Anh/ chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về tiếng cười dân gian trong đoạn trích Xã trưởng – Mẹ Đốp (trích chèo Quan Âm Thị Kính).

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ của anh/chị về tiếng cười dân gian trong đoạn trích Xã trưởng – Mẹ Đốp (trích chèo Quan Âm Thị Kính).

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu ngắn gọn về nghệ thuật chèo – một loại hình sân khấu dân gian đặc sắc của Việt Nam.

- Giới thiệu đoạn trích Xã trưởng – Mẹ Đốp và nêu vấn đề nghị luận: tiếng cười dân gian trong đoạn trích thể hiện trí tuệ, nhân cách và khát vọng công bằng của người lao động xưa.

* Thân bài:

a. Giải thích vấn đề

- Tiếng cười dân gian là tiếng cười hóm hỉnh, sâu cay, dùng để phê phán thói xấu, vạch trần bất công và khẳng định phẩm giá, trí tuệ của người dân.

- Trong chèo, tiếng cười vừa là công cụ phê phán, vừa là vũ khí tự vệ của người bình dân trước cường quyền.

b. Phân tích biểu hiện tiếng cười dân gian trong đoạn trích

- Thứ nhất, tiếng cười phê phán kẻ cầm quyền hống hách, háo sắc.

+ Xã trưởng là hình ảnh điển hình cho tầng lớp quan lại phong kiến cấp làng xã: vừa dốt nát, vừa hách dịch, vừa dâm ô.

+ Qua đối thoại, y tự coi mình có quyền sai khiến, nhục mạ người khác, thậm chí buông lời gạ gẫm thô tục.

+ Tiếng cười hướng vào xã trưởng là tiếng cười châm biếm, đả kích, làm lộ rõ sự lố bịch và suy đồi của tầng lớp thống trị.

- Thứ hai, tiếng cười tôn vinh trí tuệ và bản lĩnh của người phụ nữ dân gian.

+ Mẹ Đốp – vợ mõ – là người ở tầng lớp thấp nhất trong xã hội phong kiến, nhưng lại vô cùng thông minh, nhanh trí, hoạt ngôn và tự tin.

+ Những câu đáp của Mẹ Đốp (“Con chưa ra trải chiếu thì làng ngồi xuống đất hay sao?”) vừa lý lẽ, vừa dí dỏm, khiến xã trưởng bị “vặn” đến cứng họng.

+ Tiếng cười ấy không cay độc mà duyên dáng, thông minh – thể hiện bản lĩnh của người phụ nữ nông dân Việt Nam biết “lấy yếu chống mạnh” bằng lời nói sắc bén.

- Thứ ba, tiếng cười phản kháng và giải phóng tinh thần.

+ Trong xã hội bất công, tiếng cười của Mẹ Đốp là phương tiện để giải tỏa uất ức, khẳng định giá trị con người.

+ Qua tiếng cười, người dân có thể đứng “cao hơn” kẻ có quyền, ít nhất trong thế giới nghệ thuật chèo.

+ Đó là tiếng cười nhân đạo – tôn vinh cái thiện, bênh vực con người lương thiện, góp phần duy trì niềm tin và niềm vui sống.

c. Đánh giá và mở rộng

- Tiếng cười trong chèo không chỉ để mua vui mà còn thể hiện tư tưởng dân chủ và tinh thần phản kháng của người dân.

- Mẹ Đốp là minh chứng cho sức mạnh của trí tuệ dân gian, cho thấy nhân dân lao động không hề thấp kém mà giàu lòng tự trọng và khôn khéo trong ứng xử.

- Ngày nay, tiếng cười ấy vẫn còn giá trị: trong cuộc sống hiện đại, con người vẫn cần giữ tinh thần lạc quan, dám nói thẳng, dám bảo vệ công lý bằng trí tuệ và nhân cách.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nghệ thuật và ý nghĩa xã hội của tiếng cười dân gian trong Xã trưởng – Mẹ Đốp.

- Tiếng cười ấy không chỉ đem lại niềm vui mà còn là tiếng nói của trí tuệ, tự do và nhân phẩm con người Việt Nam.

Bài văn tham khảo

Chèo là loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo của Việt Nam, nơi nhân dân gửi gắm tiếng cười, niềm tin và ước vọng về cuộc sống công bằng, nhân ái. Trong trích đoạn Xã trưởng – Mẹ Đốp (trích chèo Quan Âm Thị Kính), tiếng cười dân gian vang lên vừa hóm hỉnh, vừa sâu cay, thể hiện trí tuệ và nhân cách của người lao động xưa.

Tiếng cười dân gian không chỉ để mua vui, mà còn là vũ khí tinh thần của con người bình thường trước cường quyền và bất công. Trong đoạn trích, xã trưởng – kẻ đại diện cho quyền lực làng xã phong kiến – hiện ra với tất cả sự thô tục, hách dịch và ngu dốt. Y ra lệnh cho mẹ Đốp bằng giọng kẻ cả, thậm chí buông lời gạ gẫm dung tục. Thế nhưng, đối lập với y là một mẹ Đốp thông minh, hoạt ngôn, biết dùng lời nói để hóa giải tình huống. Câu nói: “Con chưa ra trải chiếu thì làng ngồi xuống đất hay sao?” khiến xã trưởng cứng họng – đó là tiếng cười của trí tuệ, của sự lanh lợi và duyên dáng dân gian. Mẹ Đốp tuy thuộc tầng lớp thấp kém, nhưng bà ý thức được vai trò của mình trong cộng đồng, dám khẳng định giá trị bản thân qua sự khéo léo trong lời nói.

Tiếng cười ấy vừa đả kích, vừa nhân văn. Nó vạch trần bộ mặt giả dối, hách dịch của tầng lớp thống trị, đồng thời khẳng định sức sống và phẩm giá của người dân lao động. Qua đó, nghệ thuật chèo cổ thể hiện tinh thần dân chủ: trong tiếng cười, mọi địa vị đều bị san phẳng, chỉ còn lại con người – người thông minh, lương thiện được tôn vinh. Tiếng cười của Mẹ Đốp vì thế không chỉ là sự châm biếm mà còn là một cách phản kháng, một tuyên ngôn về tự do và công bằng.

Ngày nay, tiếng cười dân gian ấy vẫn còn nguyên giá trị. Nó nhắc ta biết dùng trí tuệ, lòng tự trọng và sự hóm hỉnh để ứng xử với cuộc đời; biết chống lại cái xấu, cái giả dối bằng sức mạnh của sự tỉnh táo và lạc quan.

Tiếng cười trong Xã trưởng – Mẹ Đốp là tiếng cười của nhân dân – sâu sắc mà hồn nhiên, giản dị mà trí tuệ. Qua đó, người dân Việt Nam hiện lên không chỉ lam lũ mà còn thông minh, giàu lòng tự trọng và đầy bản lĩnh trước mọi bất công của đời sống. Chính tiếng cười dân gian ấy đã làm nên linh hồn của nghệ thuật chèo, cũng là linh hồn của văn hóa Việt.