VÌ SAO NÊN THAY ĐỔI CÁCH THƯỞNG THỨC THIÊN NHIÊN?

(Tuấn Duy)

“Từ trước đến nay nhắc đến thiên nhiên, đa phần nhiều người vẫn hay nghĩ đến những quang cảnh đẹp nức lòng thay vì những nơi hoang vu, thiếu dấu chân người. Trong xã hội hiện đại với sự phát triển của mạng xã hội và các thiết bị công nghệ cao, thì “tầm nhìn” càng biết bị giới hạn trong những cảnh trí ai cũng đến hoặc thu hút nhiều sự quan tâm. Chúng ta muốn đến những nơi mà người khác đăng trên mạng xã hội, chúng ta mắc chứng FOMO khi sợ lỡ mất một điều gì đó, chúng ta du lịch Bìa sách Vẻ đẹp của cảnh sắc tầm thường nhưng không trải nghiệm mà là chứng minh bản thân qua các bức ảnh... từ đó dẫn đến trải nghiệm về thiên nhiên của con người hiện đại bị quy giản, đồng nhất, thiếu sự đa dạng.

Bìa sách Vẻ đẹp của cảnh sắc tầm thường

Nhận thấy điều đó, qua tác phẩm mới được ấn hành, tác giả Đặng Hoàng Giang đi sâu vào những quan điểm đối với thiên nhiên của con người ở nhiều thời đại cũng như không gian, từ đó đặt ra câu hỏi vì sao chúng ta lại cần thay đổi cách thức thưởng lãm. Ông chia sẻ có 2 lí do khiến mình viết nên “Vẻ đẹp của cảnh sắc tầm thường”, một là muốn có thời gian tạm nghỉ sau nhiều năm làm việc với các vấn đề liên quan đến sức khỏe tinh thần. Và hai là bởi cũng như những người lớn lên bên trong thành phố, ông và nhiều người đã mất kết nối một cách nghiêm trọng đối với thiên nhiên. Từ chính trải nghiệm của bản thân mình, đây là tác phẩm thức thời cũng như cần thiết cho bất cứ ai, để từ tỉnh thức chuyển sang thấu hiểu cũng như chung tay bảo vệ thiên nhiên.

Với 5 cuốn đã bán ra hơn một phần tư triệu bản, các chủ đề của ông dù khá khốc liệt khi đi sâu vào các trạng thái tâm lí phức tạp như trầm cảm, sang chấn, tổn thương ấu thơ, trải nghiệm cận tử... nhưng bằng cách viết đơn giản, khúc chiết và dễ tiếp cận, lượng độc giả đón chờ tác phẩm của Đặng Hoàng Giang trong những năm qua không ngừng tăng lên. Giữ nguyên điều đó, ở tác phẩm này, thay vì viết như một cuốn tiểu luận có nhiều suy tư, ông đã khéo léo để 2 nhân vật là Tò Mò - đại diện cho sự u minh của chính chúng ta cũng như Suy Ngẫm - người đã tỉnh thức và được khai sáng trong vấn đề này, dẫn dắt câu chuyện bằng sự hài hước, giúp cho tác phẩm trở nên sinh động mà không giáo điều hay rao giảng.

Không dừng ở đó, tác phẩm cũng trở nên thú vị bởi sự tổng hợp các nguồn thông tin theo cả chiều dọc cũng như chiều ngang. Theo chiều thời gian ông đã lẫy ra những điểm chính yếu về sự thay đổi của nghệ thuật thị giác, của mĩ học, của công nghệ nghe nhìn... ở cả phương Đông cũng như phương Tây để ta thấy được những sự thay đổi trong cách con người thưởng thức thiên nhiên. Còn với chiều ngang ông đã đi sâu vào nhiều đề tài, từ khảo sát cách cảm nhận trong hội họa, văn học, thi ca... cho đến áp chúng vào nhiều đối tượng như động vật, thực vật, thời tiết... Các chi tiết này đều được chắt lọc một cách tinh gọn để thật gần gũi với độc giả đại chúng, không chỉ giúp cho cuộn sách dễ theo dõi mà các thông điệp mong muốn truyền tải cũng đi xa hơn.”

(Trích Vì sao nên thay đổi cách thưởng thức thiên nhiên? - Tuấn Duy, theo thanhnien.vn)

21.2. Câu hỏi đọc hiểu và viết

21.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Văn bản hướng đến mục đích giao tiếp nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về vai trò của sách phi hư cấu trong việc thay đổi nhận thức của con người.

- Hệ thống ý

+ Sách phi hư cấu đóng vai trò to lớn trong việc thay đổi nhận thức của con người, bởi chúng thường phản ánh trung thực những vấn đề xã hội, tâm lí, môi trường… bằng lập luận sắc bén và trải nghiệm thực tế.

+ Tác phẩm “Vẻ đẹp của cảnh sắc tầm thường” của Đặng Hoàng Giang – một cuốn sách tiêu biểu cho lối viết phi hư cấu có chiều sâu.

+ Không chỉ đưa ra các dẫn chứng đa dạng từ lịch sử mỹ học, văn hóa phương Đông - phương Tây, tác phẩm còn thể hiện hành trình “tỉnh thức – thấu hiểu – kết nối với thiên nhiên” một cách tự nhiên, không giáo điều.

+ Sách phi hư cấu, không chỉ là tri thức mà còn là công cụ nuôi dưỡng nhận thức và hành vi tích cực trong đời sống hiện đại.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ thực tế để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về vai trò của sách phi hư cấu trong việc thay đổi nhận thức của con người.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về quan điểm.

Đoạn văn tham khảo

Sách phi hư cấu đóng vai trò to lớn trong việc thay đổi nhận thức của con người, bởi chúng thường phản ánh trung thực những vấn đề xã hội, tâm lí, môi trường… bằng lập luận sắc bén và trải nghiệm thực tế. Văn bản “Vì sao nên thay đổi cách thưởng thức thiên nhiên?” đã giới thiệu tác phẩm “Vẻ đẹp của cảnh sắc tầm thường” của Đặng Hoàng Giang – một cuốn sách tiêu biểu cho lối viết phi hư cấu có chiều sâu. Không chỉ đưa ra các dẫn chứng đa dạng từ lịch sử mỹ học, văn hóa phương Đông – phương Tây, tác phẩm còn thể hiện hành trình “tỉnh thức – thấu hiểu – kết nối với thiên nhiên” một cách tự nhiên, không giáo điều. Qua đó, người đọc nhận ra vẻ đẹp không nằm ở sự lộng lẫy được phô diễn trên mạng xã hội mà ở những trải nghiệm bình dị, chân thành. Những cuốn sách như vậy góp phần mở rộng góc nhìn, giúp người đọc sống chậm lại, sâu sắc hơn và có trách nhiệm hơn với thế giới xung quanh. Sách phi hư cấu, vì thế, không chỉ là tri thức mà còn là công cụ nuôi dưỡng nhận thức và hành vi tích cực trong đời sống hiện đại.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: trình bày suy nghĩ của anh/chị về hiện tượng: “Con người ngày càng mất kết nối với thiên nhiên.”.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát vấn đề: Thiên nhiên từ lâu vốn là không gian sống, nguồn cảm hứng và đối tượng gắn bó sâu sắc với con người.

- Dẫn dắt từ văn bản của Tuấn Duy – bài viết đặt ra vấn đề về cách thưởng thức thiên nhiên hời hợt, lệch lạc trong xã hội hiện đại.

- Nêu luận đề: Ngày nay, con người đang ngày càng mất kết nối với thiên nhiên – một thực trạng đáng suy ngẫm.

* Thân bài:

a. Giải thích vấn đề

- Kết nối với thiên nhiên: là trạng thái con người sống hài hòa, cảm nhận, thấu hiểu và gắn bó với tự nhiên – từ phong cảnh, cây cối, động vật cho đến nhịp điệu của thời tiết, khí hậu…

- Mất kết nối với thiên nhiên: là khi con người xa rời môi trường tự nhiên, không còn cảm xúc hoặc không quan tâm tới thiên nhiên, thậm chí khai thác, phá hoại mà không nhận thức được hậu quả.

b. Biểu hiện của hiện tượng con người mất kết nối với thiên nhiên

- Cuộc sống đô thị hóa, công nghiệp hóa: nhiều người sống trong không gian bê tông, thiếu mảng xanh, xa rời thiên nhiên.

- Thay vì tận hưởng thiên nhiên bằng cảm xúc chân thật, nhiều người chỉ tiếp cận thiên nhiên qua ảnh mạng xã hội, “check-in” sống ảo.

- Không còn nhận ra vẻ đẹp giản dị của thiên nhiên (như bầu trời, dòng sông, tiếng chim, gió…) mà chỉ chú ý tới “điểm du lịch hot”.

- Lối sống tiêu dùng: ưu tiên tiện nghi, công nghệ hơn sự hòa hợp với tự nhiên.

- Vô cảm với các vấn đề môi trường: phá rừng, ô nhiễm biển, săn bắt động vật, biến đổi khí hậu…

c. Nguyên nhân của hiện tượng

- Lối sống hiện đại lệch khỏi môi trường tự nhiên: lệ thuộc vào công nghệ, máy lạnh, điện thoại…

- Mạng xã hội khiến con người chạy theo xu hướng thị giác, khiến “thiên nhiên thật” bị thay thế bởi “thiên nhiên đã được chỉnh sửa và dàn dựng”.

- Thiếu giáo dục và trải nghiệm thiên nhiên thực sự, đặc biệt ở trẻ em thành thị.

- Thiên nhiên đang bị đô thị hóa, ít không gian tự nhiên để con người gắn bó.

d. Hậu quả của việc mất kết nối với thiên nhiên

- Con người mất đi sự cân bằng tinh thần, dễ căng thẳng, trầm cảm, mệt mỏi do thiếu tiếp xúc với không gian tự nhiên.

- Mất dần cảm xúc thẩm mỹ và lòng biết ơn đối với thế giới xung quanh.

- Thiếu ý thức bảo vệ môi trường, dẫn đến những hành vi gây tổn hại đến thiên nhiên.

- Xã hội xa lạ với lối sống bền vững, ảnh hưởng đến tương lai dài hạn.

đ. Giải pháp – Hướng thay đổi

- Giáo dục nhận thức về vai trò của thiên nhiên ngay từ trường học và trong truyền thông.

- Khuyến khích lối sống gần gũi với tự nhiên: trồng cây, đi bộ, dã ngoại, nghỉ dưỡng xanh…

- Đọc sách, xem phim phi hư cấu về thiên nhiên như tác phẩm “Vẻ đẹp của cảnh sắc tầm thường” để thay đổi tư duy tiếp cận.

- Thay đổi cách thưởng thức: từ “sống ảo” sang “trải nghiệm thật”, từ chụp hình đến cảm nhận.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vấn đề: Mất kết nối với thiên nhiên là một nguy cơ ngầm ảnh hưởng đến chất lượng sống, tinh thần và môi trường sinh thái của con người hiện đại.

- Kêu gọi mỗi người nên tìm lại sự gắn bó tự nhiên, tỉnh thức và hành động vì một cuộc sống hài hòa với thiên nhiên.

- Liên hệ: Chúng ta không chỉ cần thiên nhiên để sống, mà còn cần thiên nhiên để sống sâu, sống đẹp và sống bền vững.

Bài văn tham khảo

Trong dòng chảy hối hả của xã hội hiện đại, khi công nghệ len lỏi vào từng khoảnh khắc sống, khi thế giới thu bé lại trong chiếc màn hình điện thoại, con người dường như đang dần xa rời một điều thiêng liêng và nguyên sơ nhất – thiên nhiên. Văn bản “Vì sao nên thay đổi cách thưởng thức thiên nhiên?” của Tuấn Duy đã đặt ra một vấn đề đáng suy ngẫm: hiện tượng con người ngày càng mất kết nối với thiên nhiên – không chỉ là một thực trạng đáng báo động về đời sống tinh thần, mà còn là biểu hiện của sự lệch chuẩn trong cách cảm nhận và hưởng thụ cuộc sống.

Thiên nhiên vốn là cái nôi nuôi dưỡng sự sống, là nguồn cảm hứng bất tận cho nghệ thuật, triết học và văn hóa nhân loại. Kết nối với thiên nhiên không chỉ là hiện diện trong không gian xanh, mà còn là một trạng thái cảm xúc và nhận thức sâu sắc: ta lắng nghe tiếng gió, cảm nhận ánh sáng, nhìn mây trôi mà lòng lắng dịu, bình yên. Thế nhưng, ngày nay, rất nhiều người sống trong thành phố dường như chỉ thấy được cây qua cửa kính ô tô, ngắm hoàng hôn qua ảnh mạng xã hội, và “thưởng thức thiên nhiên” bằng… filter điện thoại. Cách tiếp cận ấy khiến thiên nhiên trở thành một đạo cụ để “check-in”, để chứng minh sự hiện diện, chứ không còn là đối tượng của sự đồng cảm và thấu hiểu.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này. Trước hết là sự đô thị hóa và lối sống công nghệ hóa khiến môi trường tự nhiên bị thu hẹp, còn con người thì dần mất thói quen gần gũi với thiên nhiên. Mạng xã hội cũng góp phần tạo nên một “cái bẫy thị giác” – nơi mà người ta chỉ quan tâm đến những nơi được chụp ảnh đẹp, được lan truyền nhiều, chứ không dành thời gian cảm nhận vẻ đẹp thầm lặng của những khung cảnh tầm thường. Sự “đồng phục” trong cách nhìn và cảm nhận dẫn đến một lối sống đồng hóa – thiếu chiều sâu, như tác giả Đặng Hoàng Giang từng chỉ ra trong cuốn sách “Vẻ đẹp của cảnh sắc tầm thường”.

Hậu quả của việc mất kết nối với thiên nhiên không chỉ dừng lại ở tâm lý cá nhân mà còn lan rộng đến những khủng hoảng môi trường toàn cầu. Con người sống trong không gian khép kín dễ rơi vào trạng thái stress, trầm cảm; trong khi đó, chính sự vô cảm ấy lại dẫn đến những hành vi khai thác, hủy hoại môi trường mà không mảy may nhận ra. Mất kết nối với thiên nhiên cũng đồng nghĩa với mất dần lòng biết ơn, sự khiêm nhường trước thế giới tự nhiên – điều từng là nền tảng đạo lí trong nhiều nền văn hóa truyền thống.

Vì vậy, đã đến lúc mỗi người cần “tỉnh thức” – như thông điệp mà văn bản của Tuấn Duy và tác phẩm của Đặng Hoàng Giang muốn gửi gắm. Hãy sống chậm lại để lắng nghe một cơn gió thoảng, ngắm một đoá hoa dại, cảm nhận sự sống đang diễn ra không phô trương. Hãy đưa thiên nhiên trở lại trong đời sống – không chỉ như một khung cảnh – mà như một người bạn đồng hành, một phần của chính mình. Bởi chỉ khi kết nối trở lại với thiên nhiên, con người mới thật sự tìm lại sự cân bằng, chiều sâu và sự sống bền vững trong một thế giới đang biến đổi không ngừng.