MUỐI

(Mác Kơ-lenxki)

Muối là thuật ngữ hóa học dùng để chỉ một chất được tạo ra bởi phản ứng giữa một axit và một bazơ. Khi một kim loại không ổn định, có thể bùng cháy bất ngờ làm natri phản ứng với loại khí độc chết người là clorua, kết quả tạo thành muối ăn natri clorua (NaCI), thuộc họ đá duy nhất mà con người dùng để ăn.

Có nhiều loại muối khác nhau, một số loại có thể ăn được và thường được phát hiện cùng với nhau. Loại muối chúng ta thường xuyên sử dụng nhất là natri clorua, có vị mà chúng ta gọi là “mặn”. Các loại muối khác có vị đắng chát hoặc chua không mấy dễ chịu, dù có thể mang lại lợi ích nào đó cho chế độ ăn của con người. Sữa công thức cho trẻ em thường chứa ba loại muối: magiê clorua, kali clorua và natri clorua.

Clorua rất cần thiết cho quá trình tiêu hóa và hô hấp. Cơ thể người không thể tự tổng hợp được natri, nên nếu không bổ sung natri, cơ thể sẽ không thể vận chuyển các chất dinh dưỡng hoặc oxy, dẫn truyền các xung thần kinh, hay vận động các cơ, bao gồm cả cơ tim. Cơ thể một người trưởng thành chứa khoảng 250 gam muối, một lượng đủ để chứa đầy ba hoặc bốn lọ muối, nhưng liên tục mất đi trong quá trình hoạt động của cơ thể. Vì vậy chúng ta luôn phải bổ sung để bù lại lượng muối bị mất này.

Một câu chuyện dân gian của Pháp kể, có một nàng công chúa đã nói với vua cha rằng “Con yêu cha như muối vậy”. Nhà vua nghe xong đã rất tức giận và trục xuất nàng công chúa ra khỏi vương quốc. Mãi đến sau này, khi không còn muối để dùng, nhà vua mới nhận ra giá trị của muối và tình yêu sâu sắc mà con gái dành cho mình.

(Trích “Đời muối: Lịch sử thế giới” - Mác Kơ-lenxki, Hoàng Ly dịch, NXB Dân trí - Công ty cổ phần văn hóa Huy Hoàng, Hà Nội, 2022)

30.2. Câu hỏi đọc hiểu và viết

30.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

 Các thông tin trong văn bản trên thuộc dữ liệu sơ cấp hay thứ cấp?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: bàn luận về vai trò của giáo dục liên ngành trong phát triển tư duy toàn diện ở người trẻ.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu về văn bản “Muối” – một văn bản thông tin hấp dẫn, có sự kết hợp giữa tri thức khoa học và yếu tố văn hóa, nhân văn.

- Dẫn vào vấn đề nghị luận: Từ cách triển khai độc đáo ấy, ta nhận thấy rõ vai trò quan trọng của giáo dục liên ngành trong việc hình thành tư duy toàn diện cho người trẻ hôm nay.

* Thân bài:

a. Giải thích khái niệm và vấn đề

- Giáo dục liên ngành: Là phương pháp giáo dục kết hợp nhiều lĩnh vực kiến thức khác nhau (khoa học tự nhiên, xã hội, nghệ thuật, công nghệ...) để tạo ra cái nhìn đa chiều và tư duy tích hợp.

- Tư duy toàn diện: Là khả năng suy nghĩ một cách linh hoạt, kết nối các lĩnh vực kiến thức, xử lý thông tin đa chiều, sáng tạo và có chiều sâu.

→ Liên hệ văn bản: “Muối” không chỉ cung cấp kiến thức hóa học mà còn lồng ghép yếu tố sinh học, văn hóa dân gian, tình cảm gia đình, giúp người đọc hiểu vấn đề từ nhiều góc nhìn.

b. Bàn luận: Vai trò của giáo dục liên ngành đối với người trẻ

- Giúp người trẻ phát triển tư duy tích hợp và linh hoạt

+ Không nhìn nhận sự vật hiện tượng một chiều, mà có thể kết nối các lĩnh vực khác nhau để hiểu sâu hơn.

+ VD: Một người học khoa học mà hiểu cả văn hóa có thể truyền đạt kiến thức dễ hiểu, gần gũi như cách Mác Kơ-lenxki viết về muối.

- Gợi mở sự sáng tạo và đổi mới tư duy

+ Khi người trẻ được tiếp cận các ngành khác nhau, họ có khả năng tạo ra giải pháp mới, sản phẩm mới.

+ VD: Thiết kế sản phẩm vừa mang tính công nghệ cao, vừa mang bản sắc văn hóa dân tộc.

- Giúp người trẻ thích nghi tốt với sự thay đổi của thời đại

+ Trong thời đại 4.0 và AI, ranh giới ngành nghề mờ dần, việc hiểu nhiều lĩnh vực giúp người trẻ dễ thích nghi, phát triển bền vững.

+ VD: Một kỹ sư công nghệ cần hiểu hành vi con người, môi trường xã hội để làm sản phẩm phù hợp.

- Bồi dưỡng chiều sâu nhân văn trong tri thức

+ Học khoa học nhưng biết cảm nhận văn hóa, cảm xúc, đạo đức giúp con người không chỉ giỏi chuyên môn mà còn có lòng nhân ái, biết sống tử tế.

+ Liên hệ truyện công chúa trong văn bản “Muối” – muối không chỉ là chất hóa học, mà còn là biểu tượng của tình yêu thương.

c. Phản đề

- Nếu giáo dục chỉ thiên về đơn ngành (chuyên biệt hóa tuyệt đối), có thể khiến người trẻ phát triển lệch lạc, thiếu khả năng kết nối, sáng tạo.

- Tuy nhiên, giáo dục liên ngành cũng cần đảm bảo chiều sâu từng lĩnh vực, tránh hời hợt, ôm đồm.

d. Bài học và liên hệ bản thân

- Là học sinh, sinh viên, người trẻ cần chủ động tiếp cận kiến thức ở nhiều lĩnh vực, rèn luyện khả năng tư duy tổng hợp và sáng tạo.

- Cần thấy rõ: Việc học không chỉ là tiếp thu thông tin, mà còn là quá trình kết nối, chuyển hóa, sáng tạo từ tri thức đa ngành.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vai trò quan trọng và cấp thiết của giáo dục liên ngành trong việc hình thành tư duy toàn diện, linh hoạt, sáng tạo ở người trẻ hiện nay.

- Mở rộng: Từ văn bản “Muối”, mỗi người cần học cách nhìn nhận thế giới không chỉ bằng một lăng kính, mà bằng sự giao thoa giữa tri thức và nhân văn.

Bài văn tham khảo

Trong thời đại tri thức bùng nổ và thế giới không ngừng biến đổi, con người càng cần một nền tảng tư duy linh hoạt, sâu sắc và toàn diện để thích nghi và phát triển. Văn bản “Muối” của Mác Kơ-lenxki là một ví dụ tiêu biểu cho lối tư duy liên ngành ấy: không chỉ cung cấp tri thức hóa học đơn thuần, mà còn mở rộng sang sinh học, dinh dưỡng, văn hóa và cảm xúc con người. Qua cách triển khai giàu tính kết nối này, ta nhận ra rõ hơn vai trò đặc biệt quan trọng của giáo dục liên ngành trong việc phát triển tư duy toàn diện ở người trẻ hiện nay.

Giáo dục liên ngành là phương pháp tiếp cận tri thức không theo lối phân mảnh, mà tích hợp các lĩnh vực khác nhau, tạo thành cái nhìn đa chiều và tổng hợp. Tư duy toàn diện chính là kết quả của quá trình học tập như thế – khi người học không chỉ biết một lĩnh vực, mà còn có khả năng kết nối, vận dụng, sáng tạo từ nhiều nguồn kiến thức. Trong văn bản “Muối”, Mác Kơ-lenxki không chỉ giải thích muối dưới góc nhìn hóa học, mà còn dẫn dắt người đọc tới những vai trò sinh học thiết yếu, rồi bất ngờ khép lại bằng một câu chuyện dân gian cảm động về tình cha con. Đó chính là hình thức giáo dục liên ngành, khiến một văn bản thông tin trở nên vừa hữu ích, vừa lay động lòng người.

Giáo dục liên ngành giúp người trẻ phát triển tư duy tích hợp – một năng lực quan trọng trong thế kỉ XXI. Thay vì hiểu thế giới bằng một lăng kính đơn độc, người học có thể kết hợp tư duy khoa học với cảm thụ nghệ thuật, kiến thức xã hội với công nghệ kỹ thuật để đưa ra giải pháp sáng tạo. Một nhà thiết kế thời trang ngày nay không chỉ cần gu thẩm mỹ mà còn cần hiểu tâm lý tiêu dùng, ứng dụng AI, và cả yếu tố bền vững về môi trường. Một kỹ sư giỏi không chỉ lập trình tốt mà còn cần hiểu hành vi con người để tạo nên sản phẩm thân thiện, dễ sử dụng.

Bên cạnh đó, giáo dục liên ngành còn nuôi dưỡng chiều sâu nhân văn trong tri thức. Người trẻ không chỉ biết cách giải quyết vấn đề, mà còn biết đặt câu hỏi, biết cảm nhận, rung động, biết nghĩ cho cộng đồng. Từ một chất hóa học đơn giản như muối, tác giả đã gợi mở về tình cảm gia đình, về tình yêu thầm lặng mà thiết yếu – một cách giáo dục sâu sắc mà các môn học riêng rẽ khó có thể làm được.

Tuy nhiên, giáo dục liên ngành không có nghĩa là học dàn trải, hời hợt. Việc tích hợp cần đi kèm với sự hiểu biết vững chắc từng lĩnh vực và khả năng kết nối có ý thức. Người trẻ cần được dẫn dắt để không chỉ biết “nhiều” mà còn hiểu “sâu” và biết “liên hệ”.

Trong hành trình học tập hôm nay, mỗi bạn trẻ cần chủ động tiếp cận tri thức từ nhiều góc nhìn, nuôi dưỡng khả năng tư duy đa chiều và luôn đặt các câu hỏi vượt khỏi khuôn khổ từng môn học. Chính sự giao thoa giữa khoa học – văn hóa – nghệ thuật sẽ làm nên những con người có tư duy toàn diện, biết hành động vì bản thân và vì cộng đồng.

Từ một văn bản nhỏ như “Muối”, ta có thể học được bài học lớn: tri thức không bao giờ nên đứng riêng lẻ. Giáo dục liên ngành chính là con đường để con người đi tới sự hiểu biết toàn vẹn, nhân văn và sâu sắc hơn trong một thế giới ngày càng phức tạp.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về vai trò của những điều tưởng chừng như nhỏ bé trong cuộc sống.

- Hệ thống ý

+ Trong cuộc sống, nhiều người thường chú ý đến những điều lớn lao, nổi bật mà quên mất rằng chính những điều nhỏ bé, bình dị mới tạo nên nền tảng cho sự sống và hạnh phúc.

+ Văn bản “Muối” của Mác Kơ-lenxki đã gợi mở một cách sâu sắc về điều đó. Muối – một chất tưởng chừng như tầm thường – lại đóng vai trò thiết yếu trong phản ứng hóa học, hoạt động sinh lý và cả đời sống tinh thần của con người.

+ Từ hình ảnh muối, ta nhận ra: những điều nhỏ bé như một lời hỏi thăm, một cái nắm tay, một hành động quan tâm thầm lặng... chính là những hạt muối của tình người, làm đậm đà thêm cuộc sống.

+ Đừng bao giờ xem nhẹ điều tưởng như nhỏ nhặt, bởi chính chúng mới là điều giữ cho thế giới này vận hành một cách bền vững, ấm áp và nhân văn.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ thực tế để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về vai trò của những điều tưởng chừng như nhỏ bé trong cuộc sống.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về quan điểm.

Đoạn văn tham khảo

Trong cuộc sống, nhiều người thường chú ý đến những điều lớn lao, nổi bật mà quên mất rằng chính những điều nhỏ bé, bình dị mới tạo nên nền tảng cho sự sống và hạnh phúc. Văn bản “Muối” của Mác Kơ-lenxki đã gợi mở một cách sâu sắc về điều đó. Muối – một chất tưởng chừng như tầm thường – lại đóng vai trò thiết yếu trong phản ứng hóa học, hoạt động sinh lý và cả đời sống tinh thần của con người. Nếu không có muối, cơ thể sẽ suy kiệt, và cả những tình cảm giản dị cũng không thể diễn đạt trọn vẹn, như trong câu chuyện nàng công chúa nói “Con yêu cha như muối”. Từ hình ảnh muối, ta nhận ra: những điều nhỏ bé như một lời hỏi thăm, một cái nắm tay, một hành động quan tâm thầm lặng... chính là những hạt muối của tình người, làm đậm đà thêm cuộc sống. Vì thế, đừng bao giờ xem nhẹ điều tưởng như nhỏ nhặt, bởi chính chúng mới là điều giữ cho thế giới này vận hành một cách bền vững, ấm áp và nhân văn.