THẦN MƯA

Thần Mưa là vị thần hình rồng, thường bay xuống hạ giới hút nước biển, nước sông vào bụng rồi bay lên trời cao phun nước ra làm mưa cho thế gian có nước uống và cày cấy, cây cỏ trên mặt đất được tốt tươi. Thần Mưa thường theo lệnh Trời đi phân phát nước ở các nơi. Thần Mưa có tính hay quên, có vùng cả năm không đến, sinh ra hạn hán ở hạ giới, có vùng lại đến luôn, làm thành lụt lội. Do đó mà có lần người ở hạ giới phải lên kiện Trời vì Thần Mưa vắng mặt lâu ngày.

Công việc phân phối nước cho khắp mặt đất rất nặng nề, một mình thần Mưa có khi không làm hết, nên có lần trời mở một cuộc thi chọn các giống thủy tộc có tài trở thành rồng hút nước phun mưa để giúp sức thần Mưa. (…) Khi chiếu Trời ban xuống dưới Thuỷ phủ, vua Thuỷ Tề loan báo cho các giống dưới nước ganh đua nhau mà dự thi. Trời cắt một viên Ngự sử ra sát hạch. Hạch có ba kỳ, mỗi kỳ vượt qua một đợt sóng, con vật nào đủ sức đủ tài, vượt được cả ba đợt, thì mới lấy đỗ mà cho hóa rồng. Trong một tháng trời, bao nhiêu loài thủy tộc đến thi đều bị loại cả, vì không con nào vượt qua được cả ba đợt sóng. Có con cá rô nhảy qua được một đợt thì bị rơi ngay, nên chỉ có một điểm. Có con tôm nhảy qua được hai đợt, ruột, gan, vây, vẩy, râu, đuôi đã gần hóa rồng, nhưng đến lượt thứ ba thì đuối sức ngã bổ xuống, lưng cong khoăm lại và cứt lộn lên đầu. Hai con cùng phải trở lại yên nghiệp ở đồng như trước. Đến lượt cá chép vào thi thì bỗng gió thổi ào ào, mây kéo đầy trời, chép vượt luôn một hồi qua ba đợt sóng, lọt vào cửa Vũ Môn. Cá chép đỗ, vây, đuôi, râu, sừng tự nhiên mọc đủ, dạng bộ oai nghi, cá chép hóa rồng phun nước làm ra mưa. Bởi vậy, về sau người ta có câu ví rằng:

Gái ngoan lấy được chồng khôn,

Cầm như cá vượt Vũ Môn hóa rồng.

(Theo Hoàng Minh, Việt Dũng, Thu Nga, Thần thoại Việt Nam chọn lọc, Nxb Thanh Niên, 2019)

Văn bản trên thuộc thể loại nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 500 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích, đánh giá chủ đề và những nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện “Thần Mưa”.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác phẩm; nêu khái quát định hướng của bài viết.

* Thân bài:

Phân tích, đánh giá về chủ đề:

+ Thể hiện ước mơ, khát vọng của người xưa trong việc đi vào lí giải về các hiện tượng trong thế giới tự nhiên

+ Thể hiện những nhận thức hồn nhiên, sơ khai về thế giới của người xưa

+ Lí giải về nguồn gốc của mưa, về nạn hạn hán, lũ lụt và sự tích cá chép hóa rồng

3. Phân tích, đánh giá về nghệ thuật:

+ Không gian nghệ thuật: là không gian đặc trưng của thần thoại, bao gồm nhiều cõi: trời, người, thủy phủ.

+ Thời gian nghệ thuật: mang đặc trưng của thần thoại, là thời gian cổ xưa, không xác định.

+ Nhân vật: mang đặc trưng thần thoại, là thần, có khả năng siêu nhiên (làm mưa)

+ Các yếu tố kì ảo: vị thần làm ra mưa, rồng làm mưa, cá chép hóa rồng…

* Kết bài:

- Khẳng định lại chủ đề và giá trị nghệ thuật của tác phẩm; nêu ý nghĩa của truyện kể đối với bản thân.

Bài viết tham khảo

Kho tàng thần thoại Việt Nam lưu giữ nhiều câu chuyện lí giải về nguồn gốc các hiện tượng tự nhiên, trong đó Thần Mưa là một truyện tiêu biểu. Qua hình tượng vị thần làm mưa và sự tích cá chép hóa rồng, câu chuyện vừa thể hiện trí tưởng tượng phong phú của người xưa, vừa gửi gắm nhiều bài học sâu sắc.

Trước hết, Thần Mưa phản ánh khát vọng chinh phục và lí giải tự nhiên của con người buổi sơ khai. Bằng trí tưởng tượng hồn nhiên, người xưa cho rằng mưa là do vị thần hình rồng hút nước từ biển, sông rồi phun xuống trần gian. Tính hay quên của thần lí giải hạn hán và lụt lội – những thiên tai gắn bó mật thiết với đời sống nông nghiệp. Đặc biệt, sự tích cá chép hóa rồng không chỉ giải thích nguồn gốc của loài rồng mà còn gửi gắm ước mơ về sức mạnh, sự đổi thay và khát vọng vươn lên của con người: cá chép kiên trì vượt ba đợt sóng mới hóa rồng, cũng như con người phải nỗ lực vượt gian khó mới đạt được thành công.

Về nghệ thuật, truyện Thần Mưa mang đậm đặc trưng thần thoại với không gian trải rộng khắp ba cõi: trời – người – thủy phủ. Thời gian trong truyện là thời cổ xưa, mờ xa, phù hợp với đặc điểm của thể loại thần thoại. Hệ thống nhân vật đều là các vị thần hoặc những loài vật mang khả năng siêu nhiên như thần Mưa, cá chép hóa rồng, góp phần tạo nên màu sắc kì ảo, huyền thoại. Yếu tố tưởng tượng phong phú – như hình ảnh rồng làm mưa, cá chép vượt Vũ Môn – khiến câu chuyện vừa hấp dẫn vừa giàu ý nghĩa biểu tượng.

Thần Mưa không chỉ giúp con người xưa lí giải các hiện tượng thiên nhiên mà còn gửi gắm ước mơ về cuộc sống no đủ, hạnh phúc. Với cốt truyện độc đáo, nhân vật mang đậm màu sắc thần thoại và yếu tố kì ảo đặc sắc, tác phẩm góp phần làm phong phú kho tàng văn học dân gian Việt Nam, đồng thời khơi dậy trong người đọc hôm nay niềm tự hào và tình yêu với trí tưởng tượng của cha ông.