Từ ngữ liệu ở phần Đọc hiểu, anh/ chị hãy viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ về vai trò của cuộc sống tự do đối với mỗi con người.

Phương thức biểu đạt chính: biểu cảm.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ “Khi con tu hú” (Tố Hữu).

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả và tác phẩm: “Khi con tu hú” là bài thơ đặc sắc của tác giả Tố Hữu, được làm trong thời gian ông bị giam cầm ở Huế, in trong tập thơ “Từ ấy”.

- Nêu nội dung khái quát cần phân tích, đánh giá: Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng đi vào phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ.

* Thân bài:

1. Xác định và phân tích, đánh giá chủ đề:

a. Xác định chủ đề:

Bài thơ là bức tranh màu hè đẹp đẽ, tươi vui, sống động trong hình dung của tác giả khi đang bị giam hãm trong chốn lao tù; qua đó thể hiện tình yêu cuộc sống thiết tha, khát vọng tự do đến cháy bỏng của người tù Cách mạng Tố Hữu.

b. Phân tích, đánh giá chủ đề:

b.1. Bức tranh ngày hè sôi động, vui tươi với những thanh âm thật rộn rã (Tiếng chim tu hú: gọi nhau “gọi bầy”; tiếng ve râm ra trong vườn cây; tiếng sáo diều vi vu trên không). Những âm thanh thật sống động, tươi vui báo hiệu ngày hè đang tới (một bản nhạc rộn ràng âm sắc). Màu sắc trong khung cảnh cũng thật tươi tắn và rực rỡ: Lúa chiêm đang vào vụ chín vàng rực; những hạt bắp vàng ươm; cả sân nhà đều bao trùm bởi màu nắng hồng “đào”; bầu trời trong xanh. Chúng đều là những gam màu thật tươi tắn, đẹp đẽ. Hình ảnh cũng mang đậm sắc thái của ngày hè sôi động: Cánh đồng lúa chiêm vàng chín; vườn trái cây đang “ngọt dần”. Đó là sự vận động của thời gian, đầy tươi vui, ngọt ngào và sức sống. Không gian trong bức tranh được mở rộng, cao, thoáng đạt với điểm nhấn là hình ảnh của “đôi con diều sáo lộn nhào từng không”

Như vậy, ta có thể thấy cảnh ngày hè được dựng lên thật sống động với đầy âm thanh, sắc màu, không gian, hình ảnh rực rỡ. Tất cả chúng đều chân thực, hết sức đẹp đẽ, tươi mới. Qua đó thể hiện tình yêu cuộc sống tha thiết của nhà thơ và cái nhìn tinh tế khi nhận ra sự chuyển mình của thời gian.

b.2. Tâm trạng, cảm xúc của người tù Cách mạng: Khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp nhưng chỉ là trong trí tưởng tượng của nhà thơ khi đang trong nhà tù Thừa Phủ. Cảm xúc ngột ngạt, khao khát được tự do, đến với thiên nhiên, bầu trời: Thể hiện qua cách nhà thơ sử dụng 1 loạt những động từ mạnh: “đập tan”, “chết uất” và các từ ngữ cảm thán “ôi”, “thôi”, “làm sao”; nhịp thơ ngắt quãng nhanh 6/2, 3/3, truyền đến cho người đọc cảm giác ngột ngạt tới cao độ của nhà thơ và khát khao cháy bỏng được trở về với tự do, với đồng đội.

2. Phân tích, đánh giá nghệ thuật:

- Chủ thể trữ tình: Chủ thể trữ tình của bài thơ là người chiến sĩ cách mạng đang phải chịu cảnh tù đày, đang trực tiếp bộc lộ tâm trạng, cảm xúc của mình: đó là tâm trạng bức bối, ngột ngạt khi bị giam hãm, qua đó thể hiện khát vọng cháy bỏng được trở về với cuộc sống tươi đẹp ngoài kia.

- Nghệ thuật xây dựng hình ảnh: Bài thơ có hai hệ thống hình ảnh đối lập nhau, một hệ thống hình ảnh nói về cuộc sống tươi đẹp, rộn rã ngoài kia, và một hệ thống hình ảnh nói về cảnh ngục tù ngột ngạt trong này. Một hệ thống hình ảnh thuộc về mơ ước, hồi tưởng và một hệ thống hình ảnh của hiện thực. Qua sự đối lập của hai hệ thống hình ảnh này, tác giả đã làm nổi bật lên cái tâm trạng tù túng, uất ức, qua đó thể hiện tình yêu cuộc sống, khát vọng tự do của chủ thể trữ tình.

- Cấu tứ của bài thơ: Bài thơ mở đầu bằng tiếng tu hú, kết thúc cũng bằng tiếng tu hú: Đầu bài thơ: Tiếng chim là tiếng gọi của tự do, của bầu trời bao la, đầy sức sống, gợi tác giả nhớ về một khung cảnh mùa hè rực rỡ, tươi vui; kết bài thơ: tiếng chim lại khiến người tù cảm thấy đau khổ, bực bội hơn bao giờ hết vì bị giam cầm trong bốn bức tường nhà giam. Cả hai tiếng chim đều gợi lên sự tự do, biểu tượng cho sự sống, khiến người tù phải bồn chốn, mong mỏi được thoát ra ngoài chốn lao tù để hòa mình vào tự do. Tiếng chim còn là lời thúc giục hối hả về sự tự do.

* Kết bài:

- Khẳng định khái quát những nét đặc sắc về chủ đề và nghệ thuật của bài thơ: Bằng những yếu tố nghệ thuật đặc sắc, bài thơ “Khi con tu hú” đã thể hiện một cách chân thực những suy nghĩ, tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng Tố Hữu khi bị giam cầm trong chốn lao tù, qua đó thấy được tình yêu cuộc sống, khát vọng tự do của tác giả.

- Nêu tác động của tác phẩm đối với bản thân hoặc cảm nghĩ sau khi đọc, thưởng thức bài thơ: Bài thơ là lời nhắc nhở mỗi chúng ta về công lao của những người chiến sĩ cách mạng đi trước. Bài thơ cũng giúp ta ý thức được giá trị của tự do, thêm yêu quý và trân trọng vẻ đẹp của cuộc sống.

Bài viết tham khảo

“Khi con tu hú” là một trong những bài thơ đặc sắc của nhà thơ cách mạng Tố Hữu, được sáng tác khi ông đang bị giam cầm tại nhà lao Thừa Phủ – Huế, in trong tập thơ “Từ ấy”. Tác phẩm là tiếng lòng của người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi khát khao tự do, yêu đời, yêu cuộc sống tha thiết. Trong bài thơ, Tố Hữu đã thể hiện sâu sắc chủ đề tình yêu cuộc sống và khát vọng tự do cháy bỏng của con người, đồng thời thể hiện tài năng nghệ thuật tinh tế qua những hình ảnh, âm thanh và cảm xúc chân thực.

Trước hết, bài thơ gợi lên một bức tranh ngày hè tươi đẹp, rộn ràng và đầy sức sống. Từ tiếng chim tu hú gọi bầy, khung cảnh thiên nhiên như mở ra trước mắt người đọc: “Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần / Vườn râm dậy tiếng ve ngân / Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào”. Những hình ảnh ấy gợi sắc vàng óng của lúa, sắc hồng ấm của nắng, cùng âm thanh rộn rã của ve và tiếng sáo diều vi vu giữa bầu trời “xanh càng rộng càng cao”. Bức tranh ấy không chỉ đẹp về hình mà còn sống động về âm thanh, ngập tràn hơi thở của sự sống, niềm vui lao động và hạnh phúc của con người. Qua cách cảm nhận tinh tế ấy, ta thấy tình yêu tha thiết của nhà thơ với cuộc sống, với thiên nhiên, với quê hương đất nước. Dù bị giam cầm, tâm hồn người chiến sĩ vẫn hướng ra ngoài, vẫn hòa nhịp với cuộc sống tự do.

Tuy nhiên, cảnh đẹp ấy chỉ là trong tưởng tượng, là nỗi khát khao trong lòng người tù Cách mạng. Thực tại của ông là “phòng giam” ngột ngạt, là cảnh tù túng đến nghẹt thở. Chính vì thế, tiếng tu hú – tiếng gọi của tự do – lại khiến tâm hồn nhà thơ quặn thắt: “Ta nghe hè dậy bên lòng / Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi! / Ngột làm sao, chết uất thôi / Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!”. Cấu trúc câu thơ ngắn gấp, kết hợp với hàng loạt từ cảm thán “ôi”, “thôi”, “làm sao”, những động từ mạnh “đạp tan”, “chết uất” đã diễn tả trọn vẹn cảm giác ngột ngạt, bức bối và cháy bỏng khát vọng được thoát khỏi cảnh tù đày. Người chiến sĩ không chỉ yêu tự do mà còn xem tự do như hơi thở của sự sống, là mục đích thiêng liêng để tiếp tục đấu tranh.

Về nghệ thuật, bài thơ nổi bật ở cách xây dựng hai hệ thống hình ảnh đối lập. Một bên là thế giới tự do ngoài kia: rực rỡ, tràn đầy âm thanh, ánh sáng, sức sống; bên kia là cảnh ngục tù tối tăm, tù hãm, ngột ngạt. Sự đối lập ấy càng làm nổi bật tình yêu cuộc sống và nỗi đau bị giam hãm của người tù. Cấu tứ vòng tròn – tiếng chim tu hú vang lên ở đầu và cuối bài – là điểm nhấn nghệ thuật đặc sắc: nếu ở đầu, tiếng chim là biểu tượng của sự sống, khơi gợi hình ảnh mùa hè tự do, thì ở cuối, nó lại trở thành âm thanh ám ảnh, gợi nỗi đau và niềm khao khát cháy bỏng được thoát ra khỏi bốn bức tường giam cầm. Ngôn ngữ thơ giản dị, giàu nhạc tính, hình ảnh gần gũi với đời sống nông thôn, nhưng chứa đựng cảm xúc dâng trào và tinh tế của người chiến sĩ trẻ yêu đời, yêu nước.

“Khi con tu hú” không chỉ là tiếng lòng của người chiến sĩ cách mạng bị tù đày mà còn là bản tuyên ngôn mạnh mẽ về tình yêu cuộc sống và khát vọng tự do. Với nghệ thuật miêu tả sinh động, ngôn ngữ giản dị, giàu sức gợi, bài thơ đã chạm đến trái tim người đọc bằng cảm xúc chân thật và sâu sắc. Đọc bài thơ, ta càng thêm thấm thía giá trị của tự do, thêm trân trọng cuộc sống hôm nay – cuộc sống mà bao thế hệ đã hi sinh để gìn giữ, và thêm yêu những tâm hồn lớn như Tố Hữu, những con người luôn biết biến đau thương thành ánh sáng của niềm tin và hi vọng.