HIU HIU GIÓ BẤC

(1) Ở cái xóm nhỏ ven thành phố này, người ta nhắc tới anh Hết còn nhiều hơn chủ tịch tỉnh đi họp. Ðứa nào hỗn hào, lười biếng, má nó biểu: "Lại coi thằng Hết kìa! Ba mươi mấy tuổi đầu rồi, ngày đi làm thuê, làm mướn, không có chuyện gì nó chê, chiều về lụi hụi chui vô bếp nấu cơm, giặt giũ cho cha già, hiếu thảo thấy mà thương".

(2) [..] Tía anh Hết năm nay 72 tuổi. Tuổi này, người ta hay đau yếu nhưng ông vẫn còn sỏi lắm. Ông già khó tính, thêm tật lãng tai. [..] Chừng năm năm trước, ông còn vô bếp nấu cơm, mắt mũi tèm nhèm để lửa táp vô vách lá, nhà cháy rụi. Anh Hết cất lại nhà trên nền cũ đầy tro

 [..]

(3) Bữa nào anh Hết cũng chổng mông thổi lửa, rồi dọn cơm sẵn, ngồi dựa cửa trước chờ tía anh về. Có bữa chờ tới mỏi mòn, để bụng đói ngồi ngủ gà gật. Người ở xóm biểu cứ ăn trước đi chớ chờ gì, anh cười, mâm cơm có ấm cúng, tía tôi mới vui miệng, ăn nhiều. Nhưng có bữa, anh mới vừa giở cửa chui vô nhà, ông già đã ngồi nhai cơm cháy, bị nghẹn, mắt ầng ậng nước. Anh thương tía quá chừng vội vàng chạy đi vo gạo.

(4) Anh Hết mồ côi má từ mới lọt lòng. [..] . Tía anh không đi bước nữa, ngày ngày cột sợi dây võng dài từ nhà trên xuống bếp, vừa đưa vừa nấu nước cháo, hát vọng lên, "Chớ ầu ơ. Cây khô đâu dễ mọc chồi.". Chừng này tuổi rồi, mỗi khi anh đặt lưng xuống bộ vạc, lại nhớ ngơ nhớ ngẩn lời hát của tía anh ngày xưa. Buồn lắm, nghe đứt ruột lắm. Càng nhớ anh càng thương ông. Câu được vài ba con cá rô, anh bắc cái ơ lên kho quẹt, tỉ mẩn lọc phần thịt dành cho tía, phần xương xẩu phần mình. Những trưa nắng tốt, tranh thủ giờ cơm trưa anh xin phép chạy về, dắt tía anh ra ngoài hè tắm rửa, kỳ cọ. Những tối trời mưa, anh lúp xúp cầm cái nón mê đi đón ông già. Ði cạnh, che đầu cho ba, nghiêm trang như đang chở che cho sinh linh nào đó nhỏ bé lắm, yếu ớt lắm.

(5) Nhưng ông già đâu có yếu, ông xách gậy rượt đánh anh hoài đó chớ. Tía đầu bạc rượt thằng con đầu xanh chạy cà tưng đuổi nhau lòng vòng quanh mấy cây me già ngoài mé lộ. Ðám trẻ xúm lại, vỗ tay như coi hát bội. Hỏi anh Hết sao không chịu chạy nhanh để bị dính đòn, anh bảo, chạy thì được, nhưng càng nhanh thì tía anh càng mệt, chịu có mấy roi nhẹ hều, nhằm gì [..]

(Trích Hiu hiu gió bấc, Nguyễn Ngọc Tư, theo fanpage Nguyễn Ngọc Tư đăng ngày 13/08/2015)

Xác định phương thức biểu đạt của truyện ngắn trên.

- Nhân vật chính trong đoạn trích trên là nhân vật anh Hết.

- Nhận xét về vẻ đẹp của nhân vật chính:

+ Là người có số phận đáng thương: Mồ côi mẹ từ nhỏ, sống với cha trong cảnh bần hàn, thiếu thốn tình cảm của mẹ.

+ Là người chịu thương chịu khó "không chê việc gì".

+ Là người con rất mực yêu thương cha: Chăm sóc cha từng li từng tí, hiểu chuyện, luôn muốn làm cha vui

- Tình cảm của cha với con: Cha anh Hết vợ mất sớm nhưng vì thương con nên ông không lấy vợ mới mà dành hết tình yêu thương cho con. Tiếng ru của người cha đã một phần thể hiện được tình cha thương con.

- Tình cảm của con với cha: Chăm sóc cha từng li từng tí: Từ nấu cơm, tắm rửa đến cất nhà, làm đủ việc nuôi cha; là người con hiểu chuyện đến cảm động: Chờ cha ăn cơm chung vì vui cha sẽ ăn được nhiều, phần cá nạc cho cha, cha đành thì chịu đòn chứ không chạy nhanh sợ cha đuổi mệt..

Nhân vật anh Hết trong truyện trên không được miêu tả qua dòng tâm lí phức tạp mà được khắc họa khá giản đơn:

- Qua lời nói, suy nghĩ của dân làng ở phần đầu truyện;

- Qua hàng loạt các sự việc, hành động, lời nói, cử chỉ chăm sóc cha ân cần, tỉ mỉ của anh Hết..

Ngôn ngữ kể chuyện của Nguyễn Ngọc Tư có điểm đặc sắc: Không cầu kì, hoa mĩ mà giản dị, mộc mạc, gần gũi với lời ăn, tiếng nói hàng ngày; ngôn ngữ của tác giả còn mang đậm phong vị miền Nam.

2 tác phẩm viết về tình cảm cha con: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng) ; Lão Hạc (Nam Cao) (hoặc: Nói với con - Y Phương)

- Tình cảm cha dành cho con: Cha anh hết góa vợ từ khi anh Hết còn nhỏ xíu, nhưng ông không đi bước nữa mà dồn hết tình yêu thương cho con. Tình yêu thương ấy thể hiện qua cách ông chăm sóc anh, đặc biệt là qua lời ru;

- Tình cảm con dành cho cha: Anh Hết chăm sóc, phụng dưỡng cha từng li từng tí: Từ bữa ăn, đến việc anh chờ cha về ăn cơm (đến cả đói lả) để cha vui mà ăn được nhiều; thậm chí anh còn chạy chậm lại khi bị rượt đuổi để cha không phải đuổi nhọc..

à Như vậy, tình cảm của cha con anh Hết là tình cảm yêu thương sâu nặng, tình phụ tử cao cả, thiêng liêng. Họ biết quan tâm, săn sóc cho nhau, thấu hiểu nhau.

Thông điệp từ câu chuyện mà nhà văn gửi gắm: Hãy yêu thương, quan tâm, chăm sóc cha (mẹ). Điều đó vừa thể hiện lòng biết ơn đồi với công lao sinh thành, dường dục của cha mẹ, vừa khiến cha mẹ được vui lòng, vừa thể hiện bản thân là con người hiếu đạo, trưởng thành, biết suy nghĩ, biết sống đúng đắn.

Anh Hết là người con hiếu thảo, chu đáo và nhẫn nại. Anh luôn quan tâm chăm sóc cha già từ bữa ăn, tắm rửa đến che mưa, dù cha đôi khi nghiêm khắc. Hành động và suy nghĩ của anh thể hiện tình cảm sâu sắc, yêu thương và sự trách nhiệm với gia đình, tạo hình ảnh người con gương mẫu, đáng quý.

Cách xây dựng nhân vật anh Hết của nhà văn có điểm đặc sắc: Anh không được miêu tả qua dòng nội tâm phức tạp như nhiều nhân vật văn học khác mà được khắc họa qua hàng loạt các chi tiết kể về lời nói, hành động, qua cách anh đối xử với cha trong cuộc sống sinh hoạt bình thường. Như vậy, chi tiết mà nhà văn dẫn vào truyện dù chỉ là những chi tiết nhỏ, nhưng cộng hưởng với nhau tôn lên vẻ đẹp của nhân vật.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: nhân vật anh Hết.

c. Hệ thống ý

- Tính cách nổi bật:

+ Hiếu thảo: chăm lo cha già từ bữa ăn, tắm rửa, che mưa, vo gạo.

+ Nhẫn nại: chờ cha ăn cơm, không giận khi bị đánh.

+ Tỉ mẩn, chu đáo: chuẩn bị cơm, chia cá, quan tâm đến từng chi tiết nhỏ.

- Hành động thể hiện tình cảm:

+ Chờ cha về ăn cơm, lo cho cha no đủ.

+ Dắt cha đi tắm, che mưa cho cha.

+ Nhớ lại kỷ niệm tuổi thơ với cha, thương nhớ sâu sắc.

- Ý nghĩa:

+ Hình ảnh người con gương mẫu, giàu lòng yêu thương.

+ Thể hiện tình cảm gia đình ấm áp, nhân văn.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện ngắn Hiu hiu gió bấc, anh Hết hiện lên là một người con hiếu thảo, tận tâm và chu đáo. Dù phải làm thuê làm mướn vất vả cả ngày, anh vẫn luôn quan tâm đến cha già từng bữa cơm, từ việc chổng mông thổi lửa, dọn cơm, vo gạo đến dắt cha ra ngoài tắm rửa, che mưa cho cha. Những hành động tỉ mẩn, nhẫn nại ấy thể hiện sự chu đáo và lòng thương yêu sâu sắc mà anh dành cho người thân. Hình ảnh anh ngồi chờ cha về ăn cơm, hoặc vội vàng chạy đi vo gạo khi thấy cha nghẹn, cho thấy tấm lòng nhạy cảm, tinh tế và biết đặt mình vào vị trí của người khác. Anh Hết còn là người con kiên nhẫn, nhẫn nhịn, khi bị cha đánh, anh không giận, thậm chí còn chạy chậm để cha không mệt. Sự quan tâm của anh không chỉ dừng lại ở việc chăm sóc vật chất mà còn là sự sẻ chia tình cảm, nhắc nhớ ký ức tuổi thơ và yêu thương cha từ sâu thẳm tâm hồn. Qua nhân vật anh Hết, tác giả Nguyễn Ngọc Tư đã khắc họa một hình ảnh người con gương mẫu, giàu tình thương, nhân văn, làm nổi bật giá trị của tình cảm gia đình trong đời sống thường nhật. Nhân vật này khiến người đọc cảm nhận được vẻ đẹp giản dị nhưng sâu sắc của lòng hiếu thảo và sự quan tâm chân thành giữa những người thân.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: tác hại của việc lãng phí thực phẩm và ý thức tiết kiệm trong đời sống hiện nay.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: Lãng phí thực phẩm là hiện tượng phổ biến trong đời sống hiện nay, thể hiện qua bỏ thừa thức ăn, không biết trân trọng nguồn lương thực.

- Nêu tầm quan trọng của việc tiết kiệm thực phẩm: góp phần bảo vệ tài nguyên, giảm thiểu tác động xấu tới xã hội và môi trường.

* Thân bài

- Giải thích hiện tượng và khái niệm

+ Lãng phí thực phẩm là gì: không sử dụng hết thức ăn, bỏ thừa, vứt bỏ đồ ăn còn dùng được.

+ Tiết kiệm thực phẩm là gì: biết trân trọng, sử dụng hợp lý, tránh lãng phí, tiêu dùng thông minh.

- Tác hại của việc lãng phí thực phẩm

+ Lãng phí tiền của, tăng chi phí sinh hoạt.

+ Nhiều người còn thiếu ăn nhưng thức ăn bị bỏ phí, gây mất công bằng.

+ Thức ăn thừa làm tăng rác thải, ô nhiễm môi trường, lãng phí tài nguyên thiên nhiên.

- Nguyên nhân của hiện tượng

+ Thói quen tiêu dùng không hợp lý, thích dùng đồ mới, dư thừa.

+ Thiếu ý thức và giáo dục về tiết kiệm.

+ Ảnh hưởng của lối sống hiện đại, ăn uống phong cách nhà hàng, buffet.

- Giải pháp và hành động cụ thể

+ Giáo dục ý thức tiết kiệm từ gia đình, nhà trường.

+ Thói quen mua, chế biến và bảo quản thực phẩm hợp lý.

+ Khuyến khích chia sẻ thức ăn thừa cho người cần.

+ Phát động các chiến dịch chống lãng phí thực phẩm trong cộng đồng.

* Kết bài

- Khẳng định: Tiết kiệm thực phẩm không chỉ giúp giảm lãng phí mà còn góp phần bảo vệ môi trường, phát triển xã hội bền vững.

- Kêu gọi mọi người nâng cao ý thức, hành động ngay từ bản thân và gia đình.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Ai trong chúng ta cũng từng chứng kiến cảnh thức ăn bị bỏ đi trong bữa cơm gia đình, tại nhà hàng hay tiệc tùng. Những món ăn thừa ấy tưởng chừng là chuyện nhỏ, nhưng lại phản ánh thói quen tiêu dùng thiếu ý thức, đồng thời gây ra nhiều hệ lụy cho cuộc sống. Chính từ những chi tiết đời thường ấy, mỗi người cần suy nghĩ về cách sử dụng thực phẩm hợp lý, trân trọng lương thực và học cách tiết kiệm.

Hiện nay, thực trạng lãng phí thực phẩm diễn ra rất phổ biến. Tại các gia đình, nhiều người mua quá nhiều thực phẩm, chế biến không hết dẫn đến thức ăn thừa. Ở trường học hay công sở, bữa ăn thừa nhiều khi bị bỏ đi vì không ai sử dụng tiếp. Trong các nhà hàng, tiệc buffet, lượng thức ăn còn nguyên hay chỉ ăn một phần bị vứt bỏ chiếm tới hàng chục phần trăm tổng số đồ ăn. Sự tiện nghi và thói quen tiêu dùng theo trào lưu khiến nhiều người quên rằng mỗi hạt gạo, mỗi miếng thịt đều là kết quả lao động vất vả của người khác. Thực trạng này không chỉ gây lãng phí tài nguyên mà còn làm giảm ý thức trách nhiệm trong cộng đồng.

Lãng phí thực phẩm là hành động bỏ thừa, vứt bỏ thức ăn còn dùng được, hoặc mua sắm quá mức dẫn đến hư hỏng, thất thoát. Ngược lại, tiết kiệm thực phẩm là biết trân trọng, sử dụng hợp lý, bảo quản đúng cách và hạn chế bỏ thừa. Việc thực hành tiết kiệm không chỉ giúp giảm chi phí sinh hoạt mà còn góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường sống xung quanh.

Hậu quả của lãng phí thực phẩm rất nghiêm trọng. Về mặt kinh tế, thức ăn bị bỏ phí đồng nghĩa với tiền bạc cũng bị lãng phí, tăng gánh nặng cho mỗi gia đình và xã hội. Về mặt xã hội, khi còn nhiều người thiếu ăn, việc dư thừa và vứt bỏ thực phẩm là hành động thiếu ý thức, làm giảm sự công bằng và gây lãng phí nguồn lực. Về môi trường, thức ăn thừa thối rữa sinh ra rác, góp phần ô nhiễm đất, nước, tạo khí thải và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.

Nguyên nhân của tình trạng này có nhiều yếu tố. Một phần là do thói quen tiêu dùng không hợp lý, thích đồ mới, dư thừa. Một phần khác là do thiếu giáo dục về ý thức tiết kiệm và trách nhiệm xã hội. Lối sống hiện đại với nhà hàng, buffet hay mua thực phẩm tích trữ cũng làm gia tăng lượng thức ăn bị bỏ phí.

Để khắc phục, mỗi người cần nâng cao ý thức tiết kiệm từ bản thân và gia đình. Gia đình và nhà trường cần giáo dục trẻ em về giá trị của lương thực, hình thành thói quen sử dụng hợp lý, trân trọng thực phẩm. Trong sinh hoạt hàng ngày, nên mua và chế biến lượng thực phẩm vừa đủ, bảo quản đúng cách, tận dụng phần thừa. Cộng đồng cũng có thể tổ chức các chiến dịch chống lãng phí, khuyến khích chia sẻ thức ăn cho người khó khăn. Những hành động nhỏ như lấy vừa đủ phần ăn, tận dụng thực phẩm thừa hay phân loại rác hữu cơ đều góp phần tạo ra môi trường sống tích cực và bền vững.

Tiết kiệm thực phẩm không chỉ là hành vi đẹp mà còn thể hiện ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội. Một cộng đồng biết trân trọng thức ăn sẽ phát triển văn minh, nhân văn và gần gũi hơn. Những hành động giản dị hôm nay chính là cách mỗi người góp phần xây dựng giá trị cho cuộc sống mai sau, nhắc nhở rằng hạnh phúc đôi khi đến từ sự trân trọng và sẻ chia những gì mình đang có.