I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

ĐỒNG ĐỘI TÔI TRÊN ĐẢO THUYỀN CHÀI(1)

                                                                                   Trần Đăng Khoa

Lều bạt chung chiêng(2) giữa nước, giữa trời

Đến một cái gai cũng không sống được

Sớm mở mắt, nắng lùa ngun ngút

Đêm trong lều như trôi trong mây...

 

Những con chim kỳ quái thấy hơi người

Mừng rỡ quá, cánh bay như bão thốc(3)

Chỉ tiếng cánh chim bay quanh lều nghe đã căng nhức óc

Sủi tăm dưới chân sàn, bóng mập(4) lượn vòng quanh...

 

Đảo tự giấu mình trong màu nước lam xanh

Cái giọt máu thiêng dưới ngầu ngầu bọt sóng

Tổ quốc ơi! Tiếng chúng tôi kêu lên mà mắt chúng tôi nhìn xuống

Bóng chúng tôi trùm khắp đảo Thuyền Chài.

Đảo Thuyền Chài, 5 - 1978

(In trong Bên cửa sổ máy bay, NXB Tác phẩm mới, 1985)

Chú thích:

(1) Đảo Thuyền Chài: một rặng san hô vòng thuộc quần đảo Trường Sa, ở đó có ba bãi cát nhỏ, khi thủy triều xuống thì cao hơn mặt nước khoảng 0,5m; thủy triều lên thì ngập khoảng 1m.

(2) Chung chiêng: trạng thái như lơ lửng trong không trung, nghiêng qua nghiêng lại, không có sự ổn định.

(3) Bão thốc: tình hình thời tiết xấu, có gió mạnh tạo thành lốc xoáy kèm theo mưa.

(4) Bóng mập: Bóng cá mập

* Tác giả: nhà thơ Trần Đăng Khoa sinh năm 1958, quê ở huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Ông là một trong những cây bút nổi bật trên văn đàn Việt Nam đương đại. Thế giới thơ Trần Đăng Khoa chân thực, hồn nhiên, tinh tế, có những bài chạm tới suy tư sâu sắc. Tác phẩm chính: Góc sân và khoảng trời, Bên cửa sổ máy bay, Chân dung và đối thoại…

* Hoàn cảnh sáng tác: tháng 5/1978 – khi nhà thơ ra thăm hòn đảo Thuyền Chài.

* Xuất xứ: Bên cửa sổ máy bay là tập thơ được Giải thưởng Nhà nước năm 2001 của nhà thơ Trần Đăng Khoa. Tập thơ được in lần đầu năm 1985.

(0,5 điểm) Chỉ ra dấu hiệu xác định thể thơ của văn bản.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn thuyết minh

- Học sinh biết tạo lập một bài văn thuyết minh đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần thuyết minh

Phân tích, đánh giá chủ đề và nét đặc sắc nghệ thuật bài thơ “ Đồng đội tôi trên đảo Thuyền Chài”

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu tác phẩm, tác giả;

- Nêu nội dung khái quát cần phân tích đánh giá

2. Thân bài

* Chủ đề

- Nêu nội dung chủ đề của tác phẩm. Phân tích đánh giá : Bài thơ ca ngợi tinh thần yêu nước, tinh thân kiên cường gìn giữ biển đảo Tổ quốc.

- Phân tích, đánh giá qua:

+ Đề tài: người lính đảo

+ Hình tượng người lính:

Hiện thân của sự kiên cường, bất khuất giữa gian khổ (Khổ 1)

Gan dạ, sẵn sàng đối mặt với hiểm nguy thường trực (Khổ 2)

Tình cảm gắn bó, ý chí quyết tâm bảo vệ biển đảo quê hương (Khổ 3)

* Nghệ thuật

- Thể thơ tự do, kết cấu linh hoạt, giọng điệu giàu biểu cảm.

- Hình ảnh chân thực mà giàu chất thơ.

- Giọng điệu thơ có khi là sự miêu tả chân thực, có khi là cảm xúc trầm lắng, suy tư; khi thì thiết tha, dồn nén trong tiếng gọi “Tổ quốc ơi!” – tất cả tạo nên một bản hòa âm đa sắc về tâm hồn người lính đảo.

- Biện pháp tu từ đặc sắc: so sánh, ẩn dụ, nhân hóa...

3. Kết bài

- Khẳng định lại giá trị của chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm.

- Nêu tác động của tác phẩm đối với bản thân hoặc cảm nghĩ về tác phẩm.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

1. Giải thích ý kiến

- Tình yêu Tổ quốc: tình cảm gắn bó, tự hào, sẵn sàng cống hiến cho đất nước.

- Hành động cụ thể, từ những việc làm nhỏ nhất: thể hiện tình yêu nước qua những việc giản dị, thiết thực trong đời sống hằng ngày.

2. Bàn luận

- Tình yêu Tổ quốc không chỉ thể hiện bằng lời nói hay cảm xúc mà cần biến thành hành động.

- Việc làm nhỏ: học tập tốt, giữ gìn vệ sinh môi trường, chấp hành pháp luật, giúp đỡ người khó khăn, bảo vệ cảnh quan quê hương…

- Những hành động nhỏ nhưng nếu duy trì lâu dài, lan tỏa sẽ góp phần lớn vào sự phát triển và bảo vệ đất nước.

3. Chứng minh/ Dẫn chứng

- Nhiều tấm gương học sinh, thanh niên tích cực tham gia hoạt động cộng đồng, bảo vệ môi trường.

- Các phong trào như “Ngày Chủ nhật xanh”, “Tiếp sức mùa thi”, “Hiến máu nhân đạo”…

4. Bài học nhận thức và hành động

- Mỗi người cần xác định trách nhiệm công dân.

- Bắt đầu từ việc rèn luyện bản thân, sống đẹp, sống có ích.