MÙA HẠ

(Xuân Quỳnh)

(1) Đó là mùa của những tiếng chim reo

Trời xanh biếc, nắng tràn lên khắp ngả

Đất thành cây, mật trào lên vị quả

Bước chân người bỗng mở những đường đi

 

(2) Đó là mùa không thể giấu che

Cả vạn vật đều phơi trần dưới nắng

Biển xanh thẳm, cánh buồm lồng lộng trắng

Từ những miền cay đắng hóa thành thơ.

 

(3) Đó là mùa của những ước mơ

Những dục vọng muôn đời không kể xiết

Gió bão hòa, mưa thành sông thành bể

Một thoáng nhìn có thể hóa tình yêu 

 

(4) Đó là mùa của những buổi chiều

Cánh diều giấy nghiêng vòm trời cao vút

Tiếng dế thức suốt đêm dài oi bức

Tiếng cuốc dồn thúc giục nắng đang trưa

 

(5) Mùa hạ của tôi, mùa hạ đã đi chưa

Ôi tuổi trẻ bao khát khao còn, hết

Mà mặt đất màu xanh là vẫn biển

Quả ngọt ngào thắm thiết vẫn màu hoa.

         (Xuân Quỳnh, Thơ Xuân Quỳnh, NXB Văn học, 2016, tr. 34)

Xác định thể thơ của văn bản trên.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích giá trị nội dung của bài thơ “Mùa hạ” trong phần Đọc hiểu.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Xuân Quỳnh – một hồn thơ nữ tiêu biểu của thơ ca Việt Nam hiện đại, luôn da diết, nồng nàn và chân thật.

- Giới thiệu bài thơ “Mùa hạ” – tác phẩm thể hiện cảm xúc yêu đời, yêu tuổi trẻ và niềm tin mãnh liệt vào sức sống của con người.

- Nêu vấn đề: Giá trị nội dung của bài thơ “Mùa hạ”

* Thân bài:

a. Bức tranh thiên nhiên mùa hạ rực rỡ, tràn đầy sức sống

- Ngay từ khổ đầu, nhà thơ đã mở ra không gian mùa hạ với những âm thanh, sắc màu sống động: “tiếng chim reo”, “trời xanh biếc”, “nắng tràn lên khắp ngả”.

- Hình ảnh “Đất thành cây, mật trào lên vị quả” cho thấy thiên nhiên đang độ chín, căng đầy nhựa sống.

- Mùa hạ trong thơ Xuân Quỳnh là mùa của sự sinh sôi, vận động không ngừng – biểu tượng cho sức sống mãnh liệt của đất trời và con người.

b. Mùa hạ – biểu tượng cho tuổi trẻ, cho khát vọng sống và sáng tạo

- “Bước chân người bỗng mở những đường đi”: gợi hình ảnh con người mạnh mẽ, chủ động vươn lên, khám phá và sáng tạo.

- Mùa hạ là “mùa không thể giấu che”, tượng trưng cho sự chân thật, dám sống hết mình, sống trọn cảm xúc.

- “Từ những miền cay đắng hóa thành thơ” – nghệ thuật hóa đời sống, khẳng định khả năng chuyển hóa nỗi đau thành cái đẹp.

c. Mùa hạ – mùa của tình yêu, của cảm xúc và khát vọng nhân sinh

- Mùa hạ gắn liền với “ước mơ”, “dục vọng muôn đời”, “một thoáng nhìn có thể hóa tình yêu” → biểu hiện của tâm hồn yêu đời, yêu người tha thiết.

- Dù thiên nhiên rực rỡ hay khắc nghiệt (“oi bức”, “nắng đang trưa”), nhà thơ vẫn cảm nhận được vẻ đẹp và nhịp sống say mê.

d. Suy ngẫm về thời gian và tuổi trẻ

- Ở khổ cuối, giọng thơ trầm lắng, mang màu sắc chiêm nghiệm: “Mùa hạ của tôi, mùa hạ đã đi chưa”.

- Mùa hạ trở thành ẩn dụ cho tuổi trẻ – khoảng thời gian đẹp đẽ, mãnh liệt nhưng ngắn ngủi.

- Dù “tuổi trẻ” có qua đi, sức sống của thiên nhiên và niềm tin yêu cuộc sống vẫn còn mãi: “Mà mặt đất màu xanh là vẫn biển / Quả ngọt ngào thắm thiết vẫn màu hoa.”

→ Giá trị nội dung tổng quát:

Bài thơ ca ngợi vẻ đẹp rực rỡ của thiên nhiên mùa hạ, đồng thời gửi gắm tình yêu cuộc sống, khát vọng sáng tạo, niềm tin vào sức sống vĩnh cửu của tuổi trẻ và con người.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung của bài thơ: “Mùa hạ” không chỉ là bức tranh thiên nhiên sinh động mà còn là bản nhạc ca ngợi tuổi trẻ, khát vọng sống và niềm tin yêu tha thiết vào cuộc đời.

- Mở rộng: Bài thơ giúp người đọc thêm trân trọng tuổi trẻ, trân trọng những mùa “hạ” trong chính cuộc đời mình.

Bài văn tham khảo

Bằng giọng thơ nồng nàn, tha thiết và đầy nữ tính, Xuân Quỳnh đã gửi gắm trong “Mùa hạ” một bản tình ca rực rỡ về thiên nhiên và tuổi trẻ. Bài thơ không chỉ khắc họa bức tranh mùa hạ tươi sáng, tràn đầy nhựa sống, mà còn thể hiện niềm tin yêu cuộc sống, khát vọng sáng tạo và chiêm nghiệm sâu sắc về thời gian, tuổi trẻ của con người.

Ngay từ khổ đầu, thiên nhiên mùa hạ hiện lên trong vẻ đẹp rạng ngời và sôi động. Nhà thơ mở ra một không gian ngập tràn âm thanh, sắc màu: “Đó là mùa của những tiếng chim reo / Trời xanh biếc, nắng tràn lên khắp ngả”. Câu thơ như tiếng reo vui của tâm hồn đang hòa mình vào nhịp sống của đất trời. “Đất thành cây, mật trào lên vị quả” gợi cảm giác đất trời đang độ chín, căng đầy nhựa sống, vươn lên không ngừng. Giữa khung cảnh ấy, con người hiện ra đầy chủ động và sáng tạo: “Bước chân người bỗng mở những đường đi” – hình ảnh vừa thực vừa ẩn dụ, tượng trưng cho sức sống tuổi trẻ, cho tinh thần dấn thân, khám phá, kiến tạo cuộc đời.

Không chỉ là bức tranh thiên nhiên, “Mùa hạ” còn là biểu tượng cho khát vọng sống mãnh liệt của con người. Mùa hạ “không thể giấu che”, mọi vật “phơi trần dưới nắng” như chính con người dám sống, dám thể hiện mình một cách chân thật nhất. Cái nắng gay gắt của mùa hạ được nhà thơ cảm nhận không như thử thách mà như nguồn năng lượng thôi thúc sáng tạo, biến “những miền cay đắng hóa thành thơ”. Đó là cách Xuân Quỳnh nhìn đời bằng ánh sáng lạc quan, bằng niềm tin rằng từ gian khổ vẫn có thể nảy nở cái đẹp, cái thơ.

Từ khổ thơ thứ ba, giọng điệu trở nên say mê và thiết tha hơn. Mùa hạ là mùa của “những ước mơ”, “những dục vọng muôn đời không kể xiết”, là mùa của tình yêu và cảm xúc nồng nàn. Hình ảnh “một thoáng nhìn có thể hóa tình yêu” gợi cảm giác bất chợt, mãnh liệt của những rung động đầu đời. Xuân Quỳnh không né tránh những xúc cảm mạnh mẽ ấy, bởi với bà, yêu và sống hết mình chính là bản chất của tuổi trẻ. Ngay cả những “đêm dài oi bức” hay “tiếng cuốc dồn thúc giục nắng đang trưa” cũng trở thành nhịp điệu của sự sống sôi động, khát khao.

Đến khổ thơ cuối, giọng thơ chùng xuống, mang màu sắc suy tư. Câu hỏi “Mùa hạ của tôi, mùa hạ đã đi chưa” vang lên như nỗi bâng khuâng của người từng trải, vừa nuối tiếc, vừa tin yêu. Mùa hạ ở đây không chỉ là mùa của đất trời mà còn là ẩn dụ cho tuổi trẻ – khoảng thời gian tươi đẹp, nhiệt huyết và tràn đầy khát vọng. Dẫu “tuổi trẻ” có thể qua đi, nhưng sức sống của con người vẫn còn mãi: “Mà mặt đất màu xanh là vẫn biển / Quả ngọt ngào thắm thiết vẫn màu hoa.” Cái nhìn của Xuân Quỳnh là cái nhìn lạc quan, hướng về sự sống, tin tưởng vào vẻ đẹp bền bỉ của đời người và của tự nhiên.

Bài thơ “Mùa hạ” của Xuân Quỳnh không chỉ ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên rực rỡ mà còn là khúc ca tôn vinh tuổi trẻ, khát vọng sống và niềm tin yêu cuộc đời. Qua đó, người đọc cảm nhận được một tâm hồn nữ thi sĩ luôn tha thiết với sự sống, trân trọng từng khoảnh khắc của tuổi trẻ và khát khao được dấn thân, sáng tạo. “Mùa hạ” vì thế không chỉ là mùa của đất trời, mà còn là mùa đẹp nhất trong tâm hồn con người.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Bày tỏ cảm nhận về một vẻ đẹp bức tranh mùa hạ trong khổ thơ đầu bài thơ Mùa hạ của tác giả Xuân Quỳnh.

- Hệ thống ý:

+ Bức tranh thiên nhiên mùa hạ tươi sáng, căng tràn sức sống mang đặc trưng của làng quê.

+ Mùa hạ còn là mùa mà những chặng đường mới được mở ra. Hình ảnh hoán dụ bước chân người gợi liên tưởng đến những bước chân tuổi trẻ mạnh mẽ, nhiệt huyết tiến lên khám phá và mở ra những con đường mới.

=> Đoạn thơ cũng là tiếng nói của tuổi trẻ lạc quan và khát vọng cống hiến.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm nhận về một vẻ đẹp bức tranh mùa hạ trong khổ thơ đầu bài thơ Mùa hạ của tác giả Xuân Quỳnh.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Khổ thơ đầu bài Mùa hạ của Xuân Quỳnh mở ra một bức tranh thiên nhiên tươi sáng, căng tràn sức sống. Nhà thơ gợi lên không khí mùa hạ rộn rã bằng những hình ảnh đầy sắc và âm: “tiếng chim reo”, “trời xanh biếc”, “nắng tràn lên khắp ngả”. Thiên nhiên như bừng dậy trong nắng, trong mật ngọt của cây trái, trong nhịp sống sôi nổi của con người. Hình ảnh “bước chân người bỗng mở những đường đi” là một hoán dụ giàu ý nghĩa, gợi liên tưởng đến những bước chân tuổi trẻ đang mạnh mẽ khám phá, dấn thân và kiến tạo tương lai. Mùa hạ trong thơ Xuân Quỳnh không chỉ là mùa của thiên nhiên căng tràn nhựa sống mà còn là mùa của con người – của sức trẻ, của niềm tin và khát vọng cống hiến. Qua bức tranh mùa hạ ấy, ta nhận ra một tiếng nói trẻ trung, lạc quan, yêu đời, thể hiện rõ tâm hồn nhạy cảm và niềm tin mãnh liệt vào sự sống của nhà thơ.