NHỮNG NGƯỜI LÍNH CỦA LÀNG

(Nguyễn Quang Thiều)

Đêm nay là đêm thứ bao nhiêu

Chúng tôi chẳng còn nhớ nữa

Chúng tôi nghỉ ven đường ra mặt trận

Tiếng dế kêu trong cỏ bơ phờ

Cuối trời dong lên một mảnh trăng đầu tháng

Và bắt đầu tiếng gió thổi tìm cây

 

Và bắt đầu chúng tôi nhớ làng quê

Con đường nhỏ chạy mòn cùng kỷ niệm

Tiếng chó thức vọng về từ ngõ vắng

Bông hoa đèn khe khẽ nở trong mơ

 

Làng quê ơi

Chúng tôi đã sinh ra

Sau những cơn đau của mẹ

Chúng tôi khóc chào đời

Và mặt trời đến đón

Hoa nắng xòe trước cửa mẹ đi ra

 

Chúng tôi lớn ào lên như ngọn gió

Như con sông chảy qua làng mùa mưa

Mặt trời đến với chúng tôi

Mưa gió đến với chúng tôi

Người lớn đến với chúng tôi

Và tất cả

Chúng tôi hét vang lên vì hạnh phúc

Chiếc vành nón lăn tưởng chạm đến chân trời.

(Trích Làng quê, Nguyễn Quang Thiều, NXB Quân đội Nhân dân, 1996, tr.3-4)

Xác định chủ thể trữ tình của bài thơ.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu “Xu hướng truyền thông của các bảo tàng trên thế giới và Việt Nam” của TS/ Vũ Tuấn Anh.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Quang Thiều – cây bút tiêu biểu thời kỳ đổi mới, thơ ông giàu chất suy tư, cảm xúc, gắn với đời sống con người Việt Nam hiện đại.

- Giới thiệu bài thơ “Những người lính của làng” và đoạn trích – thể hiện tâm hồn, tình yêu quê hương, ký ức tuổi thơ và tinh thần của người lính ra trận.

* Thân bài:

a. Khái quát nội dung

- Đoạn thơ tái hiện tâm trạng của những người lính trong giây phút nghỉ chân nơi tiền tuyến: nhớ làng quê, nhớ nguồn cội, nhớ tuổi thơ trong sáng.

- Thể hiện sâu sắc tình yêu quê hương – cội nguồn nuôi dưỡng sức mạnh tinh thần của người lính.

b. Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật

- Về nội dung:

+ Tình yêu quê hương sâu nặng: người lính ra trận nhưng trong tim luôn hướng về làng quê thân thuộc – nơi có mẹ, có tuổi thơ, có những kỷ niệm ấm áp.

+ Nỗi nhớ bình dị mà da diết: từ tiếng dế, tiếng chó, bông hoa đèn… gợi không gian yên ả, thân thương của làng quê.

+ Niềm tự hào và sức sống mãnh liệt của tuổi trẻ: “chúng tôi lớn ào lên như ngọn gió” – thế hệ trẻ sinh ra từ làng, được quê hương nuôi dưỡng để trở thành người lính bảo vệ Tổ quốc.

+ Tình cảm trong sáng, lãng mạn: dù giữa chiến tranh, tâm hồn người lính vẫn tràn đầy tình yêu đời, yêu người.

- Về nghệ thuật:

+ Hình ảnh thơ giàu sức gợi: “mảnh trăng đầu tháng”, “bông hoa đèn khe khẽ nở”… gợi không gian mộng mơ, yên bình.

+ Ngôn ngữ mộc mạc, trong sáng, kết hợp chất hiện thực và lãng mạn.

+ Nhịp thơ linh hoạt, xen kẽ giữa hồi ức và hiện tại, tạo chiều sâu cảm xúc.

+ Giọng điệu nhẹ nhàng, trữ tình, mang âm hưởng tự sự.

* Kết bài:

- Khẳng định vẻ đẹp hình tượng người lính trong thơ Nguyễn Quang Thiều – những con người mang tâm hồn yêu nước, yêu làng quê, biết trân trọng cội nguồn.

- Liên hệ, rút ra bài học: thế hệ trẻ hôm nay cần kế thừa tinh thần yêu quê hương, biết ơn quá khứ, sống có trách nhiệm và cống hiến cho đất nước.

Bài văn tham khảo

Nguyễn Quang Thiều là một trong những gương mặt tiêu biểu của thơ ca Việt Nam thời kỳ đổi mới. Thơ ông giàu cảm xúc, giàu suy tư và chan chứa tình yêu con người, quê hương. Bài thơ “Những người lính của làng” thể hiện tâm hồn trong trẻo và tình yêu tha thiết với quê hương của những người lính trong kháng chiến. Đoạn thơ đã khắc họa một cách xúc động nỗi nhớ làng quê cùng tình yêu quê hương sâu nặng của họ trong những ngày ra trận.

Những câu thơ mở đầu gợi lên một đêm nghỉ chân nơi tiền tuyến, giữa tiếng dế, tiếng gió và ánh trăng mảnh nơi cuối trời. Giữa không gian ấy, nỗi nhớ quê hương bỗng dâng lên trong lòng người lính:

“Và bắt đầu chúng tôi nhớ làng quê

Con đường nhỏ chạy mòn cùng kỷ niệm

Tiếng chó thức vọng về từ ngõ vắng

Bông hoa đèn khe khẽ nở trong mơ.”

Đó là nỗi nhớ da diết, bình dị mà sâu sắc. Những hình ảnh rất đời thường – con đường nhỏ, tiếng chó, bông hoa đèn – hiện lên qua ký ức, gợi lại vẻ đẹp yên ả, thân thương của làng quê. Giữa bom đạn chiến tranh, người lính vẫn giữ trong lòng miền ký ức ấm áp, như một điểm tựa tinh thần thiêng liêng.

Không chỉ là nỗi nhớ, đoạn thơ còn là lời tri ân quê hương – nơi đã sinh thành, nuôi dưỡng và lớn lên cùng những người lính:

“Làng quê ơi

Chúng tôi đã sinh ra

Sau những cơn đau của mẹ.”

Từ dòng sữa của mẹ, từ mặt trời và mưa gió quê nhà, những người con đã lớn lên mạnh mẽ, hồn nhiên như thiên nhiên làng quê:

“Chúng tôi lớn ào lên như ngọn gió

Như con sông chảy qua làng mùa mưa.”

Hình ảnh so sánh đẹp đẽ ấy không chỉ miêu tả sức sống mãnh liệt của tuổi trẻ mà còn thể hiện niềm tin yêu vào cuộc đời, vào quê hương – nguồn cội của mọi khởi đầu

Đoạn thơ vì thế mang đậm tinh thần nhân văn và yêu nước. Người lính ra trận không chỉ mang theo vũ khí, mà còn mang theo ký ức về làng quê – nơi chứa đựng tình thương, sức mạnh và lý tưởng. Chính tình yêu quê hương ấy đã tiếp thêm sức mạnh cho họ trong chiến đấu, giúp họ giữ vững niềm tin vào ngày mai hòa bình.

Về nghệ thuật, đoạn thơ giàu hình ảnh, ngôn ngữ mộc mạc mà gợi cảm. Cách kết hợp giữa chất hiện thực và lãng mạn, giữa giọng kể và giọng trữ tình tạo nên sức lay động sâu xa. Nguyễn Quang Thiều đã khắc họa người lính không qua khói lửa và chiến công, mà qua tâm hồn yêu thương, qua những rung động nhân hậu của con người.

Từ đoạn thơ, ta cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của thế hệ đi trước – những người lính mang trong mình tình yêu quê hương tha thiết, niềm tin mãnh liệt vào sự sống và con người. Thế hệ trẻ hôm nay cần biết trân trọng và tiếp nối tinh thần ấy bằng lòng biết ơn, ý thức trách nhiệm và khát vọng cống hiến cho Tổ quốc.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về vấn đề: Trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp nối tinh thần yêu nước của dân tộc.

- Hệ thống ý:

Thế hệ trẻ hôm nay cần tiếp nối tinh thần yêu nước bằng những hành động thiết thực:

+ Trước hết, mỗi người cần có ý thức trân trọng lịch sử, biết ơn những thế hệ đi trước.

+ Đồng thời, thanh niên cần không ngừng học tập, rèn luyện đạo đức và kỹ năng để đóng góp cho đất nước.

+ Không chỉ bằng lời nói, tình yêu nước cần thể hiện qua hành động như tham gia các hoạt động tình nguyện, bảo vệ môi trường, sống có trách nhiệm.

+ Hơn nữa, thế hệ trẻ cần có tinh thần sáng tạo, góp phần phát triển đất nước giàu mạnh. Mỗi hành động đẹp hôm nay chính là cách tốt nhất để tri ân những người đã ngã xuống vì Tổ quốc.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện được suy nghĩ về trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp nối tinh thần yêu nước của dân tộc.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ Những người lính của làng của Nguyễn Quang Thiều gợi cho ta niềm xúc động sâu sắc về tình yêu quê hương, đất nước và sự hi sinh của những người lính ra đi từ làng quê yên bình để bảo vệ Tổ quốc. Thế hệ trẻ hôm nay, được sống trong hòa bình, càng phải ý thức rõ trách nhiệm tiếp nối tinh thần yêu nước của cha anh. Trước hết, mỗi người cần biết trân trọng lịch sử, biết ơn những thế hệ đi trước đã hi sinh xương máu để đất nước có được ngày hôm nay. Đồng thời, thanh niên phải không ngừng học tập, rèn luyện đạo đức và kỹ năng để cống hiến cho sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Tình yêu nước không chỉ thể hiện bằng lời nói mà cần được chứng minh bằng hành động: sống có trách nhiệm, tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng, bảo vệ môi trường, sáng tạo trong lao động. Khi mỗi người trẻ sống tốt hơn, làm việc hiệu quả hơn, góp phần dựng xây đất nước giàu đẹp, đó chính là cách thiết thực nhất để tri ân những người đã ngã xuống vì Tổ quốc.