Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ), phân tích diễn biến nội tâm của nhân vật “tôi” trong đoạn trích ngữ liệu văn bản “Bức tranh” của Nguyễn Minh Châu.

Được kể theo ngôi thứ nhất, người kể chuyện xưng “tôi” – một họa sĩ, nhân vật trung tâm đồng thời là người hồi tưởng và tự thú về lỗi lầm trong quá khứ.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu “Bức tranh” của Nguyễn Minh Châu.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Minh Châu: cây bút tiên phong của văn học đổi mới, thường đào sâu vào số phận, lương tâm và nhân cách con người trong chiến tranh và đời sống hậu chiến.

- Giới thiệu tác phẩm Bức tranh: truyện ngắn tiêu biểu phản ánh sự dằn vặt, thức tỉnh lương tâm.

- Nêu vấn đề: Bức tranh không chỉ khắc họa diễn biến nội tâm nhân vật “tôi” mà còn đặt ra câu hỏi về trách nhiệm, tình nghĩa và lương tâm con người.

* Thân bài:

a. Hoàn cảnh và cốt truyện chính

- Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa “tôi” – một họa sĩ – và người thợ cắt tóc vốn là người lính từng vẽ tặng “tôi” bức kí họa 8 năm trước.

- Bức tranh trở thành điểm tựa gợi mở toàn bộ câu chuyện: lời hứa, sự thất hứa, mặc cảm, sự trốn tránh và đối diện của nhân vật.

b. Diễn biến nội tâm nhân vật “tôi”

- Khi nhận ra người lính: bất ngờ, bối rối, mong trốn tránh, cảm giác tội lỗi dồn nén.

- Nhớ lại quá khứ:

+ Đêm chia tay nơi chiến trường: thành tâm hứa hẹn, xúc động, tràn đầy quyết tâm.

+ Trở về Hà Nội: bị cuốn theo danh vọng, sự nghiệp, lãng quên trách nhiệm.

+ Tự phê phán: nhận lỗi về mình, ý thức sự giả dối và ích kỉ.

- Khi ngồi trên ghế cắt tóc: căng thẳng cực độ, xấu hổ, cảm giác “không còn chỗ trú nấp” trước ánh mắt của người lính – biểu tượng của lương tâm.

c. Giá trị nội dung

- Khắc họa chân thực sự yếu đuối, phức tạp của con người trước sự cám dỗ của danh vọng và sự lãng quên.

- Đặt ra vấn đề muôn thuở: con người cần sống có trách nhiệm, thủy chung với quá khứ và tình nghĩa.

- Tác phẩm gợi lời cảnh tỉnh: lương tâm luôn tồn tại, sớm muộn con người cũng phải đối diện.

d. Giá trị nghệ thuật

- Nghệ thuật phân tích tâm lí tinh tế, miêu tả diễn biến nội tâm chân thực, giàu sức lay động.

- Thủ pháp hồi tưởng, đối lập quá khứ – hiện tại, trách nhiệm – lãng quên.

- Giọng điệu tự sự kết hợp chất triết lí, giàu tính chiêm nghiệm.

* Kết bài:

- Khẳng định lại giá trị tư tưởng và nghệ thuật của Bức tranh.

- Tác phẩm không chỉ kể một câu chuyện cá nhân mà còn chạm đến những vấn đề nhân sinh rộng lớn.

- Liên hệ bản thân: mỗi người cần biết sống trung thực, có trách nhiệm với lời hứa, với tình nghĩa, để tìm thấy sự thanh thản trong tâm hồn.

Bài văn tham khảo

Nguyễn Minh Châu là một trong những cây bút tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Sau năm 1975, ông trở thành “người mở đường tinh anh và tài năng” cho công cuộc đổi mới tư duy nghệ thuật, luôn trăn trở về số phận, nhân cách và lương tâm con người. Trong dòng chảy ấy, truyện ngắn Bức tranh được xem như một minh chứng sâu sắc, không chỉ khắc họa những biến động tâm lý của nhân vật mà còn gợi ra những suy ngẫm triết lí về trách nhiệm và nhân tính.

Tác phẩm xoay quanh cuộc gặp gỡ bất ngờ giữa nhân vật “tôi” – một họa sĩ – và người thợ cắt tóc, cũng chính là người lính năm xưa từng tặng anh một bức kí họa trong chiến trường. Bức tranh trở thành điểm nút mở ra cả một hồi ức, để nhân vật “tôi” phải đối diện với chính quá khứ, với lời hứa và sự thất hứa của mình. Từ đó, truyện không đi sâu vào sự kiện mà tập trung khắc họa diễn biến nội tâm, qua đó làm sáng rõ chủ đề.

Diễn biến tâm lí nhân vật “tôi” được Nguyễn Minh Châu miêu tả tinh tế và chân thực. Khi bất ngờ nhận ra người lính năm xưa, anh cảm thấy bối rối, mong có thể trốn tránh, muốn “bé xíu lại như hạt đậu”. Cảm giác ấy chính là biểu hiện của mặc cảm tội lỗi. Trong dòng hồi tưởng, nhân vật nhớ lại đêm chia tay trên chiến trường: khi ấy anh đã hứa sẽ trao bức kí họa cho gia đình người lính, thậm chí sẵn sàng vượt qua làn đạn để giữ lời hứa. Thế nhưng, khi trở về Hà Nội, giữa những bon chen của hậu phương, anh đã dần quên đi. Niềm xúc động bị thay thế bởi danh vọng, cái tôi nghệ sĩ đã lấn át trách nhiệm và nghĩa tình. Anh tự nhận lỗi về mình, ý thức rõ sự giả dối và ích kỉ trong cách hành xử. Đỉnh điểm của sự dằn vặt là khoảnh khắc ngồi trên ghế cắt tóc, đối diện trực tiếp với ánh mắt người lính. Anh cảm thấy “không còn chỗ trú nấp”, da mặt như dày thêm, từng giây phút trôi qua nặng nề như cả nửa thế kỉ. Chính ánh mắt ấy đã trở thành biểu tượng của lương tâm – thứ con người không thể né tránh.

Bức tranh vì thế mang nhiều giá trị sâu sắc. Về nội dung, tác phẩm phản ánh chân thực sự yếu đuối và phức tạp trong đời sống tinh thần của con người, đồng thời đặt ra vấn đề muôn thuở: con người cần sống có trách nhiệm, trung thực, thủy chung với quá khứ và tình nghĩa. Đây không chỉ là câu chuyện cá nhân mà còn là lời cảnh tỉnh cho tất cả: lương tâm luôn tồn tại, và con người sớm muộn cũng phải đối diện với chính nó. Về nghệ thuật, truyện ngắn gây ấn tượng bởi khả năng phân tích tâm lí tinh tế, giọng điệu giàu chất triết lí, kết hợp khéo léo hồi tưởng quá khứ với hiện tại, tạo nên chiều sâu cho nhân vật và cho vấn đề đặt ra.

Có thể nói, Bức tranh là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của Nguyễn Minh Châu trong giai đoạn đổi mới. Truyện không chỉ cho ta thấy một số phận, một câu chuyện đời mà còn gợi lên nỗi day dứt muôn đời về trách nhiệm, tình nghĩa và sự trung thực. Đọc tác phẩm, mỗi người đều có thể soi chiếu lại chính mình, để biết sống ngay thẳng, giữ lời hứa, sống có trách nhiệm hơn với quá khứ và với những con người đã đi qua đời mình.