QUA ĐÈO NGANG

Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa

Lom khom dưới núi, tiều vài chú

Lác đác bên sông, chợ mấy nhà …

Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,

Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.

Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,

Một mảnh tình riêng, ta với ta.

                        (Bà Huyện Thanh Quan)

Hoàn cảnh sáng tác bài thơ Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan?

Bài thơ viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật – 8 câu, mỗi câu 7 chữ, tuân thủ nghiêm ngặt luật bằng trắc, niêm, đối, vần. Đây là thể thơ quen thuộc của văn học trung đại, thường dùng để tả cảnh ngụ tình.

Hai câu đề:

“Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.”

→ Gợi bức tranh thiên nhiên nơi Đèo Ngang: thời gian chiều tà, không gian núi non um tùm, cỏ cây chen chúc. Đây là cảnh mở đầu gợi buồn, làm nền cho tâm trạng.

“Lom khom dưới núi tiều vài chú,

Lác đác bên sông chợ mấy nhà.”

→ Cảnh thưa thớt, ít ỏi, gợi sự vắng vẻ hoang sơ. Các từ láy “lom khom”, “lác đác” gợi sự nhỏ bé, heo hút, càng làm nổi bật nỗi cô đơn của tác giả.

“Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.”

→ Âm thanh chim quốc, chim đa đa gợi buồn, khơi dậy nỗi nhớ nước, thương nhà. Đây chính là tâm sự trung thành, gắn bó với quê hương, đất nước và gia đình của tác giả.

“Dừng chân đứng lại: trời, non, nước,

Một mảnh tình riêng, ta với ta.”

→ Gợi không gian rộng lớn (trời, non, nước) đối lập với cái “mảnh tình riêng” nhỏ bé. Câu thơ cuối “ta với ta” diễn tả nỗi cô đơn, bế tắc, tự đối diện với chính mình.

- Từ láy: “lom khom”, “lác đác” → gợi sự thưa thớt, nhỏ bé, hiu hắt của cảnh vật, làm tăng cảm giác vắng vẻ.

- Đối lập: cảnh núi non rộng lớn ↔ hình ảnh con người nhỏ bé; cảnh thiên nhiên đông đúc cây cỏ ↔ thưa thớt bóng người → nhấn mạnh nỗi cô đơn của tác giả.

- Đảo ngữ: lom khom, lác đác.

- Thủ pháp đối trong thơ Đường luật: câu thực và câu luận cân xứng, hài hòa → làm nổi bật cảnh hoang vắng, tình buồn thương.

à Tác dụng: Các biện pháp này hòa quyện, tạo nên bức tranh thiên nhiên vừa có thực vừa nhuốm màu tâm trạng, thể hiện nỗi buồn cô đơn và tấm lòng nhớ nước thương nhà của nhà thơ.

Cảnh vật thiên nhiên Đèo Ngang hiện lên hoang vắng, heo hút. Trong cảnh đó, nhà thơ gửi gắm nỗi nhớ nước thương nhà, nỗi cô đơn thầm kín. Cảnh và tình hòa quyện: nhìn cảnh mà ngẫm tình.

Bà Huyện Thanh Quan là người:

- Gắn bó với quê hương, đất nước.

- Nặng lòng với gia đình.

- Có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế trước thiên nhiên.

- Mang nỗi buồn thời thế, ý thức trách nhiệm với dân tộc.

- Biết yêu thiên nhiên đất nước.

- Biết trân trọng tình cảm gia đình.

- Hiểu rằng mỗi người khi đứng trước thiên nhiên, quê hương đều cần ý thức trách nhiệm và tình yêu thương.

- Tập sống nhân ái, thủy chung, gắn bó với cội nguồn.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: thế hệ trẻ cần làm gì để thể hiện tình yêu quê hương đất nước của mình.

c. Hệ thống ý

- Giải thích: Tình yêu quê hương đất nước là tình cảm thiêng liêng, gắn bó, trân trọng những giá trị của dân tộc.

- Việc cần làm của thế hệ trẻ:

+ Học tập chăm chỉ, rèn luyện bản thân để mai sau góp phần xây dựng đất nước.

+ Giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa, lịch sử của dân tộc.

+ Tham gia các hoạt động xã hội, phong trào thiện nguyện vì cộng đồng.

+ Bảo vệ môi trường sống, di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh.

+ Sống nhân ái, đoàn kết, có trách nhiệm với bản thân, gia đình, xã hội.

- Bài học: Mỗi người trẻ cần thể hiện tình yêu nước bằng những hành động thiết thực, phù hợp với lứa tuổi và khả năng.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Tình yêu quê hương đất nước là một tình cảm thiêng liêng và cao đẹp, đã có từ ngàn đời nay trong mỗi con người Việt Nam. Đối với thế hệ trẻ hôm nay, thể hiện tình yêu quê hương đất nước không chỉ là những lời nói suông mà cần bằng những hành động thiết thực. Trước hết, chúng ta phải chăm chỉ học tập, rèn luyện đạo đức, trau dồi tri thức để mai sau có thể góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh. Bên cạnh đó, việc giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa, lịch sử, biết tự hào về những trang sử oanh liệt của dân tộc cũng là một cách thể hiện tình yêu nước. Thế hệ trẻ cũng cần tích cực tham gia các hoạt động xã hội, phong trào thiện nguyện để giúp đỡ cộng đồng. Đồng thời, mỗi người cần có ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn cảnh quan, bảo vệ các di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh của quê hương. Một biểu hiện khác của lòng yêu nước là biết sống nhân ái, đoàn kết, có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Như vậy, tình yêu quê hương đất nước của thế hệ trẻ được thể hiện qua nhiều việc làm gần gũi, giản dị nhưng vô cùng ý nghĩa.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn tự sự

- Học sinh biết tạo lập một bài văn tự sự đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề tự sự: kể về chuyến đi tham quan một di tích lịch sử, văn hoá ở địa phương em.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu khái quát về chuyến đi tham quan (thời gian, địa điểm, mục đích).

- Nêu cảm xúc ban đầu: háo hức, mong chờ.

* Thân bài

- Quá trình chuẩn bị:

+ Ai tổ chức chuyến đi (nhà trường, lớp, gia đình…).

+ Chuẩn bị những gì (quần áo, đồ dùng, máy ảnh, nước uống…).

- Hành trình đến di tích:

+ Miêu tả quang cảnh trên đường đi.

+ Tâm trạng của em và mọi người.

- Cảnh quan và hoạt động tại di tích:

+ Miêu tả sơ lược vẻ đẹp, không gian, kiến trúc hoặc cảnh sắc di tích.

+ Giới thiệu vài nét về lịch sử, văn hóa gắn liền với di tích.

+ Những hoạt động đã diễn ra (tham quan, nghe thuyết minh, chụp ảnh, dâng hương, ghi chép…).

+ Cảm nhận, ấn tượng sâu sắc nhất.

- Ý nghĩa chuyến đi:

+ Hiểu biết thêm về truyền thống lịch sử, văn hóa của quê hương.

+ Thêm tự hào và yêu mến nơi mình sống.

* Kết bài

- Nêu cảm xúc sau chuyến đi (vui, bổ ích, ấn tượng khó quên).

- Khẳng định ý nghĩa: cần giữ gìn và phát huy giá trị của di tích lịch sử, văn hóa.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Hồi cuối năm học vừa rồi, lớp em được nhà trường tổ chức một chuyến tham quan đến Khu di tích lịch sử thành cổ Quảng Trị. Ngay từ khi nhận thông báo, cả lớp ai cũng háo hức, nôn nóng chuẩn bị cho chuyến đi. Em cũng không ngoại lệ, tối hôm trước đã sắp xếp balô gọn gàng, kiểm tra áo đồng phục, mang theo máy ảnh và nước uống. Lòng em vừa vui vừa hồi hộp, mong sớm được tận mắt nhìn thấy những chứng tích lịch sử mà em từng nghe trong sách.

Buổi sáng hôm đi, sân trường rộn ràng tiếng nói cười. Ai cũng háo hức, vừa trò chuyện, vừa ngắm cảnh trên đường đi. Cánh đồng lúa xanh mướt, hàng tre làng uốn lượn theo gió, những mái nhà nhỏ nép mình bên đường cứ nối tiếp nhau hiện ra qua ô cửa kính xe. Không khí trong lành khiến em cảm thấy dễ chịu, càng thêm háo hức để khám phá di tích. Trên xe, chúng em vừa hát vừa trò chuyện, thầy cô đôi lúc nhắc nhở giữ trật tự nhưng ai cũng rạng rỡ, háo hức.

Khi xe dừng trước cổng thành cổ, em sững sờ trước vẻ cổ kính nhưng vẫn hiên ngang của những bức tường rêu phong. Thành cổ như một chứng nhân lịch sử, trải qua bao thăng trầm vẫn đứng đó vững vàng. Không gian xung quanh trầm lặng, trang nghiêm. Cô hướng dẫn viên bắt đầu kể về lịch sử của nơi này: từng là chiến trường ác liệt, nhiều chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ quê hương. Những câu chuyện về sự dũng cảm và hi sinh ấy khiến em vừa xúc động vừa tự hào về những người đi trước.

Chúng em đi theo hàng lối vào bên trong, tham quan các hiện vật được trưng bày. Trước mắt em là những bức ảnh đen trắng, mảnh bom, mảnh đạn và nhiều kỉ vật nhỏ còn sót lại sau chiến tranh. Em chăm chú quan sát từng vật, cảm nhận được nỗi đau, sự hy sinh và lòng quả cảm của thế hệ cha anh. Khi cả lớp cùng thắp nhang tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ, không khí trở nên trang nghiêm, lòng em bồi hồi, xúc động. Em cảm thấy phải cố gắng học tập và rèn luyện để không phụ lòng những người đã ngã xuống vì Tổ quốc.

Sau khi tham quan khu trưng bày, chúng em được tự do đi lại, chụp ảnh và khám phá từng góc của di tích. Những bức tường, cổng thành, những lối đi nhỏ đều in dấu thời gian và lịch sử. Chúng em tranh thủ ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ, vừa trò chuyện vừa ngắm cảnh, cảm giác vừa gần gũi vừa tôn nghiêm. Tiếng cười nói rộn rã vang lên, nhưng sâu trong lòng mỗi người vẫn còn vương lại nỗi xúc động trước quá khứ oai hùng.

Chuyến tham quan không chỉ giúp chúng em mở rộng kiến thức về lịch sử mà còn gắn kết tình bạn, tình thầy trò. Mỗi học sinh đều học được cách trân trọng những giá trị của quá khứ, biết ơn thế hệ đi trước và ý thức hơn về trách nhiệm của bản thân với quê hương, đất nước. Những câu chuyện, hình ảnh, hiện vật đều in sâu vào trí nhớ, trở thành kỉ niệm khó quên.

Khi trở về, lòng em vẫn còn vương vấn hình ảnh thành cổ hiên ngang, rêu phong, những bức ảnh đen trắng và câu chuyện về sự hi sinh của các chiến sĩ. Chuyến đi đã dạy em nhiều bài học quý giá: biết yêu quý quê hương, tự hào dân tộc, trân trọng lịch sử và cố gắng học tập, rèn luyện để sau này góp phần xây dựng đất nước. Thật sự, đó là một chuyến đi vừa vui vừa ý nghĩa, để lại trong em kỉ niệm đẹp không thể nào quên của tuổi học trò.