KẸO MẦM

(Băng Sơn)

Mỗi sáng mẹ tôi gỡ tóc bằng cái lược thưa gỗ vàng vàng, thế nào rồi cũng có ít tóc rối. Mẹ vo vo giắt nó lên đòn tay chỗ mái hiên nhà. Rồi chị tôi cũng làm thế, bắt chước mẹ cũng gỡ tóc, vo vo giắt mớ tóc rối lên chỗ ấy.

Thỉnh thoảng trên đường làng có bà cụ rao to: “Ai tóc rối đổi kẹo không?”. Một bên thúng là mảnh chai vỡ, đồng nát, lông vịt, tóc rối,… còn bên kia chỉ có cái niêu đất, đúng hơn là một cái ang, cái liễn đựng một thứ kẹo mà bất cứ một đứa trẻ nào cũng phải mê.

Bà cụ lấy kẹo lên bằng chiếc đũa cả, quấn vào đầu que, thật khéo, kẹo cứ lồng khồng, trông rất nhiều, nhưng cho vào miệng nó xẹp lại chỉ còn tí tẹo. Bà cụ đưa kẹo cho chúng tôi, đổi lại nắm tóc rối của bà, của mẹ hay của chị.

Tóc rối bán bà cụ không mua, mua kẹo bà cụ không bán, chỉ đổi thôi. Thế là mỗi lần bà cụ qua ngõ, tôi lại kiễng chân, với tay lên chỗ mái hiên… Mẹ bảo đó là kẹo mầm làm bằng mầm cây mạ, mầm thóc, hoàn toàn không có đường mật gì cả. Nhưng sao nó ngọt thế, hơn cả kẹo bột, kẹo bi.

Mẹ tôi đã mất. Chị tôi đi lấy chồng xa…

Cứ mỗi lần có ai đi qua rao lên: “Ai đổi kẹo”, tôi lại tưởng như thấy mẹ tôi ngồi đầu hè gỡ tóc bằng cái lược gỗ màu vàng vàng, đầu mẹ nghiêng nghiêng, sóng tóc đổ dài một bên vai, và rồi mẹ vuốt cái lược, vo vo nắm tóc, giắt nó lên mái hiên nhà…

Que kẹo mầm tuổi thơ… Mẹ ơi…. Còn có bao giờ con được thấy mẹ ngồi gỡ tóc như thế nữa.

(Kẹo Mầm, Băng Sơn, in trong Ngữ văn 7, tập 1, Nxb Giáo Dục Việt Nam, Hà Nội, 2017, Tr. 138)

Xác định các phương thức biểu đạt chủ yếu của văn bản trên.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về tình mẫu tử và ý nghĩa của tình yêu thương gia đình trong cuộc sống con người.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác phẩm “Kẹo mầm” – một truyện ngắn giàu cảm xúc, gợi lại những ký ức tuổi thơ gắn bó với người mẹ hiền.

- Dẫn dắt vấn đề: Tình mẫu tử và tình yêu thương gia đình là sợi dây thiêng liêng nuôi dưỡng tâm hồn con người, giúp ta sống nhân hậu và bền lòng hơn trong cuộc sống.

* Thân bài:

a. Giải thích vấn đề

- Tình mẫu tử là tình cảm thiêng liêng, sâu nặng giữa mẹ và con; là sự hy sinh, chăm sóc, bao dung vô điều kiện của người mẹ.

- Tình yêu thương gia đình là mối gắn kết giữa các thành viên – nơi con người tìm thấy sự an toàn, tin cậy và ấm áp nhất.

b. Biểu hiện trong văn bản “Kẹo mầm”

- Hình ảnh người mẹ hiền gỡ tóc bằng chiếc lược gỗ vàng vàng giản dị mà trìu mến, thể hiện nếp sống bình dị, yêu thương của người mẹ quê.

- Hành động mẹ vo vo nắm tóc, giắt lên mái hiên đã trở thành kỷ niệm tuổi thơ sâu đậm trong tâm trí đứa con.

- Khi mẹ đã mất, tiếng rao “Ai đổi kẹo” khơi lại ký ức và nỗi nhớ thương khôn nguôi – biểu tượng cho tình mẹ vĩnh hằng.

→ Tác phẩm thể hiện rằng: dù mẹ không còn, tình yêu thương và hình bóng mẹ vẫn sống mãi trong tâm hồn con.

c. Bàn luận, mở rộng

- Tình mẫu tử là cội nguồn của mọi tình yêu thương trong cuộc sống.

- Ai từng được sống trong tình yêu thương gia đình sẽ có trái tim nhân hậu, biết sẻ chia, biết cảm thông với người khác.

- Ngược lại, khi con người quên đi hoặc thờ ơ với tình thân, cuộc sống trở nên lạnh lẽo, trống rỗng, và tâm hồn dần khô cằn.

- Trong xã hội hiện đại, dù cuộc sống bận rộn, mỗi người vẫn cần biết trân trọng những giây phút bên gia đình, dành thời gian quan tâm, chăm sóc cha mẹ.

d. Bài học rút ra

- Hãy biết ơn cha mẹ, thể hiện tình yêu thương bằng những hành động nhỏ nhưng chân thành.

- Trân trọng những ký ức và tình cảm gia đình, vì đó là “nguồn gốc” của nhân cách và hạnh phúc con người.

* Kết bài:

- Khẳng định: Tình mẫu tử và tình yêu thương gia đình là giá trị vĩnh hằng, là điểm tựa tinh thần không thể thay thế.

- Liên hệ bản thân: Mỗi người hãy biết gìn giữ và lan tỏa tình yêu thương ấy trong cuộc sống hôm nay.

Bài viết tham khảo

Tuổi thơ của mỗi con người đều gắn liền với những kỷ niệm ấm áp về gia đình, trong đó thiêng liêng nhất là tình yêu thương của mẹ. Truyện ngắn “Kẹo mầm” của Băng Sơn đã nhẹ nhàng gợi lại một ký ức giản dị mà sâu sắc, làm nổi bật vẻ đẹp của tình mẫu tử – tình cảm thiêng liêng, bền chặt và vĩnh cửu trong lòng mỗi người con.

Trong tác phẩm, hình ảnh người mẹ hiện lên thân thương và gần gũi. Mỗi sáng, mẹ ngồi gỡ tóc bằng chiếc lược gỗ vàng vàng, rồi vo vo mớ tóc rối giắt lên mái hiên nhà. Hành động tưởng chừng bình thường ấy lại trở thành một phần ký ức trong sáng, in sâu vào tâm hồn đứa con. Đến khi mẹ mất, tiếng rao “Ai đổi kẹo” của bà cụ năm xưa lại đánh thức trong lòng người con nỗi nhớ da diết. Mẹ không còn, nhưng hình bóng mẹ vẫn sống mãi trong ký ức, trong mỗi sợi tóc, trong hơi thở của tuổi thơ. Qua đó, Băng Sơn đã khắc họa tình mẫu tử sâu nặng – thứ tình cảm không gì có thể thay thế, dù thời gian có trôi qua hay con người có trưởng thành đến đâu.

Tình mẫu tử không chỉ là sợi dây gắn bó giữa mẹ và con, mà còn là nền tảng nuôi dưỡng nhân cách con người. Mẹ là người đầu tiên dạy ta biết yêu thương, biết sẻ chia, biết sống nhân hậu. Khi ta trưởng thành, đi xa, những ký ức về mẹ luôn là điểm tựa tinh thần giúp ta vượt qua giông bão cuộc đời. Bởi vậy, trong sâu thẳm trái tim mỗi người, tình mẹ luôn là ngọn lửa ấm, soi sáng và dẫn đường cho ta trong hành trình sống.

Giữa cuộc sống hiện đại hối hả, đôi khi con người mải mê với công việc, với thành công mà quên đi những giá trị giản dị nhưng quý giá – đó là mái ấm gia đình, là tình yêu thương của mẹ cha. Mỗi người cần biết trân trọng những phút giây được ở bên người thân, biết nói lời yêu thương, biết chăm sóc cha mẹ khi còn có thể. Bởi một ngày nào đó, khi ta ngoái lại, có thể chỉ còn lại nỗi nhớ khôn nguôi – như lời thổn thức của người con trong “Kẹo mầm”: “Mẹ ơi, còn có bao giờ con được thấy mẹ ngồi gỡ tóc như thế nữa...”.

Tình mẫu tử là món quà vô giá mà cuộc đời ban tặng cho mỗi con người. Dù đi đến đâu, dù thời gian có đổi thay, ký ức về mẹ, về gia đình vẫn là ngọn nguồn của yêu thương, là nơi ta tìm về mỗi khi lòng chênh vênh, mệt mỏi. Biết trân trọng tình mẹ cũng chính là biết gìn giữ phần trong trẻo, nhân hậu nhất trong tâm hồn mình.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về vẻ đẹp của thời thơ ấu.

- Hệ thống ý: Suy nghĩ về vẻ đẹp của thời thơ ấu:

+ Đó là một khoảng thời gian tươi đẹp, khi ta còn hồn nhiên, vô lo vô nghĩ

+ Đó cũng là quãng thời gian mà ta được sống trong sự đùm bọc, yêu thương, trong sự ấm áp quây quần của gia đình

+ Tuổi thơ còn là dưỡng chất để nuôi dưỡng tâm hồn ta, cho ta thêm sức mạnh để đối mặt với những khó khăn khi ta bước vào tuổi trưởng thành.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về vẻ đẹp của thời thơ ấu.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Thời thơ ấu là khoảng thời gian tươi đẹp nhất trong cuộc đời mỗi con người. Đó là quãng đời hồn nhiên, trong sáng, khi ta sống vô tư giữa vòng tay yêu thương, che chở của cha mẹ, anh chị, khi niềm vui đến từ những điều nhỏ bé và giản dị nhất. Trong truyện “Kẹo mầm” của Băng Sơn, tuổi thơ của nhân vật gắn với hình ảnh người mẹ hiền gỡ tóc, với bà cụ bán kẹo và những que kẹo mầm ngọt ngào. Tất cả đã trở thành miền ký ức ấm áp, để khi trưởng thành, mỗi lần nghe tiếng rao “Ai đổi kẹo”, nhân vật lại nhớ về mẹ với nỗi thương yêu da diết. Vẻ đẹp của thời thơ ấu nằm ở tình cảm gia đình thiêng liêng, ở những kỷ niệm bình dị mà sâu lắng, là nơi tâm hồn được nuôi dưỡng bằng tình yêu và lòng nhân hậu. Chính những ký ức ấy trở thành nguồn sức mạnh, là điểm tựa tinh thần giúp con người vững vàng hơn giữa những biến động của cuộc sống. Thời thơ ấu vì thế luôn là miền ký ức trong trẻo và thiêng liêng nhất, nơi ta tìm về mỗi khi cần sưởi ấm tâm hồn mình.