MẸ CỦA ANH

(Xuân Quỳnh)

Phải đâu mẹ của riêng anh

Mẹ là mẹ của chúng mình đấy thôi

Mẹ tuy không đẻ không nuôi

Mà em ơn mẹ suốt đời chưa xong.

Ngày xưa má mẹ cũng hồng

Bên anh mẹ thức lo từng cơn đau

Bây giờ tóc mẹ trắng phau

Để cho mái tóc trên đầu anh đen.

Đâu con dốc nắng đường quen

Chợ xa gánh nặng mẹ lên mấy lần

Thương anh thương cả bước chân

Giống bàn chân mẹ tảo tần năm nao.

Lời ru mẹ hát thuở nào

Chuyện xưa mẹ kể lẫn vào thơ anh

Nào là hoa bưởi hoa chanh

Nào câu quan họ mái đình cây đa.

Xin đừng bắt chước câu ca

Đi về dối mẹ để mà yêu nhau

Mẹ không ghét bỏ em đâu

Yêu anh em đã là dâu trong nhà.

Em xin hát tiếp lời ca

Ru anh sau nỗi lo âu nhọc nhằn

Hát tình yêu của chúng mình

Nhỏ nhoi giữa một trời xanh khôn cùng.

Giữa ngàn hoa cỏ núi sông

Giữa lòng thương mẹ mênh mông không bờ

Chắt chiu từ những ngày xưa

Mẹ sinh anh để bây giờ cho em.

(Mẹ của anh, Xuân Quỳnh, in trong Tự hát, NXB Tác phẩm mới, 1984)

Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật “em” trong bài thơ đã cho ở phần Đọc hiểu.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả và tác phẩm: Xuân Quỳnh là nhà thơ có tâm hồn đa cảm, hồn hậu. Bà đã để lại cho đời nhiều thi phẩm đặc sắc, trong đó “Mẹ của anh” là một trong những bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ của bà.

- Nêu nội dung khái quát cần phân tích, đánh giá: Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng đi vào phân tích vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật “em”, cũng là hình ảnh của chính tác giả được thể hiện qua bài thơ.

* Thân bài:

1. Lời khẳng định tình cảm của nàng dâu đối với mẹ chồng (4 câu đầu)

Ở bốn câu thơ này, nhân vật “em” đã đưa ra một lời khẳng định vô cùng dễ thương và đong đầy tình cảm: “Mẹ là mẹ của chúng mình”, của anh và của em, là của chung, dù mẹ không đẻ ra em nhưng “em ơn mẹ suốt đời không xong”. Lời khẳng định ấy cho thấy tấm lòng yêu thương, trân quý hết mực mà người con dâu dành cho mẹ chồng của mình.

2. Đồng cảm với những nỗi vất vả truân chuyên và ghi nhớ công ơn to lớn của mẹ (16 câu tiếp)

- Ngày xưa mẹ cũng từng nhan sắc như bao người con gái khác, nhưng vì thức bên anh qua từng cơn đau nên giờ đây tóc mẹ đã bạc trắng.

- Cuộc sống nhiều vất vả của mẹ cũng được tái hiện qua những hình ảnh quen thuộc: con đường dốc nắng, chợ xa gánh nặng.

- Thời gian trôi qua, anh đã thành nhà thơ, bóng dáng của mẹ có trong thơ anh, trong sự trưởng thành của anh: nhờ những chuyện kể, những lời ru của mẹ mà anh mới có được cái tâm hồn tinh tế, cái chất liệu để sáng tạo nên những áng thơ hay.

- Từ nghĩ về công lao to lớn của mẹ chồng, người con dâu thầm thì khuyên chồng: Đừng dối mẹ nhé anh. Dù là dối mẹ để yêu em. Lời khuyên là sự hi sinh của người con gái, một sự hy sinh cao đẹp.

- Người con dâu cũng cảm nhận được tình cảm của mẹ chồng dành cho mình: “Mẹ không ghét bỏ em đâu”.

3. Từ tình cảm với mẹ, nghĩ về tình yêu của mình (8 câu cuối)

- Người phụ nữ sẵn sàng san sẻ trách nhiệm với mẹ chồng, để “hát tiếp lời ca” mà mẹ năm xưa đã ru anh. Đó vừa là tấm lòng đối với mẹ, vừa là tình yêu đối với chồng.

- Bài thơ khép lại với một câu thơ tuy giản dị nhưng lại nói lên được cái nguyên cớ đẹp đẽ của tấm lòng mà người con dâu dành cho mẹ chồng: Chắt chiu từ những ngày xưa/ Mẹ sinh anh để bây giờ cho em. Hai câu thơ ngắn gọn nhưng chứa chan tình cảm, lòng biết ơn sâu nặng, niềm hạnh phúc lớn lao của người phụ nữ.

* Kết bài:

- Khẳng định khái quát những nét đặc sắc về chủ đề và nghệ thuật của bài thơ: Bằng thể thơ lục bát ngọt ngào với lời thơ mộc mạc, Xuân Quỳnh đã đem đến cho ta một khúc hát tâm tình đẹp đẽ và xúc động về tình cảm của người con dâu đối với mẹ chồng, qua đó cho thấy được vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ.

- Nêu tác động của tác phẩm đối với bản thân hoặc cảm nghĩ sau khi đọc, thưởng thức bài thơ: Bài thơ giúp ta biết sống tình cảm, biết ghi nhớ và đền đáp công ơn của những bậc sinh thành, với những người từng giúp đỡ mình.

Bài viết tham khảo

Xuân Quỳnh là nhà thơ của những vần thơ chân thành, hồn hậu và giàu nữ tính. Thơ của bà luôn bắt nguồn từ những cảm xúc đời thường nhưng chứa đựng những tình cảm sâu sắc, nhân văn. “Mẹ của anh” là một bài thơ như thế – một khúc hát đầy yêu thương về tình cảm của người con dâu đối với mẹ chồng. Qua hình tượng nhân vật “em”, Xuân Quỳnh đã khắc họa vẻ đẹp tâm hồn trong sáng, nhân hậu và thấm đượm tình người của người phụ nữ Việt Nam.

Ngay từ những câu thơ mở đầu, nhân vật “em” đã bộc lộ một tình cảm chân thành, giản dị mà tha thiết:

“Phải đâu mẹ của riêng anh

Mẹ là mẹ của chúng mình đấy thôi.”

Lời khẳng định ấy không chỉ thể hiện sự thân mật, gần gũi mà còn chứa đựng trong đó tấm lòng bao dung, biết ơn sâu sắc của người con dâu đối với mẹ chồng. Dù mẹ không sinh thành, dưỡng dục mình, nhưng “em ơn mẹ suốt đời chưa xong”. Ở đây, “em” không chỉ nhìn mẹ bằng con mắt của người ngoài cuộc mà đã thật sự coi mẹ là người ruột thịt, là nguồn cội yêu thương.

Tiếp đến, nhân vật “em” đồng cảm, sẻ chia với những nỗi nhọc nhằn, hi sinh của mẹ. Từng hình ảnh thơ như một thước phim quay chậm về cuộc đời người mẹ: mái tóc trắng phau vì bao đêm thức lo cho con, những chặng đường dốc nắng, chợ xa gánh nặng… Tất cả hiện lên với sự thấu hiểu và xúc động chân thành. Em không chỉ thấy được công lao sinh thành của mẹ mà còn cảm nhận được cả bóng dáng của mẹ trong tâm hồn và sự nghiệp của anh – người chồng em yêu:

“Lời ru mẹ hát thuở nào

Chuyện xưa mẹ kể lẫn vào thơ anh.”

Nhờ mẹ, anh có tâm hồn phong phú, có tình yêu cuộc sống và con người để viết nên những vần thơ đẹp. Hiểu điều ấy, em càng thêm biết ơn mẹ, càng yêu thương mẹ hơn.

Không chỉ biết ơn, “em” còn là người sâu sắc, biết ứng xử đầy vị tha và tế nhị. Nàng dâu ấy khuyên chồng:

“Xin đừng bắt chước câu ca

Đi về dối mẹ để mà yêu nhau.”

Lời khuyên ấy tưởng nhẹ nhàng nhưng chứa đựng sự hi sinh cao đẹp – em sẵn sàng chịu thiệt thòi, chỉ mong anh luôn sống hiếu thảo, trọn đạo làm con. Người con dâu ấy cũng cảm nhận được tấm lòng bao dung của mẹ chồng: “Mẹ không ghét bỏ em đâu” – một sự đồng cảm, hòa hợp giữa hai thế hệ, hai người phụ nữ cùng yêu thương một người đàn ông.

Ở những khổ thơ cuối, tình cảm của “em” mở rộng và thăng hoa. Em muốn “hát tiếp lời ca”, muốn ru chồng bằng tình yêu của mình như một sự tiếp nối những tháng năm mẹ đã từng chăm sóc anh. Em cảm nhận tình yêu của mình được nuôi dưỡng trong lòng thương mẹ mênh mông, được kết tinh từ “những ngày xưa mẹ sinh anh để bây giờ cho em”. Hai câu thơ kết là lời tri ân, là niềm hạnh phúc của người phụ nữ khi tình yêu của mình được gắn kết với tình mẹ – tình thiêng liêng nhất trên đời.

Với thể thơ lục bát ngọt ngào, giọng thơ mộc mạc, Xuân Quỳnh đã vẽ nên một hình tượng “em” vô cùng đẹp: dịu dàng, nhân hậu, biết ơn và giàu yêu thương. Bài thơ không chỉ ca ngợi tình cảm giữa mẹ chồng – nàng dâu mà còn tôn vinh vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam: sống nghĩa tình, thấu hiểu và giàu đức hi sinh. “Mẹ của anh” vì thế trở thành một khúc hát ngợi ca lòng nhân ái, giúp ta thêm trân trọng, yêu thương những người đã sinh thành và vun đắp hạnh phúc cho mình.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về công ơn của người mẹ.

- Hệ thống ý: Suy nghĩ về công ơn của mẹ:

+ Mẹ là người sinh thành ra ta, có công dưỡng dục ta nên người.

+ Mẹ là người hy sinh vô điều kiện để cho ta có cuộc sống tốt đẹp nhất

+ Mẹ là người luôn yêu thương, che chở, đón nhận ta khi ta vấp ngã hay phạm sai lầm trong cuộc đời.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về công ơn của người mẹ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong cuộc đời mỗi con người, mẹ luôn là người có công lao to lớn và thiêng liêng nhất. Mẹ là người sinh thành, nuôi dưỡng ta khôn lớn, là người hi sinh thầm lặng để dành cho ta tất cả những gì tốt đẹp nhất. Từ khi ta cất tiếng khóc chào đời, mẹ đã phải chịu bao vất vả, nhọc nhằn, thức khuya dậy sớm, lo từng bữa ăn giấc ngủ, từng cơn ốm đau của con. Dù cuộc sống có gian khổ, mẹ vẫn luôn kiên cường, bền bỉ, gánh vác tất cả vì con. Mẹ không chỉ là người nuôi con bằng cơm áo mà còn là người truyền cho ta tình yêu thương, nhân hậu, dạy ta cách sống làm người. Công ơn của mẹ lớn lao như trời biển, không gì có thể đo đếm được. Vì vậy, mỗi chúng ta cần biết trân trọng, yêu thương và đền đáp công ơn ấy bằng những hành động chân thành: sống tốt, sống đẹp, để mẹ được an lòng và hạnh phúc. Tình mẹ là nguồn suối vô tận, nuôi dưỡng tâm hồn ta trong suốt cuộc đời.