I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

ANH ĐỘC THOẠI TRƯỚC CON ĐƯỜNG

(Đoàn Trọng Hải)

(1) Con đường lơ lửng chân trời

Con đường dài hơn số phận

 

(2) Đã bao lần bóng anh mất hút

Đã bao lần tâm hồn anh bệnh tật

Đã bao lần anh ngã gục trên đường

 

(3) Nhưng trước con đường

Bàn chân anh vẫn bước

Như trước cuộc đời

Anh mãi còn có em

 

(4) Anh không sợ gai cuộc đời găm vào chân đau đớn

Anh không sợ nỗi cô đơn trong suốt cuộc hành trình đơn độc

Anh chỉ sợ gặp lại những dấu chân mìn

Những dấu chân quen đã bước trên con đường hôm trước

Những dấu chân mở ra những lối mòn

Những dấu chân làm tâm hồn anh rách rưới

Những dấu chân khép lại cánh cửa cuộc đời

 

(5) Anh sẽ là anh khi bước trên đường

Những dấu chân đằng sau không còn dấu vết

Những dấu chân cỏ lấp đầy trổ hoa nước mắt

Phía trước anh là những bước lối ban mai

 

(6) Anh sẽ là anh với những chuyến đi dài

Con đường trước anh là hơi thở

Anh yêu từng dấu chân mới mẻ

Như yêu cuộc đời và như đã yêu em.     

                                            (Tạp chí Quân đội, số 1033, tháng 3-2024, trang 37)

(0,5 điểm) Xác định nhân vật trữ tình của bài thơ trên.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn thuyết minh

- Học sinh biết tạo lập một bài văn thuyết minh đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần thuyết minh

Phân tích, đánh giá chủ đề bài thơ Gửi mẹ.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

a. Mở bài: Nêu vấn đề cần nghị luận (Có thể giới thiệu tác giả, tác phẩm, cảm nhận khái quát bài thơ).

b. Thân bài: Phân tích bài thơ

- Đề tài: người mẹ

- Cảm xúc chủ đạo: Nỗi nhớ, lòng biết ơn của nhân vật trữ tình – tác giả dành cho mẹ.

- Thể thơ: tự do, linh hoạt về gieo vần, ngắt nhịp phù hợp diễn tả mạch cảm xúc tha thiết của nhân vật trữ tình.

- Hình tượng người mẹ: tảo tần, đảm đang , mạnh mẽ, bao dung.

- Kết cấu bài thơ: các câu thơ, hình ảnh thơ hiện lên theo mạch cảm xúc của chủ thể trữ tình:

+ Khổ 1: Nỗi niềm ân hận của con khi đã làm mẹ buồn phiền (dẫn và phân tích thơ; chú ý lời bộc bạch, niềm hối hận chân thành của con)

+ Khổ 2: Những ước muốn của con được bù đắp, báo hiếu, chăm sóc mẹ (dẫn và phân tích thơ; chú ý điệp từ “Ước”, nghệ thuật đối lập xuống bể - lên ngàn thể hiện tấm lòng hiếu thảo của con.)

+ Khổ 3: Sự thấu hiểu của con về đức hi sinh, tảo tần của mẹ (dẫn và phân tích thơ; chú ý hình ảnh mẹ hiện lên ở nhiều vai trò lĩnh vực, nhiều thời điểm, nghệ thuật liệt kê... thể hiện sự thấu hiểu, ngưỡng mộ của con.)

+ Khổ 4: Nỗi nhớ thương của con khi ở chiến trường (Chú ý câu hỏi: “Mẹ nghỉ chưa hay đã thức rồi?” chất chứa bao nỗi nhớ thương, lo âu của con).

+ Khổ 5: Ngợi ca vẻ đẹp kiên cường, mạnh mẽ, bao dung của mẹ (dẫn và phân tích thơ; chú ý cảm nhận đôi mắt hiền của mẹ vừa tin yêu, vừa dịu dàng, vừa mạnh mẽ đập tan mọi giả dối, bạo tàn, thù hận.)

+ Khổ 6: Tâm nguyện tiếp nối con đường mẹ đã đi của con (dẫn và phân tích thơ, chú ý hình ảnh ẩn dụ: cuộc đời là con đường dài rộng, là đèo dốc chông gai nhưng con sẽ mạnh mẽ tiến bước vì con được kế thừa sức mạnh, bản lĩnh, ý chí của mẹ. Câu thơ cảm thán, lời thơ khẳng định càng thể hiện quyết tâm của con.)

c. Kết bài: Khái quát lại tác phẩm, rút ra thông điệp/ý nghĩa bài thơ đối với người đọc và với chính bản thân.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

1. Giải thích

Luôn là chính mình: sống đúng với giá trị, tính cách, ước mơ của bản thân; không giả tạo hay đánh mất bản sắc vì chạy theo người khác.

2. Bàn luận

- Giúp con người tự tin, hạnh phúc và có bản lĩnh.

- Là cơ sở để phát triển khả năng và tạo dấu ấn riêng.

- Luôn là chính mình không có nghĩa là bảo thủ, cố chấp; cần tiếp thu, thay đổi tích cực nhưng vẫn giữ cốt lõi giá trị bản thân.

- Trong xã hội nhiều áp lực, cám dỗ, việc giữ được bản thân càng khó nhưng càng quý.

3. Dẫn chứng

- Các nghệ sĩ, nhà khoa học thành công nhờ kiên định con đường riêng (Ví dụ: Steve Jobs, Sơn Tùng M-TP…).

- Người mất bản thân: chạy theo đám đông, đánh mất đam mê, sống gượng ép dẫn đến mất phương hướng.

4. Bài học

Hiểu rõ điểm mạnh – điểm yếu của mình.

Tôn trọng bản thân, kiên định với mục tiêu đúng đắn.

Không để lời chê bai hay áp lực xã hội làm thay đổi giá trị cốt lõi.