CỎ DẠI

(Xuân Quỳnh)

Cỏ dại quen nắng mưa

Làm sao mà giết được

Tới mùa nước dâng

Cỏ thường ngập trước

Sau ngày nước rút

Cỏ mọc đầu tiên…

 

Trong cuộc đời bình yên tựa nghìn xưa

Gần gũi nhất vẫn là cây lúa

Trưa nắng khát ước về vườn quả

Lúc xa nhà nhớ một dáng mây

Một dòng sông, ngọn núi, rừng cây

Một làn khói, một mùi hương trong gió…

 

Có mấy ai nhớ về ngọn cỏ

Mọc vô tình trên lối ta đi

Dẫu nhỏ nhoi không đáng nhớ làm chi

Không nghĩ đến nhưng mà vẫn có.

                                 (Cỏ dại – Xuân Quỳnh)

Xác định thể thơ của đoạn trích.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh “cỏ dại” trong cuộc sống con người.

- Hệ thống ý:

+ Giải thích:

. “Cỏ dại” là loài cây nhỏ bé, quen nắng mưa, vẫn sống bền bỉ trong mọi hoàn cảnh khắc nghiệt.

. Trong thơ Xuân Quỳnh, cỏ dại tượng trưng cho sức sống mãnh liệt, tinh thần chịu thương chịu khó của con người Việt Nam.

+ Bàn luận:

. Dù nhỏ bé và ít được để ý, “cỏ dại” vẫn vươn lên mạnh mẽ, thể hiện nghị lực, ý chí kiên cường – phẩm chất đáng quý của những con người bình thường.

. Cỏ dại còn gợi nhắc về những giá trị thầm lặng, những người lao động giản dị trong cuộc sống – tuy không nổi bật nhưng không thể thiếu.

. Câu thơ “Không nghĩ đến nhưng mà vẫn có” thể hiện triết lý nhân văn sâu sắc: những điều bình dị, khiêm nhường chính là nền tảng của cuộc sống.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh “cỏ dại” trong cuộc sống con người.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong bài thơ “Cỏ dại”, Xuân Quỳnh đã gửi gắm một hình tượng thật giản dị mà giàu ý nghĩa: hình ảnh cỏ dại. Cỏ dại là loài cây nhỏ bé, quen nắng gió, dù bị giẫm đạp hay vùi lấp vẫn âm thầm mọc lên xanh tốt. Trong thơ, “cỏ dại” trở thành biểu tượng cho sức sống bền bỉ, nghị lực vươn lên của những con người bình thường trong cuộc sống. Dù không được ai chú ý, họ vẫn tồn tại, cống hiến âm thầm cho đời như ngọn cỏ “không nghĩ đến nhưng mà vẫn có”. Cỏ dại gợi nhắc rằng, giữa cuộc đời ồn ào, ta cần biết trân trọng những điều giản dị và chân thật, bởi chính chúng làm nên nền tảng của cuộc sống. Mỗi người cũng nên học ở cỏ dại tinh thần kiên cường, không ngại khó khăn, sống âm thầm mà hữu ích. Hình ảnh cỏ dại vì thế trở thành lời ngợi ca sâu sắc dành cho vẻ đẹp của con người Việt Nam – khiêm nhường, kiên nhẫn mà mạnh mẽ trong hành trình đi qua gió mưa của cuộc đời.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về vẻ đẹp và ý nghĩa biểu tượng của những điều bình dị, thầm lặng trong cuộc sống.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm:

→ Xuân Quỳnh là nữ thi sĩ của những vần thơ chan chứa yêu thương, gần gũi và chân thật.

→ “Cỏ dại” là một trong những bài thơ tiêu biểu cho phong cách ấy, thể hiện cái nhìn tinh tế và nhân văn về sự sống bình dị quanh ta.

- Dẫn dắt vấn đề:

→ Hình ảnh “cỏ dại” trong bài thơ mang vẻ đẹp của sức sống bền bỉ, khiêm nhường, tượng trưng cho những con người âm thầm mà kiên cường trong cuộc đời.

* Thân bài:

1. Giải thích hình tượng “cỏ dại”

- “Cỏ dại” là loài cây nhỏ bé, mọc khắp nơi, sống được trong mọi điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

- Trong thơ Xuân Quỳnh, “cỏ dại” không chỉ là hình ảnh thiên nhiên mà còn là biểu tượng cho những con người bình thường, giản dị nhưng bền bỉ và mạnh mẽ trong cuộc sống.

2. Phân tích hình tượng cỏ dại trong bài thơ

- Sức sống kiên cường của cỏ dại:

“Cỏ dại quen nắng mưa / Làm sao mà giết được” → gợi lên hình ảnh kiên cường, dẻo dai, vượt lên nghịch cảnh.

→ Dù “ngập trước” khi nước dâng, nhưng “mọc đầu tiên” khi nước rút – biểu tượng cho ý chí vượt khó, sức sống mãnh liệt của con người Việt Nam.

- Cỏ dại – biểu tượng của sự bình dị, khiêm nhường:

Trong cuộc đời, người ta thường nhớ đến “cây lúa”, “vườn quả”, “dòng sông”, “ngọn núi”, mà “ít ai nhớ về ngọn cỏ”.

→ Cỏ dại đại diện cho những điều nhỏ bé nhưng luôn hiện hữu, những con người âm thầm cống hiến, không phô trương.

- Giọng thơ nhẹ nhàng mà sâu sắc:

Xuân Quỳnh không ngợi ca to tát mà để hình ảnh tự nói lên sức mạnh của sự bình thường.

→ “Không nghĩ đến nhưng mà vẫn có” là một cách nói giản dị mà thấm thía, nhấn mạnh giá trị của sự hiện diện thầm lặng trong cuộc đời.

3. Ý nghĩa và giá trị nhân sinh

- Gợi bài học về nghị lực sống, tinh thần bền bỉ trước khó khăn.

- Nhắc con người biết trân trọng những điều giản dị, bình thường, những người âm thầm mà có ích quanh ta.

- Từ “cỏ dại”, ta nhận ra vẻ đẹp của tâm hồn Việt Nam: kiên cường, nhân hậu, khiêm nhường mà mạnh mẽ.

* Kết bài:

- Khẳng định lại ý nghĩa hình tượng “cỏ dại”: biểu tượng của sức sống, của vẻ đẹp bình dị và bền bỉ trong cuộc đời.

- Liên hệ bản thân: Mỗi người nên học cách sống như “cỏ dại” — âm thầm, kiên cường, dù nhỏ bé nhưng vẫn cống hiến và lan tỏa niềm tin, sự sống cho cuộc đời.

Bài văn tham khảo

Trong thế giới thơ ca Việt Nam, Xuân Quỳnh là giọng thơ của tình yêu, của những điều bình dị mà chân thành. Bài thơ “Cỏ dại” của chị không chỉ là lời ngợi ca một loài cây nhỏ bé mà còn là một suy ngẫm sâu sắc về sức sống, về những giá trị thầm lặng và bền bỉ trong cuộc đời.

Cỏ dại – loài cây nhỏ bé, mọc ven đường, chẳng ai trồng cũng tự xanh – vốn là biểu tượng quen thuộc của sức sống mạnh mẽ. Trong thơ Xuân Quỳnh, cỏ hiện lên vừa mộc mạc vừa kiên cường: “Cỏ dại quen nắng mưa / Làm sao mà giết được”. Dù mùa nước dâng, cỏ ngập trong dòng chảy, nhưng “sau ngày nước rút / cỏ mọc đầu tiên”. Ẩn sau những câu thơ giản dị là tinh thần vượt khó, là nghị lực sống phi thường của con người Việt Nam – những con người dẫu nghèo khó, lam lũ vẫn vươn lên không chịu khuất phục.

Càng đọc, ta càng nhận ra: Xuân Quỳnh không chỉ nói về cỏ, mà nói về con người. Giữa “cây lúa”, “vườn quả”, “dòng sông”, “ngọn núi”, cỏ là thứ ít ai nhớ đến. Nhưng chính “ngọn cỏ vô tình trên lối ta đi” lại tượng trưng cho những người lao động bình dị, cho mẹ, cho cha, cho những ai đang sống âm thầm mà giữ cho cuộc đời thêm tươi xanh. Câu thơ “Không nghĩ đến nhưng mà vẫn có” chứa đựng một triết lý sâu xa: những điều nhỏ bé, giản đơn chính là nền tảng của cuộc sống.

Thơ Xuân Quỳnh luôn mang giọng điệu nhẹ nhàng, gần gũi như lời tâm tình. Qua hình tượng “cỏ dại”, chị muốn gửi đến người đọc một thông điệp đẹp: hãy trân trọng những giá trị bình dị quanh mình, hãy học cách sống như cỏ – âm thầm, kiên định, không cần người khác nhớ đến nhưng vẫn dâng hiến sắc xanh cho đời. Trong xã hội hiện đại, khi con người dễ bị cuốn vào ồn ào, danh lợi, thông điệp ấy càng có ý nghĩa: sống giản dị, bền bỉ mới là cách sống sâu sắc và có giá trị nhất.

Cỏ dại của Xuân Quỳnh vì thế không chỉ là hình ảnh thiên nhiên, mà là biểu tượng cho phẩm chất con người Việt Nam: khiêm nhường, cần cù, dẻo dai, giàu sức sống. Như cỏ, họ có thể bị quên lãng nhưng không bao giờ biến mất – vẫn âm thầm làm nên sự bền vững của cuộc đời.

Cỏ dại – loài cây nhỏ nhoi mà kiên cường, lặng lẽ mà bền bỉ – chính là tấm gương cho con người hôm nay. Bài thơ của Xuân Quỳnh khiến ta hiểu rằng: sống giản dị, nhân hậu, không phô trương nhưng có ích – đó mới là điều đáng quý nhất giữa cuộc đời nhiều biến động này.