BÂNG KHUÂNG CHIỀU XUYẾN CHI

Chiều, bước đi trên triền đê thông thênh gió, giữa thảm cỏ xanh mướt ở chốn quê nhà, ta bỗng gặp lại những vạt Hoa Xuyến Chi đang rập rờn như muôn ngàn cánh bướm nhỏ vô ưu giữa bộn bề trần gian. Mải mê ngắm sắc hoa thân quen với nhụy vàng nằm giữa những cánh trắng mỏng manh, ta như được trở về với tuổi ấu thơ nghèo khó, với cuộc sống thanh bình, ấm áp, an vui.

Cúc áo, đơn kim hay xuyến chi đều là tên gọi chung của loài hoa đã cho ta quá nhiều kỷ niệm. Ai ở nông thôn mà chẳng biết đến xuyến chi bởi sự gần gũi, gắn bó với người dân quê. Chi là loài hoa dại mọc ven đường hay ở khắp các triền đê, bờ sông, ven ruộng nhưng xuyến chi lại mang một sức sống mãnh liệt. Dù ở bất cứ môi trường nào thì xuyến chi cũng đều có thể phát triển và cho hoa nở quanh năm. Sắc hoa xuyến chi chân mộc, nền nã nhưng không kém phần xinh xắn, đáng yêu. Ta yêu xuyến chi bởi nét đẹp hoang sơ, thuần khiết, những cánh hoa mỏng manh cứ dập dìu trong gió khiến ai sắt đá cũng phải nao lòng.

Nhớ những buổi ban trưa, trời hoang hoải gió, cơn đói cấu xé dạ dày trống rỗng lúc tan trường, nước mắt lưng tròng, ta chạy lên bờ đê ngồi cùng xuyến chi để ngóng mẹ đi chợ về. Sắc hoa xuyến chi đã làm ta vợi bớt nỗi chờ mong. Quà mẹ cho ta là chiếc bánh đa vừng, khuôn bánh đúc hay gói bánh cốm gạo gang của chợ quê. Mắt ta sáng bừng lên khi cầm món quà của mẹ trên tay. Hai mẹ con đi bên nhau đi giữa lối mòn ngập tràn sắc trắng xuyến chi mà lòng chộn rộn niềm vui...

Những buổi chiều hè, đám trẻ con xóm nhỏ lại tíu tít rủ nhau lên đê thả diều. Những cánh diều mang bao khát vọng của tuổi thơ bay lên không trung mênh mang rộng lớn. Tiếng sáo diều vi vu, dìu dặt như người bạn tâm tình, sẻ chia cùng ta những mơ ước tương lai. Những bông cỏ may sắc nhọn, những hạt hoa xuyến chi như những quả cầu gai cứ thế găm vào ống quần, vạt áo khi ta mải mê chạy nhảy, vui đùa hay đuổi theo con diều đứt dây bay mãi tận bờ sông.

Sống cùng xuyến chi, những đứa trẻ thôn quê lại dùng xuyến chi để tạo thành những trò chơi ngộ nghĩnh cho lứa tuổi của mình. Những cô bé thường hái những cành xuyến chi kết thành vòng hoa đeo lên đầu để làm cô dâu, công chúa. Lũ con trai còn nhanh chân trèo lên cây phượng già hái mấy quả xuống làm gươm đi hai bên để bảo vệ người đẹp trong tiếng hò reo vui đùa. Có khi, lũ trai nghịch ngợm kia còn ngắt những cọng xuyến chi già chứa rất nhiều hạt có móc gai để làm phi tiêu ném vào nhau rồi hét hò thỏa thích. Tiếng cười cứ thế vang lên hồn nhiên, trong trẻo, ngân xa khắp chốn đồng quê.

Cha tôi là một người ham mê đọc sách. Có lần, khi đêm về, cha kể cho tôi nghe những câu chuyện về sự tích, truyền thuyết gắn liền với loài hoa đồng nội này. Cha kể, theo truyền thuyết của người Ailen cổ, hoa xuyến chi tượng trưng cho linh hồn của những em bé không may mất sớm. Bởi vì thương những bậc cha mẹ sớm mất con mà Chúa đã giúp những linh hồn này biến thành những bông hoa trải khắp núi đồi.

Vì vậy, hoa xuyến chi là biếu tượng của sự trong sáng, tinh khiết. Còn theo thần thoại La Mã, bông hoa nhỏ bé này có nguồn gốc từ Belides, một trong các nữ thần chăm sóc các khu rừng. Một hôm, khi Belides đang nhảy múa với người yêu của mình là Ephigeus, cô đã lọt vào mắt xanh của Vertumrus, vị thần cai quản các vườn cây. Đế bảo vệ cô khỏi sự săn đuối này, Flora, nữ chúa các loài hoa, đã biến cô thành một đóa hoa xuyến chi...

Tôi đem những câu chuyện huyền bí này kể lại với các bạn. Chúng nó nghe xong đều ngỡ ngàng và càng cảm thấy yêu thương xuyến chi nhiều hơn. Một loài hoa đồng nội mang vẻ đẹp đơn sơ, giản dị, khiêm nhường nhưng cũng không kém phần kiêu sa, góp hương sắc của mình tô điểm cho cuộc đời này.

Đi suốt chiều dài nỗi nhớ trong bóng hoàng hôn quê nhà, những cành xuyến chi vẫn rung rinh như thế chào đón một đứa trẻ ngày xưa trở về với mảnh đất thân thương chợt làm ta xúc động, bâng khuâng. Chính xuyến chi đã cho ta bài học về sự nhẫn nhịn, sức sống bền bi, vượt mọi gian nguy. Dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, xuyến chi vẫn vươn lên, sinh sôi và góp phần làm đẹp cho làng quê với nét dịu dàng, thanh khiết bên cạnh dòng sông, bến nước, lũy tre...

(Mạnh Thường)

Trong bài tản văn “Bâng khuâng chiều xuyến chi”, tác giả đã miêu tả hoa xuyến chi như thế nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về vẻ đẹp của con người Việt Nam qua hình ảnh hoa xuyến chi – loài hoa nhỏ bé nhưng bền bỉ, khiêm nhường và giàu sức sống.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu ngắn về văn bản “Bâng khuâng Chiêu Xuyến Chi” – bức tranh quê thấm đẫm hoài niệm và tình yêu thiên nhiên.

- Dẫn dắt đến vấn đề nghị luận: Hình ảnh hoa xuyến chi không chỉ gợi vẻ đẹp của làng quê mà còn tượng trưng cho phẩm chất cao đẹp của con người Việt Nam – giản dị, kiên cường, bền bỉ và nhân hậu.

* Thân bài:

1. Giải thích hình tượng hoa xuyến chi

- Hoa xuyến chi là loài hoa dại, mọc ven đường, ven đê, không sặc sỡ nhưng có sức sống mãnh liệt, luôn vươn lên và nở hoa dù trong điều kiện khắc nghiệt.

- Trong văn bản, hoa xuyến chi mang ý nghĩa biểu tượng cho con người Việt Nam mộc mạc, khiêm nhường nhưng mạnh mẽ và đầy nghị lực.

2. Phân tích và bàn luận

a. Vẻ đẹp giản dị, trong sáng, thuần khiết:

- Giống như người dân quê, hoa xuyến chi không kiêu sa, nhưng lại khiến lòng người rung động bởi sự tự nhiên, chân thật.

- Gợi liên tưởng đến vẻ đẹp của những con người lao động, sống chân thành, không phô trương nhưng ấm áp, đáng quý.

b. Vẻ đẹp kiên cường, bền bỉ, vươn lên:

- Dù mọc nơi đất cằn sỏi đá, xuyến chi vẫn sinh sôi, tỏa hương – cũng như con người Việt Nam dù nghèo khó vẫn nỗ lực vươn lên, không ngừng học tập, lao động, vượt qua nghịch cảnh.

- Đây là biểu tượng cho tinh thần “càng trong gian khổ càng tỏa sáng”, phẩm chất quý báu của dân tộc.

c. Vẻ đẹp khiêm nhường, âm thầm cống hiến:

- Hoa không khoe sắc, chỉ nhẹ nhàng điểm tô cho bờ đê, bãi cỏ, dòng sông quê.

- Tựa như bao con người bình dị trong xã hội – người mẹ, người thầy, người lao động – âm thầm góp sức xây dựng cuộc sống.

3. Mở rộng, liên hệ thực tế

- Trong đời sống hiện đại, bài học từ hoa xuyến chi vẫn còn nguyên giá trị: con người cần sống giản dị, giữ niềm tin và nỗ lực không ngừng.

- Phê phán lối sống thực dụng, chạy theo vật chất, đánh mất sự chân thành và lòng kiên nhẫn.

* Kết bài:

- Khẳng định ý nghĩa biểu tượng của hoa xuyến chi: đó là hình ảnh của tâm hồn Việt Nam – trong sáng, kiên cường, khiêm nhường và nhân hậu.

- Liên hệ bản thân: mỗi người trẻ hôm nay cần học từ hoa xuyến chi tinh thần sống đẹp, bền bỉ và biết lan tỏa yêu thương để làm cho đời thêm ý nghĩa.

Bài văn tham khảo

Trong văn bản “Bâng khuâng Chiêu Xuyến Chi” của Mạnh Thường, giữa khung cảnh đồng quê êm đềm, hoa xuyến chi hiện lên như một biểu tượng của ký ức tuổi thơ, của sự trong sáng và bền bỉ trong tâm hồn con người Việt Nam. Loài hoa nhỏ bé, bình dị ấy không chỉ điểm tô cho thiên nhiên mà còn gửi gắm một bài học sâu sắc về cách sống và phẩm chất con người.

Hoa xuyến chi là loài hoa dại mọc ven đường, ven sông, nơi đất cằn khô mà vẫn tươi tốt, nở hoa quanh năm. Tác giả nhìn xuyến chi với ánh mắt trìu mến, gắn bó như một phần tuổi thơ và hồn quê. Hình ảnh xuyến chi với “nhụy vàng giữa những cánh trắng mỏng manh” không chỉ gợi vẻ đẹp giản dị, trong trẻo mà còn tượng trưng cho phẩm chất cao quý của người Việt: khiêm nhường, mạnh mẽ và nhân hậu. Giữa cuộc đời nhiều bon chen, xuyến chi nhắc ta về vẻ đẹp của sự chân thành và tinh thần vượt khó – dẫu bé nhỏ nhưng luôn vươn mình đón nắng, sống hết mình với đất trời.

Hoa xuyến chi không khoe sắc như hoa hồng, không quý phái như lan, nhưng chính sự bình dị ấy khiến người ta cảm động. Giống như những người mẹ tảo tần, những người nông dân cần cù, những con người lao động thầm lặng – họ không nổi bật giữa đám đông nhưng lại là nền tảng vững chắc nuôi dưỡng cuộc sống. Xuyến chi còn là biểu tượng cho sức sống bền bỉ của dân tộc Việt Nam: dù trải qua bao biến cố, đất nước vẫn hồi sinh, con người vẫn vươn lên, hướng tới tương lai bằng ý chí và niềm tin.

Trong xã hội hôm nay, khi con người dễ bị cuốn vào vòng xoáy vật chất và danh lợi, bài học từ hoa xuyến chi càng trở nên đáng quý. Hãy sống giản dị, chân thành, kiên cường và biết lan tỏa yêu thương như loài hoa nhỏ bé ấy. Thành công không phải ở sự phô trương mà ở khả năng vượt qua nghịch cảnh và vẫn giữ được tâm hồn trong sáng.

Hoa xuyến chi – loài hoa của đồng nội – không chỉ làm đẹp cho thiên nhiên mà còn soi sáng tâm hồn con người. Hình ảnh ấy gợi nhắc mỗi chúng ta sống có nghị lực, có lòng nhân hậu và biết trân trọng những điều bình dị quanh mình. Giữa cuộc đời rộng lớn, nếu mỗi người đều sống như hoa xuyến chi – bền bỉ, khiêm nhường và trong sáng – thì thế giới này hẳn sẽ trở nên tốt đẹp hơn.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về bài học cuộc sống được rút ra từ hình ảnh hoa xuyến chi.

- Hệ thống ý:

+ Giải thích: Hoa xuyến chi tượng trưng cho con người biết vươn lên, sống giản dị, khiêm nhường nhưng bền bỉ và mạnh mẽ.

+ Bàn luận:

. Trong cuộc sống, mỗi người cần học ở xuyến chi tinh thần vượt khó, kiên cường trong nghịch cảnh.

. Dù ở môi trường khắc nghiệt, xuyến chi vẫn nở hoa - cũng như con người dù trong hoàn cảnh khó khăn vẫn phải giữ niềm tin, nỗ lực vươn lên và sống tử tế.

. Sự bền bỉ, khiêm nhường, lặng lẽ cống hiến giúp con người tạo nên giá trị đích thực.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, quan điểm về bài học cuộc sống được rút ra từ hình ảnh hoa xuyến chi.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Từ văn bản “Bâng khuâng Chiêu Xuyến Chi” của Mạnh Thường, ta nhận ra một bài học sâu sắc về cách sống mà hoa xuyến chi gửi gắm. Xuyến chi là loài hoa dại mọc ven đường, nhỏ bé, giản dị nhưng lại mang sức sống mãnh liệt và vẻ đẹp thuần khiết. Dù ở nơi khô cằn hay ẩm thấp, xuyến chi vẫn vươn mình xanh tốt và nở hoa quanh năm. Từ hình ảnh ấy, ta hiểu rằng trong cuộc sống, con người cần biết vươn lên trước khó khăn, giữ vững niềm tin và tinh thần lạc quan. Thành công không chỉ đến từ điều kiện thuận lợi mà từ nghị lực và thái độ sống tích cực. Giống như xuyến chi, ta có thể không rực rỡ như hoa hồng, không quý phái như lan, nhưng chỉ cần sống chân thành, bền bỉ, ta vẫn có thể làm đẹp cho đời. Hình ảnh hoa xuyến chi nhắc nhở mỗi người hãy sống giản dị, khiêm nhường và mạnh mẽ – đó chính là vẻ đẹp bền vững nhất trong hành trình làm người.