CÁC THẦY VÀ ÔNG GIUỐC-ĐANH

(Trưởng giả học làm sang – Mô-li-e)

* Vở hài kịch Trưởng giả học làm sang của  Mô-li-e gồm 5 hồi, được sản vào năm 1670, ba năm trước khi Mô-li-e qua đời.

Kịch xảy ra tại Pari. Lão Giuốc-đanh nhờ bố mẹ có cửa hiệu buôn bán lớn cạnh cửa ô Xanh Inôxang mà trở nên giàu có. Khao khát muốn trở thành nhà quý tộc, lão kiếm hai tên hầu nhưng chẳng biết sai bảo chúng làm gì. Là người “hiểu biết tồi”, “nói năng quàng xiên về tất cả mọi chuyện”, lão mời thầy dạy nhạc, thầy dạy múa về dạy cho lão. Bác phó may mang tới cho Giuốc-đanh bộ lễ phục may hoa ngược, khiến lão tức giận. Nhưng khi nghe bác ta nói những người quý tộc đều mặc như vậy, lão tỏ vẻ rất hài lòng. Lão muốn ra phố nhưng diện bộ quần áo mới cùng với đám quân hầu của mình. Bà Giuốc-đanh ngạc nhiên trước những trò hề của chồng, tìm mọi cách can ngăn nhưng đều vô ích.

Biết Giuốc-đanh hợm hĩnh muốn được giới thiệu với giới thượng lưu, gã quý tộc bá tước Đô-răng lợi dụng lão, thả sức vay tiền để tiêu xài vung phí. Cũng vì muốn kết thân với nữ hầu tước Đô-ri-men (hiện là tình nhân của Đô-răng), Giuốc-đanh đã nhờ gã bá tước “bợm già” môi giới. Lão đã bỏ ra rất nhiều tiền mua quà tặng và tổ chức những cuộc vui tại nhà mong làm đẹp lòng Đô-ri-men. Song gã bá tước gian ngoan, quỷ quyệt đã khiến nữ hầu tước hiểu rằng chính gã bỏ tiền chiêu đãi và mua những quà tặng đắt tiền cho bà… Lão dự định phải kiếm bằng được một chàng rể thuộc giới thượng lưu. Biết cuồng vọng của Giuốc-đanh, Cô-viên, đầy tớ của Clê-ông sắp đặt trò phong tước Mamamusi cao quý của Thổ Nhi Kỳ cho lão để lão bằng lòng gả Luyxin cho Clê-ông đóng giả hoàng tử Thổ Nhĩ Kỳ.

Đoạn trích sau là hồi II lớp 2 của vở kịch Trưởng giả học làm sang – Mô-li-e

THẦY DẠY KIẾM: - Sau khi đã đặt thanh quất đầu ruồi (vào tay lão) – Nào, thưa ngài, làm lễ chào. Thăng người. Hơi nghiêng về phía đùi bên trái. Hai cẳng chân đừng xoạc quá như thế. Hai bàn chân thẳng hàng. Cổ tay ngang hông. Mũi kiếm ngang tầm vai. Cánh tay đừng duỗi thẳng quá như thế. Bàn tay trái ngang tầm mắt. Vai bên trái vào thế thứ tư (2) hơn nữa. Đầu cho ngắn. Mắt nhìn thẳng thắn mạnh dạn. Tiến lên. Thân người cho vững vàng. Hãy đâm tôi thế kiếm thứ tư và cứ thế làm nốt. Một, hai. Trở lại thế cũ. Tấn công lại cho vững bước. Nhảy lùi một bước. Khi đâm một nhát kiếm, thưa ngài, phải cho mũi kiếm phóng lên trước và thân người thì nép cho thật gọn. Một, hai. Nào, hãy đâm tôi đi, thế kiếm thứ ba…, và cứ thế làm nốt. Tiến mau lên. Thân người cho vững vàng. Tiến lên. Nhân đà tấn công. Một, hai. Trở lại thế cũ. Tấn công lại. Nhảy lùi một bước. Thế thủ, thưa ngài, thế thủ! Thầy dạy kiếm đâm lão hai ba nhát, vừa nói: Thế thủ!

ÔNG GIUỐC-ĐANH: - Hở (5),

THẦY NHẠC: - Ngài thật là tài tình.

THẦY DẠY KIẾM: - Tôi đã nói với ngài rồi. Tất cả bí quyết của kiếm thuật chỉ gồm có hai điều: Đâm trúng và đừng bị đâm trúng; và, như hôm trước tôi đã biểu diễn để chứng minh cho ngài thấy, không thể nào ngài bị đâm trúng nếu ngài biết gạt mũi kiếm của kẻ địch ra ngoài tầm thân thể của ngài; cái đó chỉ do một động tác nhỏ của cổ tay, hoặc xoay vào phía trong hoặc xoay ra phía ngoài.

ÔNG GIUỐC-ĐANH: - Vậy, theo cách đó, một người, không cần dũng cảm, cũng chắc chắn giết được địch thủ và không bị giết à?

THẦY DẠY KIẾM: - Hẳn rồi. Ngài đã chẳng xem biểu diễn chứng minh rồi là gì?  GIUỐC-ĐANH: - Phải.

THẦY DẠY KIẾM: - Chính vì thế mà tôi thấy rõ rằng chúng tôi đây phải được trọng vọng như thế nào trong một quốc gia (6), và cái khoa kiếm thuật có giá trị cao hơn biết mấy, so với các khoa vô ích khác, như khoa vũ, khoa nhạc, khoa…

THẦY MÚA: - Thôi này, ông múa kiếm. Nói đến môn vũ đạo, thì phải cho kính cẩn.

THẦY NHẠC: - Xin ông liệu mà coi trọng sự ưu việt của môn âm nhạc.

THẦY DẠY KIẾM: - Các ông định so sánh môn của các ông với môn của tôi, thì buồn cười thật.

THẦY NHẠC: - Hãy trông thử con người làm bộ phách chưa kìa!

THẦY MÚA: - Đồ nỡm đeo yếm (7) kìa, rõ tức cười!

THẦY DẠY KIẾM: - Chú bé dạy múa này, để rồi ta cho chú múa may (8) ra trò. Còn chú này, chú bé nhạc sĩ, để rồi ta cho chú mày hát thật véo von cho mà xem.

THẦY MÚA: - Anh chàng võ vẽ này, để ta dạy nghề võ cho.

ÔNG GIUỐC-ĐANH: (Nói với thầy múa) - Thầy điên hay sao, mà đi gây chuyện với thầy ấy, thầy ấy thạo thế kiếm thứ ba, thế kiếm thứ tư, và biết giết người bằng phép biểu diễn chứng minh đấy.

THẦY MÚA: - Tôi bỏ rọ cái phép biểu diễn chứng minh của hắn, lẫn các thế kiếm thứ ba và thứ tư của hắn.

ÔNG GIUỐC-ĐANH: (Nói với Thầy múa) - Khoan khoan, xin thày.

THẦY DẠY KIẾM: (Nói với Thầy múa) - Cái gì? Nhãi con láo xược.

ÔNG GIUỐC-ĐANH: - Thôi! Thầy dạy kiếm ơi!

THẦY MÚA: (Nói với Thầy dạy kiếm) - Cái gì? Đồ vũ phu thô bỉ!

ÔNG GIUỐC-ĐANH: - Thôi! Thầy dạy múa ơi!

THẦY DẠY KIẾM: - Tao mà xông đến thì…

ÔNG GIUỐC-ĐANH: (Nói với Thầy dạy kiếm) - Tôi can.

THẦY DẠY KIẾM: - Ông mà tóm được mày…

ÔNG GIUỐC-ĐANH: (Nói với Thầy dạy múa) - Đừng mà.

THẦY DẠY KIẾM: - Tao sẽ giần cho một trận…

ÔNG GIUỐC-ĐANH: (Nói với Thầy dạy kiếm) - Tôi van mà…

THẦY DẠY NHẠC: - Ngài cứ để chúng tôi dạy cho nó biết đường ăn nói một tí.

ÔNG GIUỐC-ĐANH: (Nói với Thầy múa) - Trời ơi, hãy dừng lại nào.

(Trưởng giả học làm sang – MOLIERE, NXB Kim Đồng, 2022)

Chú thích:

(*)Nhan đề do nhóm biên soạn đặt

(1) Fleuret: Thanh quất để tập, không nhọn đầu như kiếm thật, nhưng đầu có một cái hột tròn (đầu ruồi) để đâm không nguy hiểm.

(2) Cái thế của vai trái nép cho gọn vào phía trái khi tay phải đâm thế kiếm thứ tư.

(3) Thế kiếm thứ tư: Tên gọi một thế đâm kiếm, cổ tay xoay ngửa ra phía ngoài.

(4) Thế kiếm thứ ba: Tên gọi một thế đâm kiếm, cổ tay xoay úp vào phía trong ngang trên

tầm cánh tay đối thủ, để cho mũi kiếm của đối thủ gạt sang bên phải.

(5) Là câu hỏi như lúc nãy, sau khi nhảy mơn- Nuy-ê, ghim malinoi

(6) Năm 1656, vua Louis XIV đã giáng chiếu phong cho sáu ông thầy dạy kiếm thuật kì cựu của thành phố Paris, phẩm tước quý tộc, con cháu được tập trước. Thầy dạy kiếm của ÔNG GIUỐC-ĐANH vin vào đó mà lên mặt lên mày.

(7) Yếm: Tấm giáp che ngực và bụng (may bằng da, nhồi bông) như cái yếm của con cua.

(8) Faire danser, nghĩa đen: Làm cho nhảy múa; nghĩa bóng: Ngược đãi, giần cho một trận.

Văn bản trên thuộc thể loại nào?