NHÀ THƠ CHU THÙY LIÊN: NGẨN NGƠ NHÌN HOA MẬN TRẮNG

(Lâm Hạnh)

“Bài thơ có ba khổ được viết thể tự do, câu “Cành mận bung cánh muốt” được lặp lại ba lần và mỗi lần điệp là mở ra một không gian khác, có mẹ gói bánh, có cha làm nỏ, có già bản làm đu, có hương nếp và bếp lửa ấm áp trong nhà trình tường như giục người đi xa trở về.

“Mùa hoa mận” của Chu Thùy Liên cũng chính là mùa xuân rộn ràng của núi rừng Tây Bắc, ở đó tác giả đã gửi gắm những điều tốt lành như ước mơ ai cũng được thả lên trời cao và lời chúc cho những người con của quê hương dù đi đâu xa đều gặp may mắn, duyên lành để mà “nhớ lối trở về”.

Câu thơ “Cành mận bung cánh muốt” xuất hiện ba lần cũng là ẩn ý về sắc trắng hoa đã trở khắp núi đồi trùng điệp để đón những bước chân xa quê trở về. Tác giả bài thơ nói rằng hoa mận có ý nghĩa đặc biệt, không phải đối với riêng chị, mà với mọi bà con miền núi phía Bắc. Hầu như nhà nào cũng trồng cây mận bên nhà, vì với người bà con vùng cao, chúng mang lại sự bình an. Hoa mận luôn nở thành từng chùm, tượng trưng cho sự sung túc, vui vầy của gia đình và còn tượng trưng cho tinh thần sống mạnh mẽ trong những hoàn cảnh khắc nghiệt. Chị đã cùng với đồng bào mình đón những mùa hoa mận vô tư vui đùa dưới từng gốc mận.

Hoa mận nở báo hiệu mùa Tết của đồng bào - là mùa thư nhàn, vui chơi. Chu Thùy Liên tâm sự: “Tôi chưa bao giờ thôi yêu Tết của đồng bào mình. Nhìn ai tôi cũng thấy đẹp, từ ánh mắt trẻ thơ nhìn theo chiếc bóng bay cho đến bước chân của những người nông dân đi sắm Tết, từ cành đào, cành mận vừa nở cho đến bếp lửa, mâm cơm cúng và cả những khuôn mặt rạng rỡ vui chơi. Bạn phải ở đây chứng kiến những người đồng bào từ bản làng của mình vượt gần trăm cây số để mua sắm Tết sẽ thấy xúc động như thế nào”.

(Trích Nhà thơ Chu Thuỳ Liên: Ngân ngơ nhìn hoa mận trắng - Lâm Hạnh, theo thethaovanhoa.vn)

20.2. Câu hỏi đọc hiểu và viết

20.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Văn bản hướng đến mục đích chính nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: trình bày suy nghĩ về vai trò của thiên nhiên trong việc khơi gợi cảm hứng sáng tạo và nuôi dưỡng tâm hồn con người.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu văn bản thông tin “Nhà thơ Chu Thùy Liên: Ngẩn ngơ nhìn hoa mận trắng” – bài viết tái hiện vẻ đẹp của hoa mận trắng và mùa xuân vùng cao trong cảm xúc của nhà thơ.

- Dẫn đến vấn đề nghị luận: Thiên nhiên có vai trò quan trọng trong việc khơi gợi cảm hứng sáng tạo và nuôi dưỡng tâm hồn con người.

* Thân bài:

a. Giải thích vấn đề

- Thiên nhiên: Là môi trường sống tự nhiên bao gồm cây cối, núi rừng, sông suối, bầu trời…

- Cảm hứng sáng tạo: Sự rung động, xúc cảm mãnh liệt thúc đẩy con người tạo ra cái đẹp trong nghệ thuật, văn chương, âm nhạc…

- Tâm hồn con người: Đời sống nội tâm, cảm xúc, suy nghĩ, đạo đức và tình cảm của mỗi cá nhân.

-> Thiên nhiên là nguồn nuôi dưỡng tinh thần, tạo chất liệu thẩm mỹ, khơi mở suy tưởng và thúc đẩy con người thể hiện những sáng tạo độc đáo.

b. Vai trò của thiên nhiên trong việc khơi gợi cảm hứng sáng tạo

- Thiên nhiên mang vẻ đẹp đa dạng, phong phú, đầy màu sắc, là chất liệu không bao giờ cạn trong văn học – nghệ thuật:

+ Ví dụ: Hoa mận trắng trong thơ Chu Thùy Liên trở thành biểu tượng của mùa xuân vùng cao, của sự bình an và sum vầy.

- Thiên nhiên gắn với những ký ức, cảm xúc cá nhân, tạo nên cảm hứng chân thực cho nghệ sĩ:

+ Nhà thơ Chu Thùy Liên gắn bó với hoa mận từ tuổi thơ, cảm xúc ấy hóa thành thơ.

+ Tác phẩm nghệ thuật khi gắn với thiên nhiên sẽ dễ chạm tới cảm xúc người đọc.

- Thiên nhiên giúp nghệ sĩ nhìn nhận lại cuộc sống, phản tỉnh và gửi gắm những giá trị nhân văn:

+ Từ vẻ đẹp thiên nhiên, con người suy ngẫm về quê hương, cội nguồn, sự sống, sự gắn kết cộng đồng.

c. Thiên nhiên góp phần nuôi dưỡng tâm hồn con người

- Là nơi con người tìm về sự bình yên, tĩnh tại giữa nhịp sống hiện đại vội vã:

Ví dụ: Không khí Tết vùng cao, tiếng bếp lửa, màu hoa mận trắng mang lại cảm giác thanh thản, sâu lắng.

- Thiên nhiên giúp con người sống nhân ái, hòa hợp hơn: Cảm xúc từ hoa mận khiến nhà thơ khao khát trở về, nhớ thương đồng bào – biểu hiện của tâm hồn giàu yêu thương.

- Là nguồn chữa lành, nâng đỡ tinh thần khi con người mỏi mệt: Cảnh sắc thiên nhiên trong nghệ thuật thường giúp người xem, người đọc cảm thấy nhẹ nhõm, lạc quan.

d. Bàn luận mở rộng

- Trong xã hội hiện đại, con người dần xa rời thiên nhiên, thay thế bằng máy móc, vật chất – khiến cảm xúc trở nên khô cứng.

- Giới nghệ sĩ, học sinh, người lao động trí óc cần giữ kết nối với thiên nhiên để làm giàu tâm hồn và nuôi dưỡng cảm hứng sống, cảm hứng sáng tạo.

- Mỗi cá nhân cần có ý thức bảo vệ và trân trọng thiên nhiên – vì đó là nguồn nuôi dưỡng cả thân thể và tâm hồn.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vai trò quan trọng của thiên nhiên trong đời sống tinh thần: vừa là người bạn tri âm, vừa là nguồn cảm hứng bất tận.

- Liên hệ bản thân: Cần biết lắng nghe thiên nhiên, cảm nhận vẻ đẹp xung quanh để làm giàu tâm hồn và sống ý nghĩa hơn mỗi ngày.

Bài văn tham khảo

Trong dòng chảy của văn hóa và nghệ thuật dân tộc, thiên nhiên luôn hiện hữu như một người bạn đồng hành thủy chung, là nguồn cảm hứng bất tận trong những sáng tác giàu cảm xúc. Đọc văn bản “Nhà thơ Chu Thùy Liên: Ngẩn ngơ nhìn hoa mận trắng” của Lâm Hạnh, người đọc không chỉ thấy vẻ đẹp tinh khôi của mùa xuân Tây Bắc hiện lên trong sắc trắng hoa mận mà còn cảm nhận sâu sắc tình cảm tha thiết của con người dành cho thiên nhiên. Từ đó, ta thấm thía hơn vai trò quan trọng của thiên nhiên trong việc khơi gợi cảm hứng sáng tạo và nuôi dưỡng tâm hồn con người.

Thiên nhiên là không gian sống bao quanh ta, là cây cỏ, núi non, bầu trời, cánh đồng, hoa lá… Những điều tưởng chừng quen thuộc ấy lại có khả năng đánh thức cảm xúc sâu xa nhất trong lòng người. Khi tâm hồn mở ra trước thiên nhiên, con người dễ rung động, dễ cảm, dễ yêu và từ đó sáng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật chứa chan ý nghĩa nhân văn. Thiên nhiên không chỉ là chất liệu, là hình ảnh, mà còn là nơi khơi nguồn cảm hứng – như hoa mận trắng trong thơ Chu Thùy Liên không chỉ đẹp mà còn gợi nhớ về một quê hương thanh bình, một tuổi thơ hồn nhiên và một mùa Tết ấm cúng bên bếp lửa.

Nhà thơ Chu Thùy Liên từng chia sẻ: “Hoa mận có ý nghĩa đặc biệt, không chỉ với tôi mà với mọi người vùng cao, vì nó tượng trưng cho sự sung túc, vui vầy, cho tinh thần sống mạnh mẽ trong gian khó”. Từ một hình ảnh giản dị, nhà thơ đã chưng cất cảm xúc thành thơ, thành lời chúc tốt lành gửi gắm vào mỗi mùa xuân. Thiên nhiên vì thế không chỉ làm đẹp cuộc sống mà còn kết tinh thành giá trị tinh thần, văn hóa trong nghệ thuật.

Không dừng lại ở việc khơi gợi sáng tạo, thiên nhiên còn là nơi trú ngụ bình yên của tâm hồn. Trước thiên nhiên, con người học được sự lặng lẽ, kiên cường, học cách cảm thông và yêu thương. Nhìn hoa nở, nghe tiếng suối chảy hay ngắm những đứa trẻ nô đùa dưới tán mận trắng, ta thấy lòng mình lắng lại, nhẹ nhõm và tươi mới. Trong một thế giới hiện đại đầy ồn ã, khi con người bị cuốn theo vòng xoáy vật chất, thiên nhiên nhắc ta nhớ về những điều giản dị mà sâu sắc: một mái nhà, một cái Tết, một con đường trở về.

Chính vì thế, thiên nhiên cần được nâng niu và gìn giữ không chỉ như môi trường sinh thái, mà còn như nơi gìn giữ những giá trị văn hóa, nghệ thuật và tinh thần. Người nghệ sĩ, học sinh hay bất kỳ ai cũng cần duy trì sự kết nối với thiên nhiên để làm giàu đời sống nội tâm, để sáng tạo ra cái đẹp từ sự rung động chân thật.

Thiên nhiên là nguồn cảm hứng bất tận và là “người nuôi dưỡng vô hình” của tâm hồn con người. Từ những cánh hoa mận trắng đến bầu trời tháng Giêng lồng lộng, từ tiếng suối khe trong đến mùi khói bếp ngày Tết – tất cả đều có thể hóa thành cảm xúc, thành nghệ thuật nếu con người biết lắng nghe và trân trọng. Và có lẽ, chính nhờ những rung động như vậy mà thơ ca, âm nhạc, hội họa… mới có thể chạm vào trái tim chúng ta một cách sâu xa nhất.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ của mình về vai trò của nghệ thuật trong việc lưu giữ và truyền tải bản sắc văn hóa dân tộc.

- Hệ thống ý

+ Nghệ thuật có vai trò vô cùng quan trọng trong việc lưu giữ và truyền tải bản sắc văn hóa dân tộc, bởi đó chính là nơi lắng đọng tâm hồn, cảm xúc và ký ức cộng đồng.

+ Qua tình cảm tha thiết của nhà thơ Chu Thùy Liên dành cho hoa mận trắng và Tết của đồng bào vùng cao, ta nhận ra rằng nghệ thuật không chỉ là phương tiện biểu đạt cá nhân mà còn là cầu nối gắn kết con người với cội nguồn văn hóa.

+ Mỗi chúng ta, đặc biệt là thế hệ trẻ, cần xác lập cho mình ý thức trách nhiệm – không chỉ bằng lời nói mà còn bằng hành động cụ thể, thiết thực – như một cách thể hiện lòng yêu nước trong thời bình.

+ Khi nghệ thuật đồng hành cùng ký ức và cảm xúc dân tộc, nó giúp bảo tồn những giá trị văn hóa vốn có nguy cơ mai một giữa thời đại toàn cầu hóa.

+ Mỗi tác phẩm nghệ thuật – như bài thơ của Chu Thùy Liên – đều là một “ký ức sống”, giúp thế hệ sau thấu hiểu và trân trọng bản sắc văn hóa của chính dân tộc mình.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ thực tế để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về vai trò của nghệ thuật trong việc lưu giữ và truyền tải bản sắc văn hóa dân tộc.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về quan điểm.

Đoạn văn tham khảo

Nghệ thuật có vai trò vô cùng quan trọng trong việc lưu giữ và truyền tải bản sắc văn hóa dân tộc, bởi đó chính là nơi lắng đọng tâm hồn, cảm xúc và ký ức cộng đồng. Qua tình cảm tha thiết của nhà thơ Chu Thùy Liên dành cho hoa mận trắng và Tết của đồng bào vùng cao, ta nhận ra rằng nghệ thuật không chỉ là phương tiện biểu đạt cá nhân mà còn là cầu nối gắn kết con người với cội nguồn văn hóa. Những vần thơ về hoa mận bung nở, về bếp lửa, mâm cơm cúng hay ánh mắt trẻ thơ ngày Tết đã góp phần khắc họa rõ nét vẻ đẹp của đời sống tinh thần miền núi phía Bắc – nơi truyền thống và thiên nhiên hòa quyện. Khi nghệ thuật đồng hành cùng ký ức và cảm xúc dân tộc, nó giúp bảo tồn những giá trị văn hóa vốn có nguy cơ mai một giữa thời đại toàn cầu hóa. Chính vì vậy, mỗi tác phẩm nghệ thuật – như bài thơ của Chu Thùy Liên – đều là một “ký ức sống”, giúp thế hệ sau thấu hiểu và trân trọng bản sắc văn hóa của chính dân tộc mình.