Văn bản ngữ liệu

THIÊN NHIÊN VÀ HỒN NGƯỜI LÚC SANG THU

Với các thi nhân, mùa thu lưu dấu ấn của mình trong những vần thơ đượm một vẻ riêng trong trẻo. Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến, Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư, Tế Hanh, Nguyễn Đình Thi… đều có những câu thơ, bài thơ tuyệt đẹp. Đến lượt mình, Hữu Thỉnh lại làm cho mùa thu có thêm hương sắc mới.

Mùa thu đến với anh khá đột ngột và bất ngờ, không hẹn trước. Bắt đầu không phải là những nét đặc trưng của trời mây hay sắc vàng hoa cúc như trong thơ cổ điển. Bắt đầu là hương ổi thơm náo nức. Một chữ “phả” kia đủ gợi hương thơm như sánh lại. Nó sánh bởi vì hương đậm một phần, sánh còn bởi tại hơi gió se. Hương thơm luồn vào trong gió được tinh lọc, được cô đặc thêm. Gió mùa thu hào phóng đem chia hương mùa thu - bấy giờ là hương ổi chín - tới khắp nơi trong vũ trụ. Tại một vùng quê nhỏ, trong một giây phút nào đó, người viết chợt bắt gặp hương thu và bỗng sững sờ.

Đã cảm được “hương ổi”, đã nhận ra “gió se”, hơn thế nữa mắt lại còn nhìn thấy sương đang “chùng chình qua ngõ”. Những dấu hiệu đặc trưng của mùa thu đều hiện diện. Thế mà sao tác giả lại viết: “Hình như thu đã về”? Còn điều chi nữa mà ngờ? Thu đã về thật đấy rồi, sao còn nghi hoặc? Như đã nói ở trên, cái chính là sự bất ngờ, đột ngột. Do bất ngờ nên cả khứu giác (hương ổi), cả xúc giác (hơi gió se), cả thị giác (sương chùng chình) đều mách bảo thu về mà vẫn chưa thể tin, vẫn chưa dám chắc. Cái bảng lảng mơ hồ chính trong cảm giác “hình như” ấy đã tôn thêm vẻ sương khói lãng đãng lúc thu sang. Đó là một nguyên nhân. Nhưng sâu xa hơn, ở đây còn bộc lộ nét sang thu trong hồn người mà sau chúng ta sẽ nói tới.

Hình như thu đã về

Đó là một ấn tượng tổng hợp từ những cảm giác riêng về hương, về gió, về sương. Từ hương nhận ra gió. Từ gió nhận ra sương. Nhưng khi phát hiện “sương chùng chình qua ngõ” thì trong sương cũng có hương, trong sương cũng có gió, và trong sương dường như có cả tình. “Chùng chình” hay chính là sự lưu luyến, bâng khuâng, ngập ngừng, bịn rịn? Cái ngõ mà sương đẫm hương, sương theo gió đang ngập ngừng đi qua vừa là cái ngõ thực, vừa là cái ngõ thời gian thông giữa hai mùa. Phút giao mùa của thiên nhiên ấy, nhìn thấy rồi, cảm thấy rồi mà sững sờ tưởng khó tin. Do đó, “Hình như thu đã về” còn như là một câu thầm hỏi lại mình để có một sự khẳng định. [...]

               (Vũ Nho, Trích Thiên nhiên và hồn người lúc sang thu, , NXB Văn học, 1999)

Thể loại của đoạn trích trên là gì?

Những dấu hiệu đặc trưng của mùa thu được nhắc đến trong đoạn văn:

- Hương ổi thơm nao nức.

- Gió se lạnh.

- Sương chùng chình qua ngõ.

Hiệu quả của biện pháp tu từ trong cụm từ “sương chùng chình qua ngõ”:

- Nhân hóa “sương chùng chình” gợi lên sự lưu luyến, ngập ngừng, như thể sương đang bịn rịn trước khoảnh khắc giao mùa.

- Tạo hình ảnh thơ mộng, lãng mạn, góp phần làm nổi bật vẻ đẹp mơ màng, tinh tế của mùa thu.

Lý do mùa thu đến với Hữu Thỉnh đột ngột và bất ngờ:

- Mùa thu được cảm nhận qua những dấu hiệu không phải đặc trưng quen thuộc như sắc vàng hoa cúc hay trời mây trong thơ cổ điển, mà bắt đầu từ “hương ổi thơm nao nức” – một hình ảnh rất mới mẻ, gần gũi.

- Hương thơm ấy hòa cùng hơi gió se, cùng hình ảnh “sương chùng chình qua ngõ”, tất cả tạo nên sự xuất hiện bất ngờ, không hẹn trước của mùa thu.

- Chính sự đột ngột ấy khiến tác giả ngỡ ngàng, sững sờ, không dám tin rằng mùa thu đã thực sự về.

- Mùa thu đến đột ngột, bất ngờ, tạo cảm giác mơ hồ, bảng lảng.

- Thiên nhiên (hương ổi, gió se, sương chùng chình) giao hòa với tâm hồn con người.

- Cảm nhận mùa thu là sự kết hợp các giác quan và tâm trạng, làm nổi bật vẻ đẹp tinh thần.

Thể hiện sự bất ngờ, mơ hồ khi nhận ra mùa thu, vừa là quan sát thực tại, vừa phản ánh cảm xúc tinh thần, nhấn mạnh sự giao hòa giữa thiên nhiên và hồn người.

Giúp rèn luyện khả năng cảm nhận tinh tế thiên nhiên, phát triển sự nhạy cảm, chiêm nghiệm vẻ đẹp tâm hồn và cảnh vật, nâng cao giá trị thẩm mỹ và cảm xúc.

Qua việc dẫn chứng thi nhân, miêu tả đa giác quan, phân tích cảm xúc, sử dụng hình ảnh cụ thể và biểu cảm tinh tế, tạo sức thuyết phục cao.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận về tình cảm của tác giả đối với mùa thu

c. Hệ thống ý

- Trong đoạn trích, tình cảm của tác giả dành cho mùa thu được thể hiện đầy sâu sắc và tinh tế.

- Tác giả cảm nhận mùa thu bằng tất cả giác quan, từ hương ổi thơm nao nức, hơi gió se lành lạnh đến hình ảnh “sương chùng chình qua ngõ.”

- Những tín hiệu của mùa thu không ồn ào, rực rỡ mà xuất hiện nhẹ nhàng, bất ngờ, mang theo sự trong trẻo và dịu dàng. Qua cách miêu tả ấy, ta thấy rõ sự rung động tinh tế của tác giả trước vẻ đẹp giao mùa, một tâm hồn nhạy cảm, biết yêu thương và trân trọng thiên nhiên.

- Hình ảnh mùa thu không chỉ được cảm nhận bằng mắt, mũi, hay xúc giác mà còn bằng cả trái tim, làm bật lên tình yêu tha thiết, niềm say mê với vẻ đẹp bình dị mà kỳ diệu của tạo hóa.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích, tình cảm của tác giả đối với mùa thu được thể hiện một cách tinh tế và sâu sắc. Tác giả cảm nhận mùa thu bằng tất cả giác quan: hương ổi thơm nức lan tỏa trong gió, hơi se lạnh của gió thu, đến hình ảnh sương chùng chình qua ngõ, tất cả đều tạo nên một không gian vừa thực vừa mơ màng. Mùa thu không xuất hiện một cách ồn ào hay rực rỡ mà đến nhẹ nhàng, bất ngờ, mang theo sự trong trẻo và dịu dàng. Qua cách miêu tả ấy, ta thấy rõ tâm hồn nhạy cảm, biết rung động và trân trọng vẻ đẹp của thiên nhiên của tác giả. Hình ảnh mùa thu không chỉ được cảm nhận bằng mắt, mũi hay xúc giác mà còn bằng cả trái tim, khiến người đọc cảm nhận được tình yêu tha thiết và niềm say mê sâu sắc của tác giả với vẻ đẹp bình dị mà kỳ diệu của tạo hóa. Những chi tiết tưởng nhỏ như hương ổi, hơi gió se hay sương qua ngõ lại trở thành phương tiện để tác giả thể hiện sự rung cảm tinh tế, đồng thời gợi lên trong lòng người đọc cảm giác yên bình, thanh thoát của một mùa thu sang.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trong gia đình, mọi người cần biết yêu thương, sẻ chia công việc với nhau. Làm việc nhà không phải là việc riêng của người vợ, người mẹ. Em có đồng tình với ý kiến trên hay không?

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề: Trong gia đình, việc yêu thương, sẻ chia công việc giữa các thành viên là rất quan trọng.

- Dẫn dắt ý kiến: Có ý kiến cho rằng “Làm việc nhà không phải là việc riêng của người vợ, người mẹ” – cần sự chung tay của tất cả các thành viên.

- Nêu quan điểm cá nhân: Em đồng tình với ý kiến trên.

* Thân bài:

- Giải thích ý kiến:

+ Việc làm nhà gồm dọn dẹp, nấu ăn, chăm sóc con cái… là công việc thiết yếu để duy trì tổ ấm.

+ Không nên coi đây là trách nhiệm riêng của người vợ, người mẹ; tất cả các thành viên đều có vai trò góp phần.

- Bàn luận, chứng minh:

+ Tình thương trong gia đình: Khi mọi người cùng chia sẻ công việc, gia đình sẽ gắn kết hơn, tình cảm giữa các thành viên thêm bền chặt.

+ Công bằng và văn minh: Chia sẻ công việc giúp mỗi người hiểu và trân trọng công sức của người khác, giảm gánh nặng cho phụ nữ, xây dựng môi trường bình đẳng.

+ Bài học thực tế: Nhiều gia đình hạnh phúc là nơi các thành viên cùng nhau nấu ăn, dọn dẹp, chăm sóc nhau; ngược lại, thiếu sự sẻ chia dễ dẫn đến mệt mỏi, cãi vã.

- Liên hệ bản thân:

+ Em luôn giúp đỡ cha mẹ trong các công việc nhà như quét nhà, rửa bát, chăm sóc em nhỏ.

+ Qua đó, em nhận thấy tình cảm gia đình thêm gắn bó, mọi người vui vẻ, thoải mái hơn.

* Kết bài:

- Khẳng định lại quan điểm: Làm việc nhà là trách nhiệm chung, yêu thương và sẻ chia giúp gia đình hạnh phúc.

- Nêu ý nghĩa: Việc chia sẻ công việc nhà không chỉ giúp gia đình ấm áp hơn mà còn giáo dục mỗi người về tình cảm, trách nhiệm và sự tôn trọng lẫn nhau.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong gia đình, mọi người cần biết yêu thương và sẻ chia công việc với nhau. Làm việc nhà không phải là việc riêng của người vợ hay người mẹ, mà là trách nhiệm chung của tất cả các thành viên. Em hoàn toàn đồng tình với ý kiến này.

Chia sẻ công việc nhà giúp giảm bớt gánh nặng cho từng thành viên trong gia đình. Khi mọi người cùng nhau nấu cơm, dọn phòng, lau nhà hay giặt giũ, công việc được hoàn thành nhanh hơn và nhẹ nhàng hơn, đồng thời không khí trong nhà trở nên ấm áp, vui vẻ. Ngược lại, nếu chỉ một người phải đảm nhận tất cả, họ sẽ mệt mỏi, căng thẳng và đôi khi cảm thấy cô đơn. Sự giúp đỡ lẫn nhau không chỉ làm giảm áp lực mà còn khiến các thành viên cảm thấy được yêu thương và trân trọng.

Việc chia sẻ công việc nhà cũng giúp mỗi người nhận thức được trách nhiệm và tình cảm gia đình. Khi cha giúp mẹ rửa bát, mẹ nhắc nhở con dọn phòng, hay các con cùng nhau quét sân, lau bàn, mọi người sẽ hiểu được nỗi vất vả và công sức của nhau. Điều này làm tăng sự gắn bó, tôn trọng và quan tâm giữa các thành viên. Các dịp lễ tết hay những ngày cuối tuần, cả nhà cùng nhau chuẩn bị bữa cơm, trang trí nhà cửa hay gói bánh, vừa hoàn thành công việc vừa tạo ra những khoảnh khắc hạnh phúc, vui vẻ, khiến tình cảm gia đình thêm gắn kết.

Bản thân em cũng học được nhiều điều quý giá từ việc giúp đỡ gia đình. Em thường giúp mẹ nấu cơm, lau dọn phòng hay rửa bát, nhờ đó em hiểu được nỗi vất vả của cha mẹ, biết trân trọng công sức của mọi người và cảm thấy vui khi góp phần làm cho ngôi nhà thêm gọn gàng, ấm cúng. Sẻ chia công việc nhà không chỉ là nghĩa vụ mà còn là cách thể hiện tình yêu thương, sự quan tâm và tinh thần trách nhiệm đối với gia đình.

Khi mọi người trong gia đình biết yêu thương, sẻ chia công việc, ngôi nhà trở nên ấm áp và vui vẻ hơn. Việc cùng nhau nấu cơm, dọn dẹp hay chăm sóc nhau tuy nhỏ nhưng gắn kết tình cảm và xây dựng sự thấu hiểu. Tình yêu thương và trách nhiệm được nuôi dưỡng, giúp mỗi người trưởng thành và biết trân trọng nhau hơn. Chính sự sẻ chia ấy làm nên hạnh phúc bền lâu cho gia đình.