I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

Lược dẫn: Trong tiết Thanh Minh, Thúy Kiều cùng với Thúy Vân và Vương Quan đi chơi xuân, khi trở về, gặp một nấm mộ vô danh ven đường, không người hương khói. Kiều hỏi thì được Vương Quan cho biết đó là mộ Đạm Tiên, một ca nhi nổi danh tài sắc nhưng bạc mệnh.

Lòng đâu sẵn mối thương tâm,

Thoắt nghe Kiều đã đầm đầm châu sa.

Đau đớn thay phận đàn bà!

Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.

Phũ phàng chi bấy hoá công,

Ngày xanh mòn mỏi má hồng phôi pha.

Sống làm vợ khắp người ta,

Hại thay thác xuống làm ma không chồng.

Nào người phượng chạ loan chung,

Nào người tích lục tham hồng là ai ?

Đã không kẻ đoái người hoài,

Sẵn đây ta thắp một vài nén nhang.

Gọi là gặp gỡ giữa đàng,

Họa là người dưới suối vàng biết cho.

Lầm rầm khấn vái nhỏ to,

Sụp ngồi đặt cỏ trước mồ bước ra.

Một vùng cỏ áy bóng tà,

Gió hiu hiu thổi một và bông lau.

Rút trâm giắt sẵn mái đầu,

Vạch da cây vịnh bốn câu ba vần.

Lại càng mê mẩn tâm thần

Lại càng đứng lặng tần ngần chẳng ra.

Lại càng ủ dột nét hoa,

Sầu tuôn đứt nối, châu sa vắn dài.

(Trích Truyện Kiều, Nguyễn Du, Nxb Dân Trí, Hà Nội, 2013)

(0,5 điểm) Đoạn trích trên được viết theo thể thơ nào?

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn thuyết minh

- Học sinh biết tạo lập một bài văn thuyết minh đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng đối tượng thuyết minh

Trích đoạn Truyện Kiều – Nguyễn Du

c. Triển khai đối tượng thuyết minh

- Tổ chức, sắp xếp các ý tho trật tự hợp lí.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác phẩm Truyện Kiều và tác giả Nguyễn Du:

+ Nguyễn Du – đại thi hào dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới.

+ Truyện Kiều – kiệt tác văn học trung đại Việt Nam, kết tinh tài năng nghệ thuật và tấm lòng nhân đạo sâu sắc.

- Giới thiệu hoàn cảnh đoạn trích:

+ Diễn ra trong tiết Thanh Minh.

+ Kiều gặp mộ Đạm Tiên, một ca nhi tài sắc nhưng bạc mệnh.

- Nêu mục đích thuyết minh: Giúp người đọc hiểu rõ nội dung, giá trị nghệ thuật và ý nghĩa đoạn thơ.

2. Thân bài

* Giới thiệu vị trí và nội dung chính của đoạn trích

- Vị trí: Nằm ở phần đầu Truyện Kiều, sau khi Kiều, Vân, Vương Quan du xuân trở về.

- Nội dung tóm tắt:

+ Kiều nghe kể về số phận Đạm Tiên → xúc động rơi lệ.

+ Kiều cảm thông cho thân phận người phụ nữ, đặc biệt là ca kỹ.

+ Thắp hương viếng mộ, khấn vái chân thành.

+ Không khí hoang vắng, gió hiu hắt càng khiến Kiều sầu não.

* Thuyết minh về nội dung, tư tưởng

- Tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Du:

+ Cảm thông sâu sắc với nỗi bất hạnh của người phụ nữ xưa.

+ Lời than “Đau đớn thay phận đàn bà!” khái quát số phận chung.

- Hình ảnh Kiều:

+ Nhạy cảm, giàu lòng trắc ẩn, thương người vô danh.

+ Chủ động thắp hương, khấn vái, để lại thơ tưởng niệm.

- Ý nghĩa nhân văn:

+ Lên án xã hội phong kiến bất công, tàn nhẫn với phụ nữ.

+ Tôn vinh những giá trị của tình thương và sự sẻ chia.

* Thuyết minh về nghệ thuật

- Ngôn ngữ:

+ Sử dụng từ ngữ giàu cảm xúc: “đầm đầm châu sa”, “đau đớn thay”, “sầu tuôn đứt nối”…

+ Từ Hán Việt trang trọng kết hợp với ngôn ngữ thuần Việt mềm mại.

- Biện pháp nghệ thuật:

+ Tả cảnh ngụ tình: cảnh “cỏ áy bóng tà”, “gió hiu hiu thổi” hòa cùng tâm trạng.

+ Nghệ thuật đối lập: “sống làm vợ khắp người ta” – “thác xuống làm ma không chồng” gợi bi kịch chua xót.

buồn thấm thía.

3. Kết bài

- Khẳng định giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của văn bản.

- Liên hệ: Đoạn trích góp phần làm nên sức sống bền lâu của Truyện Kiều và khẳng định vị thế Nguyễn Du trong nền văn học Việt Nam.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Bàn luận

+ Tài năng là điều kiện thuận lợi để con người khẳng định bản thân, gặt hái thành công.

+ Song không phải lúc nào tài năng cũng đảm bảo một cuộc đời hạnh phúc – như Thúy Kiều: nàng tài sắc vẹn toàn nhưng vẫn gặp nhiều bất hạnh, trắc trở.

+ Số phận con người còn chịu ảnh hưởng bởi hoàn cảnh, thời đại, đạo đức xã hội và cả may rủi.

+ Do đó, tài năng cần đi đôi với nghị lực, bản lĩnh, đạo đức và sự may mắn để làm chủ số phận.

- Mở rộng – bài học nhận thức

+ Không nên ỷ lại vào tài năng, cũng không bi quan nếu chưa nổi bật.

+ Cần rèn luyện bản thân toàn diện, sống tích cực, chủ động vươn lên.