Tiếng của sum vầy (trích)

(Vũ Thị Huyền Trang)

[Lược trích: Gia cảnh nghèo khó nên vợ ông Sáu đi xuất khẩu lao động cũng đã hơn hai chục năm trời. Hai đứa con “đủ lông đủ cánh cũng bay đi”, mải miết ở thành phố xa xôi, hoa lệ. Một mình ông ở nhà làm bạn cùng lũ chim gáy trong lồng. Biết ông Sáu hay đi nhậu bỏ bê nhà cửa nên vợ gọi người lắp hẳn hai cái camera để tiện bề theo dõi.]

Mấy đêm nay ông ngủ rất ngon, chắc là do làm mệt. Nhưng có đêm tỉnh giấc vì tiếng gió khua khoảng ngoài sân lại khiến ông nôn nao đến lạ. Hệt như cái đêm cuối đông đầu xuân năm ấy. Khi mà ông chuẩn bị đón bà về làm dâu trong căn nhà tuềnh toàng. Niềm hạnh phúc xen lẫn nỗi lo toan đã khiến ông không tài nào ngủ tiếp. Đã bao nhiêu cái Tết trôi qua gia đình ông không có cảnh đủ đầy sum họp. Cái bánh chưng con gái xách về từ chợ để lăn lóc mốc meo. Bếp Tết nguội lạnh vì ông và thằng Cả đi nhậu suốt. Con Ut hay theo bạn ăn Tết xê dịch tận đẩu đâu. Vắng người đến nụ đào, bông cúc ngoài vườn còn nở ơ hờ huống chi là con người. Ông trở mình nghe gió kéo dài thành vệt lá dưới sân. Hình như lũ chim trong lồng cũng không sao ngủ được.

Ngày hai ba tháng Chạp, lúc ông đang lúi húi định mang cá chép ra sông thả thì chiếc xe taxi rẽ vào tận sân nhà. Thấy ông đứng ngẩn người, bà cười bảo: “Ông không xách đồ vào giúp tôi còn đứng đấy làm gì”. Chẳng kịp nghỉ ngơi, bà nhìn quanh nhà chỗ này cần quét dọn, chỗ kia cần sắp xếp. Ông thích nhìn bà đứng chống nạnh xem cái bình gốm mới mang về đặt chỗ nào cho đẹp. Chậu cây cảnh đặt ví trí đó đã hợp phong thuỷ hay chưa. Chưa gì ông đã thấy nhà cửa ấm ran, con chó con mèo cũng xoắn xuýt vui, chạy ra chạy vào vướng chân phát bực. Những người đàn bà lạ thật. Họ đi đến đâu là nhà cửa sạch sẽ, chăn màn thơm tho, bếp ấm lửa, cơm canh nóng hổi. Lúc đi qua thềm nhà, bất giác ngẩng lên nhìn mắt camera nhấp nháy, ông khẽ nở nụ cười chỉ tay vào người vợ đang ngồi bóc vỏ hành ở giữa sân. Ý như muốn nói “mẹ tụi bay đã về rồi. Về hẳn.”

Nhà đông khách hẳn, dĩ nhiên không phải là bạn nhậu của ông. Toàn là chị em phụ nữ chạy qua rủ nhau đi chợ hoa, đi ăn, xem tát cả đồng chọn con to Tết làm nồi lẩu. Có khi gọi nhau sang chỉ để nhấm thử giò tai, mẻ mứt táo vừa mới ngào xong. Tiện câu chuyện thì hỏi nhau cuộc sống ở bên Đài Loan thế nào? Tết bên đó ra sao? Ở bên đó bao nhiêu năm giờ về quê có khi buồn nhỉ? Có còn thấy hợp với khẩu vị quê nhà? Hay là ăn cơm canh bên đó quen rồi? Ờ quen thì quen đấy nhưng hương vị quê nhà nó nằm trong sâu thẳm kí ức của mình. Đến tận khi nằm xuống người ta còn mang theo, quên làm sao cho được. Ngủ trăm giấc xứ người không bằng phút chợp mắt bình yên ở quê hương. Ăn trăm món cao sang cũng không bằng bát dưa cà mắm muối. Chân mình đi nhưng hồn mình ở lại. Không tin thì các chị cứ thử đi xem. Nhớ lắm!

Hàng xóm rời đi, ông Sáu thấy vợ mình rơi vào khoảng lặng. Ông biết là bà đang mong nhớ tụi nhỏ, khi năm hết Tết đến cận kề. Thỉnh thoảng đang làm gì đó bà lại ngẩn người dặn ông mai đi chợ nhớ nhắc bà mua thứ này, thứ kia. “Món đó thằng cả thích mê” “Cái út nó có thể ăn cá kho tiêu vài bữa không biết chán. Ông nhớ không, hồi bé nó hóc xương cá tưởng không qua khỏi. Bà đâu biết lúc mình lấy tay áo lau vội nước mắt sau lưng ông thì vẫn không giấu nổi tụi nhỏ khoảnh khắc ấy. Bà cũng đâu biết rằng ở một thành phố xa, tim tụi nhỏ nhồi lên vì một niềm rưng rưng hạnh phúc. Ngoài kia, người ta hối hả, chen chúc ngược xuôi cũng đều để về nhà. Tui nhỏ thèm cuộc sum vầy này đã rất lâu. Bởi ngay từ lúc rời đi thật ra đã nghĩ đến trở về.

Lũ chim gáy trong lồng rạo rực không ngủ được vì nghe tiếng gáy của đồng loại ngoài bìa rừng vọng đến. Chúng như nhắc ông Sáu nhớ ra sắp đến mùa sinh sản của chim cu gáy. Giờ là lúc chúng tìm nhau để kết đôi chồng vợ. Qua ánh đèn pin, những đôi mắt chim cu tròn xoe nhìn ông như tha thiết cầu xin. Cũng phải thôi, con người có đôi thì lũ chim cũng vậy. Lật đật mở cửa từng chiếc lồng, trên tay ông còn sót lại vài chiếc lông nhẹ bẫng. Đêm mùa xuân tĩnh lặng, ông chỉ còn nghe thấy tiếng vỗ cánh tự do mang âm hưởng sum vầy...

(Trích Tiếng của sum vầy, Vũ Thị Huyền Trang, https://vanvn.vn/tieng-cua-sum-vay-truyen-ngan-cua-vu-thi-huyen-trang/)

Xác định ngôi kể của đoạn trích và nêu tác dụng.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích nhân vật ông Sáu trong đoạn trích văn bản ngữ liệu “Tiếng của sum vầy” – Vũ Thị Huyền Trang ở phần Đọc hiểu.

- Hệ thống ý: hình ảnh con người ông Sáu:

+ Tình cảm sâu nặng với gia đình

. Ông mất ngủ khi nghĩ về quá khứ, nhớ lại đêm cưới, hạnh phúc xen lẫn lo toan.

. Luôn nôn nao, khao khát cảnh đoàn tụ, sum họp của gia đình mỗi dịp Tết.

+ Nỗi cô đơn, trống trải

. Cảnh sống của ông buồn tẻ: bếp Tết nguội lạnh, bánh chưng mốc meo, con cái xa cách.

. Nỗi buồn ấy được khắc họa qua hình ảnh thiên nhiên và lũ chim trong lồng cũng thao thức như đồng cảm.

+ Con người giàu tình yêu thương nhưng cũng từng lầm lỗi

. Quá khứ bỏ bê nhà cửa, ham nhậu → góp phần làm gia đình thiếu vắng sự ấm cúng.

. Tuy vậy, ông vẫn luôn khao khát sự đoàn viên và trân trọng hạnh phúc gia đình.

=> Nhân vật ông Sáu tiêu biểu cho những người đàn ông nông thôn Việt Nam: mộc mạc, nhiều khuyết điểm nhưng giàu tình thương và khao khát hạnh phúc giản dị. Qua nhân vật, tác giả gửi gắm thông điệp: Hãy biết trân trọng mái ấm và nuôi dưỡng tình cảm gia đình, bởi đó là giá trị thiêng liêng không gì thay thế.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ hình ảnh nhân vật ông Sáu được thể hiện trong văn bản ngữ liệu.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện ngắn Tiếng của sum vầy của Vũ Thị Huyền Trang, nhân vật ông Sáu hiện lên vừa quen thuộc vừa cảm động, gợi nhiều suy ngẫm về tình cảm gia đình. Ở đoạn trích, ông được khắc họa là một người đàn ông nông thôn lam lũ, mang trong mình nỗi cô đơn thấm thía khi vợ đi làm xa, con cái mải miết nơi thành phố. Những đêm trở mình, nghe tiếng gió khua ngoài sân, ông bỗng nôn nao nhớ về kỷ niệm ngày cưới – một niềm hạnh phúc giản dị xen lẫn bao lo toan. Từ đó, người đọc thấy rõ khao khát sum họp của ông, nhất là mỗi độ Tết đến xuân về. Nhưng thực tại lại thật hiu quạnh: bếp Tết nguội lạnh, bánh chưng con gái mang về để mốc meo, nụ đào ngoài vườn nở hờ hững, tất cả như phản chiếu sự vắng bóng hơi ấm gia đình. Dẫu từng có lúc ông bỏ bê nhà cửa vì men rượu, song tận sâu trong tâm hồn, ông vẫn là một người giàu tình yêu thương, luôn hướng về vợ con. Nhân vật ông Sáu không chỉ gợi thương cảm mà còn nhắc nhở chúng ta hãy biết trân trọng mái ấm, bởi tình thân và sự sum vầy luôn là cội nguồn của hạnh phúc.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu “Tiếng của sum vầy” của Vũ Thị Huyền Trang.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả: Vũ Thị Huyền Trang – cây bút trẻ với những sáng tác giàu cảm xúc, phản ánh đời sống đương đại.

- Giới thiệu tác phẩm: Tiếng của sum vầy – truyện ngắn tiêu biểu viết về gia đình, hạnh phúc và nỗi khao khát đoàn tụ.

- Dẫn dắt vấn đề: Đoạn trích thể hiện rõ tâm trạng, tình cảm và khát vọng sum họp gia đình qua nhân vật ông Sáu và người vợ, đồng thời gửi gắm những suy tư về giá trị của mái ấm.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung đoạn trích

- Hoàn cảnh gia đình ông Sáu: vợ đi xuất khẩu lao động hơn 20 năm, con cái xa quê, ông ở nhà một mình, cô quạnh.

- Biến cố: vợ trở về đúng dịp Tết, mang đến hơi ấm, niềm vui cho căn nhà.

- Cao trào: cảnh ông Sáu thả chim cu gáy – biểu tượng cho khát vọng tự do, sum vầy, đoàn tụ.

2. Phân tích nhân vật và chi tiết nghệ thuật

a. Nhân vật ông Sáu

- Hình ảnh một người đàn ông cô đơn, lam lũ, từng sa vào rượu chè nhưng trong sâu thẳm vẫn khao khát hạnh phúc gia đình.

- Tâm trạng nôn nao nhớ lại kỷ niệm ngày cưới, xót xa vì nhiều cái Tết vắng thiếu sum họp.

- Khi vợ trở về: xúc động, ấm áp, trân trọng sự có mặt của bà – người mang lại sức sống cho mái ấm.

- Hành động thả chim: giàu tính biểu tượng, cho thấy ông đồng cảm với tự nhiên và gửi gắm khát vọng sum vầy, đoàn tụ.

b. Nhân vật người vợ

- Người phụ nữ đảm đang, tháo vát, “đi đến đâu là nhà cửa sạch sẽ, chăn màn thơm tho, bếp ấm lửa”.

- Ẩn chứa nỗi nhớ thương con, khao khát được sum họp cùng gia đình.

- Qua nhân vật, tác giả khắc họa hình ảnh người phụ nữ Việt giàu đức hy sinh, gắn bó bền chặt với mái ấm.

3. Giá trị tư tưởng và nghệ thuật

- Nội dung:

+ Ca ngợi tình cảm gia đình thiêng liêng, bền chặt.

+ Phản ánh hiện thực xa cách trong nhiều gia đình hiện nay, khi người thân đi làm ăn xa.

+ Đề cao giá trị của sự đoàn tụ, sum vầy – hạnh phúc giản dị nhưng sâu xa.

- Nghệ thuật:

+ Ngôn ngữ giàu chất đời thường, gần gũi mà gợi cảm.

+ Hình ảnh biểu tượng: chim cu gáy, bếp lửa, bánh chưng, camera… tạo nhiều tầng ý nghĩa.

+ Lối kể chuyện xen kẽ hiện tại – hồi ức, kết hợp miêu tả tâm lí tinh tế.

* Kết bài:

- Khẳng định lại ý nghĩa của đoạn trích: Tiếng của sum vầy không chỉ là câu chuyện riêng của một gia đình mà còn là bản nhạc chung của biết bao mái ấm trong xã hội hiện đại.

- Liên hệ bản thân: Mỗi người cần trân trọng, giữ gìn mái ấm, bởi sum vầy gia đình là nguồn cội của hạnh phúc và sức mạnh tinh thần.

Bài văn tham khảo

Trong văn học Việt Nam đương đại, nhiều cây bút trẻ đã lựa chọn đề tài gia đình để gửi gắm những suy tư về cuộc sống. Một trong số đó là Vũ Thị Huyền Trang với truyện ngắn Tiếng của sum vầy. Tác phẩm không chỉ phản ánh những đổi thay của đời sống hôm nay mà còn khơi gợi trong lòng người đọc niềm trân trọng đối với mái ấm gia đình, đặc biệt qua hình ảnh nhân vật ông Sáu trong đoạn trích.

Gia cảnh ông Sáu thật nhiều nỗi niềm: vợ đi xuất khẩu lao động hơn hai mươi năm, hai con trưởng thành sống xa nhà, còn ông quanh quẩn với đàn chim cu gáy và những cuộc rượu. Ngôi nhà lạnh lẽo, thiếu hơi ấm sum họp khiến ông nhiều đêm nôn nao, thao thức nhớ lại kỷ niệm hạnh phúc thuở mới cưới. Tết đến, cảnh bếp nguội lạnh, bánh chưng mốc meo, con cái vắng nhà càng khắc sâu nỗi cô quạnh. Nhưng niềm vui bất ngờ đã đến khi người vợ trở về. Sự có mặt của bà như mang sức sống mới cho căn nhà: nhà cửa sạch sẽ, chăn màn thơm tho, bếp ấm, cơm canh nóng hổi. Không chỉ mang lại hơi ấm vật chất, bà còn khơi gợi tình cảm thiêng liêng, gắn kết các thành viên, nhất là khi nhắc đến món ăn, sở thích của con cái.

Qua nhân vật ông Sáu, tác giả đã khắc họa một người đàn ông từng bỏ bê mái ấm nhưng trong sâu thẳm luôn khao khát sự sum vầy. Niềm xúc động của ông khi nhìn vợ, nụ cười hạnh phúc khi chỉ tay vào camera như muốn báo với con rằng mẹ đã về, tất cả cho thấy sự trân trọng, biết ơn đối với mái ấm gia đình. Đặc biệt, chi tiết ông thả chim cu gáy cuối truyện vừa gợi tính nhân văn, vừa mang ý nghĩa biểu tượng: con người, cũng như loài chim, đều cần có đôi, có tổ ấm. Hành động ấy thể hiện sự đồng cảm với thiên nhiên và khát vọng sum họp, đoàn tụ của con người.

Tác phẩm còn để lại ấn tượng bởi hình ảnh người vợ. Bà hiện lên với vẻ đẹp của người phụ nữ Việt: chịu thương chịu khó, lo toan chu đáo, và quan trọng hơn là tình yêu thương gia đình sâu nặng. Dù đã xa quê hơn hai mươi năm, bà vẫn nhớ con từng chi tiết nhỏ: món ăn chúng thích, kỉ niệm tuổi thơ của chúng. Nỗi nhớ thương con của bà cũng chính là nỗi lòng của biết bao người mẹ Việt trong hoàn cảnh mưu sinh tha hương.

Đoạn trích Tiếng của sum vầy không chỉ thành công ở phương diện nội dung mà còn giàu giá trị nghệ thuật. Lối kể đan xen giữa hồi ức và hiện tại tạo chiều sâu cho câu chuyện. Ngôn ngữ giản dị, giàu chất đời thường nhưng gợi nhiều rung cảm. Đặc biệt, hệ thống hình ảnh mang tính biểu tượng như bếp lửa, bánh chưng, chim cu gáy, camera… đã khắc họa tinh tế khát vọng sum họp và giá trị thiêng liêng của mái ấm.

Tóm lại, Tiếng của sum vầy của Vũ Thị Huyền Trang không chỉ là câu chuyện riêng của một gia đình mà còn là bản nhạc chung của nhiều mái ấm Việt Nam hôm nay. Tác phẩm gợi nhắc mỗi người hãy biết trân trọng và gìn giữ hạnh phúc gia đình, bởi đó là cội nguồn của yêu thương, nơi ta luôn mong mỏi trở về sau bao vất vả, nhọc nhằn.