Văn bản ngữ liệu

SÓNG NHỚ MÀU RÊU

(1) Nhà tôi có một cái ao nhỏ cạnh đụn rơm lùn lè tè khoác một tấm áo choàng màu úa, một bên khoảnh vườn nhỏ mẹ trồng đủ loại cây rau quả, một bên là con đường gầy nhom quanh co dẫn đến cái cổng tre. Những trưa hè nắng ngằn ngặt nắng, nắng đặc quánh vào từng thớ không khí. Mùa giận dữ đổ lửa xuống, sân bê tông hằn học hắt nóng hầm hập bóng rát đáp trả. Mẹ dẫn tôi ra ngồi bên cạnh bờ ao dưới bóng cây dừa. Bác dừa già cần mẫn dang rộng những cánh tay xanh gom chao chát nắng lọc qua mắt lá biêng biếc thả xuống một vùng bóng râm sâu hõm. Mẹ bảo: “Cây dừa này được trồng từ hồi bố mẹ mua mảnh đất này của bà thím bên đằng nội, cũng mấy chục năm rồi!”

(2) Mẹ thì tranh thủ đan làn còn tôi thì thơ thẩn ngắm mây ngắm trời và thỉnh thoảng ngước mắt lên hỏi mẹ những câu hỏi vu vơ. Mặt ao an nhiên thả vào không khí những luồng hơi nước dìu dịu cái hầm hập nóng của trưa hè. Thi thoảng có ngọn gió đi lạc trượt trên mặt ao rồi đậu lên đôi má phính phính như cánh gió từ chiếc quạt nan phe phẩy. Trên đỉnh trời chót vót xanh có một mặt trời và dưới đáy ao cũng có một mặt trời. Mặt ao phẳng lặng như tấm gương phản chiếu, tôi nhúng đôi chân ngắn ngủn xuống làn nước xanh màu rêu rồi khua khua bì bõm thả ra mặt ao cả một đàn sóng hốt hoảng chạy về phía bờ bên kia. Bóng mặt trời vỡ nát, nước sóng sánh ánh nắng.

(3) Tôi vẫn thường hay la cà bên bờ ao cả ngày không biết chán. Có khi là ngồi ngắm những vũ công gọng vó khiêu vũ trên mặt ao những điệu múa mà chỉ chúng mới hiểu. Có khi là ngồi câu cá bằng một thanh củi khô khẳng khiu buộc sợi chỉ ở đầu và mồi câu là mấy hạt cơm nguội. Ngồi cả tiếng không có chú cá nào chịu mắc câu còn hạt cơm mồi thì trương phềnh. Nản, tôi chạy tót vào trong nhà đến bên bàn học lục lọi quyển vở nháp cũ trong chiếc thùng cát tông ở gầm bàn, lôi ra xé mấy tờ rồi lại tót ra bờ ao. Hì hụi gấp gấp, miết miết nhoáng một cái mấy tờ giấy nhàu nát biến thành dăm ba chiếc thuyền giấy đủ loại: thuyền buồm này, tàu thủy, ghe…  Lấy bút chì vẽ nguệch ngoạc hình con gà, con lợn, hoa lá cành trang trí cho thuyền. Nâng trên tay đưa lên đưa xuống ngắm nghía rồi tự cười một mình, tôi nhón tay thả thuyền giấy xuống mặt ao, khẽ khàng. Đăm đắm nhìn theo những con thuyền trôi bập bềnh trên dòng nước và mơ hồ trong đầu giấc mơ quen thuộc là được biến thành người tí hon, leo lên con thuyền giấy kia và đi khám phá những vùng đất mới.

(4) Mùa lục bình nở, cả mặt ao mênh mang sắc tím, tím nhuần nhị không gắt, tím dịu dàng, tím đến nao lòng. Bông hoa lục bình như một cô gái thôn quê chân chất, mộc mạc, giản dị. Sáu đến tám bông hoa cùng bung nở trên một đài hoa. Cánh hoa vươn lên cao nhất mang trên mình họa tiết đuôi công. Những cánh hoa mỏng tang kiêu hãnh vươn mình mặc cái nắng đắng chát của mùa hè. Lũ trẻ chúng tôi thi nhau hái mỗi đứa một ôm rồi lấy sợi rơm buộc lại thành từng bó chơi đồ hàng. Những bó hoa lục bình tím và nụ cười giòn tan cũng tím.

(5) Những lúc nô nghịch đến mệt nhoài chúng tôi bắc ghế ngồi ngắm đàn cá cờ diện những bộ váy áo sặc sỡ múa xòe, mấy chú ốc bám chặt vào thành tường rêu xanh ngủ gật hay dăm ba anh châu chấu bật càng tanh tách trên bè lục bình. Đăm đắm nhìn theo những con sóng lăn tăn dắt tay nhau chạy mải miết trong lòng những đứa trẻ chúng tôi lại dậy lên khát khao được khám phá, phiêu lưu như chú Dế Mèn trong truyện của ông Tô Hoài.

(6) Đi học xa nhà, mỗi lần về quê tôi đều dành cho mình một khoảng lặng, tha thẩn bên bờ ao. Hôm qua mẹ gọi điện bảo nhà mình sắp lấp cái ao để trồng cây ăn quả, tôi nghe trong mình có tiếng lạo xạo vỡ của những mảnh kí ức tuổi thơ. Rồi giờ đây mỗi khi nhớ về cái ao nhỏ ấy chỉ còn là những sóng nhớ màu rêu.

                                                                   (Nguồn: tapchicuaviet.com.vn)

Văn bản trên thuộc thể loại.

Nội dung: Viết về vài nét chấm phá về đời sống xung quanh cái ao nhỏ của nhân vật “tôi” để thể hiện tâm trạng, suy nghĩ …của con người.

Dấu chấm lửng trong đoạn trích trên có tác dụng: Tỏ ý còn nhiều nội dung tương tự chưa được liệt kê hết.

- Biện pháp tu từ so sánh: “Bông hoa lục bình…như cô gái…”

- Tác dụng:

+ Làm cho câu văn sinh động, gợi cảm, giàu hình ảnh, ấn tượng

+ Giúp người đọc hình dung vẻ đẹp tươi trẻ, giản dị, mộc mạc, gần gũi của bông hoa lục bình.

- Mẹ dẫn tác giả ra ao, chăm chỉ đan làn.

- Tác giả trò chuyện, ngắm mây, ngắm ao, thả thuyền giấy.

- Hình ảnh mẹ cần mẫn làm việc trong nắng, gắn bó với cánh đồng, ao nhỏ.

- Các chi tiết về gió, ánh nắng, hoa lục bình, đàn cá… đều kết nối tác giả với thiên nhiên thân thuộc.

Hoa lục bình tím, dịu dàng, mọc trên mặt ao mênh mông, bung nở 6-8 bông trên một đài hoa. Cánh hoa mỏng tang, mang họa tiết đuôi công, kiêu hãnh nhưng giản dị. Lối miêu tả dùng hình ảnh so sánh và màu sắc nhẹ nhàng tạo cảm giác mộc mạc, chân chất.

Trình tự kết hợp hiện tại – quá khứ – hồi tưởng. Văn bản bắt đầu bằng cảnh ao hiện tại, miêu tả chi tiết, sau đó tác giả hồi tưởng tuổi thơ, nô đùa bên ao, rồi kết thúc bằng cảm xúc nhớ nhung, “sóng nhớ màu rêu” khi lớn lên.

Cảm xúc thân thương, êm đềm, nhớ nhung và gắn bó với quê hương. Tác giả vừa yêu thiên nhiên mộc mạc, vừa quý trọng ký ức tuổi thơ và tình cảm gia đình, đặc biệt là tình mẹ.

Câu dài, miêu tả tỉ mỉ cảnh vật và tâm trạng, tạo nhịp điệu chậm rãi, thong thả.

Câu ngắn, từ láy, từ tượng hình làm nổi bật chi tiết hành động và cảm xúc, tạo nhịp điệu linh hoạt, sinh động, gợi cảm giác trẻ thơ, hồn nhiên.

- Cảm xúc của nhân vật trữ tình khi nhớ về cái ao là sự hoài niệm, tiếc nuối và nỗi nhớ về một thời tuổi thơ đầy ắp kỷ niệm.

- Đoạn văn miêu tả nhân vật cảm thấy có "tiếng lạo xạo vỡ của những mảnh kí ức tuổi thơ" khi nghe tin ao sắp bị lấp để trồng cây ăn quả.

- Các chi tiết như "mùa lục bình nở", "thả thuyền giấy", "cái ao nhỏ ấy chỉ còn là những sóng nhớ màu rêu" thể hiện rõ sự gắn bó mật thiết và sự xót xa của nhân vật khi không gian tuổi thơ sắp biến mất. Những chi tiết này phản ánh sự thay đổi của thời gian và sự mất mát trong ký ức của nhân vật.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 8 – 10 câu.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: Cảm nhận của em về nhân vật “tôi – tác giả” được thể hiện trong văn bản “Sóng nhớ màu rêu”.

c. Hệ thống ý

1. Mở đoạn (giới thiệu chung):

- Giới thiệu nhân vật “tôi” là trung tâm của văn bản.

- Gắn với kỉ niệm tuổi thơ bên cái ao nhỏ.

2. Thân đoạn (các đặc điểm nổi bật):

- Tâm hồn hồn nhiên, trong trẻo: thích ngắm mây trời, thả thuyền giấy, ngắm hoa lục bình, đàn cá…

- Tình yêu thiên nhiên, quê hương: ao, cây dừa, lục bình, cá, gió… đều gắn bó và trở thành một phần tuổi thơ.

- Tình cảm với mẹ: thường xuất hiện bên mẹ, trò chuyện, quan sát mẹ cần mẫn đan làn.

- Sự gắn bó, hoài niệm: khi lớn lên, đi xa vẫn nhớ về cái ao, nghe tin ao bị lấp thì tiếc nuối, xót xa.

3. Kết đoạn (khái quát, cảm nhận):

- Nhân vật “tôi” hiện lên vừa gần gũi, mộc mạc, vừa chứa đựng tình yêu quê hương, tình mẫu tử.

- Gợi cho người đọc sự đồng cảm và trân trọng những kí ức tuổi thơ giản dị.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Nhân vật “tôi” trong văn bản Sóng nhớ màu rêu hiện lên với tâm hồn trong trẻo, hồn nhiên và chan chứa tình yêu quê hương. Trong kí ức tuổi thơ, “tôi” gắn bó tha thiết với cái ao nhỏ bên cạnh vườn rau, đụn rơm và hàng dừa xanh. “Tôi” say sưa ngắm mây trời, thả thuyền giấy, ngắm hoa lục bình, đàn cá, những gợn sóng li ti… tất cả đều mang lại niềm vui trẻ thơ dung dị mà tràn đầy sức sống. Bên cạnh thiên nhiên, “tôi” còn gắn bó sâu nặng với mẹ – người luôn xuất hiện bên ao trong dáng vẻ cần mẫn, hiền hòa. Khi trưởng thành, đi xa, “tôi” vẫn dành cho ao nhỏ một khoảng lặng trong tâm hồn, để rồi khi nghe tin ao sắp bị lấp, trong lòng dấy lên bao nỗi tiếc nuối, xót xa. Nhân vật “tôi” vì thế vừa gần gũi, mộc mạc, vừa gợi cho người đọc niềm đồng cảm về sự thiêng liêng của tuổi thơ. Qua “tôi”, ta thấy rõ tình yêu quê hương, tình mẹ và khát vọng giữ gìn những kỉ niệm đẹp trong cuộc đời.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn biểu cảm

- Học sinh biết tạo lập một bài văn biểu cảmđảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề biểu cảm: ngày sinh nhật đáng nhớ.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu sự kiện: Buổi sinh nhật đáng nhớ nhất của em.

- Nêu cảm giác chung lúc đó: vui, háo hức, hồi hộp, chờ đón niềm vui từ gia đình, bạn bè.

* Thân bài:

- Miêu tả không gian và chuẩn bị:

+ Hình ảnh căn phòng được trang trí, bóng bay, bánh kem, hoa, quà.

+ Mùi bánh, ánh nến lung linh, màu sắc rực rỡ.

- Miêu tả diễn biến chính của buổi sinh nhật:

+ Gia đình chúc mừng, bạn bè gửi lời chúc, hát mừng sinh nhật.

+ Mở quà, đọc những lời nhắn yêu thương, cảm nhận tình cảm của mọi người.

+ Các hoạt động vui chơi, trò chuyện, cười đùa trong không khí ấm áp.

- Cảm xúc của bản thân:

+ Hạnh phúc, biết ơn gia đình và bạn bè.

+ Cảm nhận được sự quan tâm, yêu thương và gắn kết tình cảm.

+ Suy nghĩ về ý nghĩa của tuổi mới, quyết tâm phấn đấu, trưởng thành hơn.

* Kết bài:

- Tổng kết cảm xúc: Buổi sinh nhật để lại ấn tượng sâu sắc và kỷ niệm đáng nhớ.

- Bài học rút ra: Biết trân trọng tình cảm gia đình, bạn bè và từng khoảnh khắc hạnh phúc trong cuộc sống.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Tuổi thơ của mỗi người như một cuốn sách đầy sắc màu, trong đó có những trang viết lặng lẽ nhưng lại đọng lại sâu sắc trong tâm hồn. Em nhớ mãi một ngày đặc biệt, một buổi sinh nhật mà cho đến bây giờ mỗi khi nhắc đến, lòng em vẫn thấy ngập tràn niềm vui và cảm giác ấm áp khó tả. Không phải vì quà cáp hay những món đồ mới lạ, mà chính bởi không khí thân thương, những cử chỉ trìu mến của gia đình và bạn bè đã làm cho ngày ấy trở nên khác biệt, trở thành một ký ức quý giá mà em mãi trân trọng.

Ngày hôm ấy bắt đầu bằng sự náo nức từ buổi sớm tinh mơ. Khi mở mắt, em thấy căn phòng bỗng rực rỡ hơn hẳn thường ngày. Những chiếc bóng bay đủ màu sắc treo lơ lửng trên trần, lấp lánh trong ánh nắng len qua cửa sổ. Mùi thơm của bánh kem từ bếp len vào phòng, vừa ấm áp vừa kích thích khiến em không khỏi háo hức. Cả nhà đều tất bật chuẩn bị, nhưng ai cũng nở nụ cười rạng rỡ, ánh mắt tràn đầy yêu thương dành cho em. Em ngồi lặng nhìn, lòng rộn ràng một cảm giác vừa hồi hộp vừa hạnh phúc, tự hỏi không biết buổi chiều sẽ còn điều gì bất ngờ chờ đợi.

Đến buổi trưa, khi khách khứa bắt đầu ghé thăm, căn phòng thêm phần ồn ào và náo nhiệt. Tiếng cười nói vang lên, xen lẫn những lời chúc mừng giản dị nhưng chân thành. Em cảm nhận được sự quan tâm của mọi người không chỉ qua món quà hay lời nói, mà còn ở cách họ dành thời gian, chăm chút từng chi tiết nhỏ để ngày sinh nhật của em trở nên trọn vẹn. Nhìn mọi người sum vầy, trò chuyện vui vẻ, em thấy lòng mình ấm lại, hiểu rằng hạnh phúc đôi khi không nằm ở vật chất mà ở tình cảm chân thành giữa con người với con người.

Chiều xuống, khi ánh nắng dịu dần, đến khoảnh khắc thắp nến và hát mừng sinh nhật, em thực sự xúc động. Mỗi ngọn nến cháy sáng như thắp lên niềm hy vọng, những ước mơ tuổi nhỏ mà em vẫn luôn ấp ủ. Lúc đó, bên cạnh em là gia đình, những người yêu thương em nhất, mọi lo toan, căng thẳng của đời sống dường như tan biến. Em cẩn thận nhắm mắt, gửi gắm trong tim những lời ước giản dị nhưng sâu sắc, mong cho mọi người xung quanh luôn hạnh phúc và bình an.

Buổi sinh nhật ấy không chỉ là dịp để nhận quà hay kỷ niệm thêm một tuổi mới, mà còn là khoảnh khắc em cảm nhận rõ rệt tình yêu thương, sự gắn kết của gia đình và bạn bè. Nó đã in sâu vào ký ức, trở thành một điểm sáng trong tuổi thơ mà em sẽ mang theo suốt đời. Mỗi lần nhớ lại, em lại thấy lòng tràn đầy ấm áp và biết trân trọng hơn những giây phút bình dị nhưng vô cùng quý giá ấy.