Anh/ chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích, đánh giá về các nhân vật trong truyện ngắn “Bức tranh” của Nguyễn Minh Châu.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích, đánh giá về các nhân vật trong truyện ngắn “Bức tranh” của Nguyễn Minh Châu.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Minh Châu – cây bút tiên phong trong công cuộc đổi mới văn học Việt Nam sau 1975, luôn trăn trở về đạo đức, nhân cách và lương tâm con người trong đời sống.

- Giới thiệu truyện Bức tranh và hai nhân vật trung tâm: người họa sĩ và người thợ cắt tóc – hai con người ở hai vị thế khác nhau nhưng cùng góp phần bộc lộ thông điệp nhân sinh sâu sắc của tác phẩm.

* Thân bài:

a. Nhân vật người họa sĩ

- Là một nghệ sĩ tài năng, từng có những đóng góp cho nghệ thuật, được tôn vinh với bức “Chân dung chiến sĩ giải phóng”.

- Song anh đã mắc sai lầm đạo đức:

+ Khi vì danh vọng và cái “đích lớn lao” của nghệ thuật, anh đã phản bội lại sự thật, quên đi lời hứa với người chiến sĩ – người từng làm mẫu cho bức vẽ.

+ Chính sự dối trá đó đã vô tình gây ra bi kịch cho người mẹ mù lòa và khiến bản thân người nghệ sĩ mất đi sự thanh thản trong tâm hồn.

- Sự thức tỉnh và tự đối diện:

+ Sau cuộc gặp lại, trước ánh nhìn điềm tĩnh, bao dung của người thợ, anh thức tỉnh lương tri, nhận ra cái sai của mình và dũng cảm đối diện với sự thật.

+ Bức tranh sơn mài mà anh vẽ sau đó không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà là sự thú tội và chiêm nghiệm đạo đức của người nghệ sĩ.

→ Ý nghĩa hình tượng: Người họa sĩ là đại diện cho người trí thức sau chiến tranh, phải học cách nhìn lại bản thân, gột rửa ảo tưởng để trở về với cái “chân – thiện – mỹ” đích thực.

b. Nhân vật người thợ cắt tóc

- Xuất thân là người lính, sau chiến tranh trở về, sống lặng lẽ, giản dị với nghề cắt tóc.

- Dù chịu tổn thương sâu sắc (mẹ bị mù vì tin anh chết, chính do bức tranh “giả”), nhưng anh không hề oán trách, không thù hận, chỉ âm thầm sống và làm việc.

- Cách ứng xử nhân hậu, bao dung:

+ Anh vẫn coi người họa sĩ là “một nghệ sĩ tài năng”, không hề khinh ghét hay trừng phạt.

+ Thái độ bình thản của anh là bài học đạo đức sâu sắc, buộc người kia phải tự vấn chính mình.

- Lời đề nghị rụt rè: “Xin mọi người hãy tạm ngừng một phút cái nhịp sống bận bịu, chen lấn, để tự suy nghĩ về chính mình.”

→ Là thông điệp đạo đức anh gửi đến người đời: trước khi phán xét hay hành động, hãy tự soi rọi lương tâm mình.

→ Ý nghĩa hình tượng: Người thợ cắt tóc tượng trưng cho con người bình dị nhưng có nhân cách lớn, tiêu biểu cho vẻ đẹp đạo đức Việt Nam trong thời hậu chiến.

c. Đánh giá, mở rộng

- Hai nhân vật là hai thái cực bổ sung cho nhau:

+ Người họa sĩ: đại diện cho trí thức lầm lạc, thức tỉnh lương tri.

+ Người thợ: biểu tượng cho con người lương thiện, vị tha, trung thực.

=> Qua họ, Nguyễn Minh Châu khẳng định: Nghệ thuật chân chính phải được xây dựng trên nền tảng đạo đức. Con người chỉ thực sự lớn lao khi biết sống trung thực, biết đối diện và tự phán xét chính mình.

* Kết bài:

- Bức tranh không chỉ là câu chuyện về một bức vẽ, mà là hành trình con người tìm lại nhân cách.

- Nguyễn Minh Châu đã để hai nhân vật đối thoại như hai phần của một lương tâm – kẻ lầm lỗi và người thức tỉnh, từ đó khơi gợi bài học nhân sinh sâu sắc: “Sống làm người, trước hết phải sống trung thực, có đạo đức và biết soi lại chính mình.”

Bài viết tham khảo

Nguyễn Minh Châu là cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, người đã mở đường cho tư duy nghệ thuật hướng về những vấn đề đạo đức và nhân cách con người. Trong truyện ngắn Bức tranh, ông xây dựng hai nhân vật đối lập nhưng thống nhất trong chiều sâu tư tưởng: người họa sĩ và người thợ cắt tóc. Cả hai đều góp phần thể hiện triết lý nghệ thuật đầy nhân văn của nhà văn: nghệ thuật phải gắn với đạo đức và xuất phát từ lương tri con người.

Người họa sĩ trong truyện là một nghệ sĩ tài năng, từng được ca ngợi với bức Chân dung chiến sĩ giải phóng. Anh say mê nghệ thuật và tự cho mình sứ mệnh cao cả là “phục vụ số đông”. Tuy nhiên, chính lý tưởng ấy lại che lấp đi trách nhiệm đạo đức cá nhân, khiến anh quên đi lời hứa với người chiến sĩ – người từng là nguồn cảm hứng cho bức tranh của anh. Sự quên lãng ấy không chỉ là sự bội ước, mà còn là một hành vi dối trá gây tổn thương cho người khác. Khi sự thật bị phơi bày, người họa sĩ rơi vào giằng xé, xấu hổ, buộc phải đối diện với lương tâm. Ánh mắt bình thản của người thợ cắt tóc – người từng bị anh lừa dối – chính là tấm gương soi rọi khiến anh thức tỉnh. Từ đó, anh bắt đầu hành trình chuộc lỗi bằng chính nghệ thuật của mình, dùng tác phẩm mới như một lời sám hối, một cách “mổ phanh bộ óc” để nhìn lại bản thân.

Đối lập với người họa sĩ, người thợ cắt tóc hiện lên như biểu tượng của phẩm giá và lòng nhân hậu. Anh từng là người lính dũng cảm, trở về sau chiến tranh với nỗi đau riêng: mẹ anh bị mù vì tin lầm rằng con đã hy sinh. Dẫu vậy, anh không oán giận, không trừng phạt người gây ra bi kịch, mà chọn cách sống điềm đạm, im lặng và bao dung. Thái độ ấy không chỉ thể hiện vẻ đẹp nhân cách mà còn là bài học lớn về sự thứ tha. Lời đề nghị rụt rè của anh – “Xin mọi người hãy tạm ngừng một phút cái nhịp sống bận bịu, chen lấn, để tự suy nghĩ về chính mình” – vang lên như một tiếng chuông cảnh tỉnh, nhắc con người hãy biết sống thật, biết đối thoại với chính lương tâm mình.

Hai nhân vật trong Bức tranh như hai mặt của một con người: kẻ lầm lỗi và người thức tỉnh. Nguyễn Minh Châu đã không chỉ kể một câu chuyện về nghệ thuật, mà còn dựng nên một “bức tranh đạo đức” của thời đại – nơi con người phải học cách trung thực, tự vấn và biết sống vì người khác. Cả người họa sĩ lẫn anh thợ cắt tóc đều gợi cho ta suy nghĩ: làm người, trước hết phải có lương tâm, và làm nghệ thuật, nhất thiết phải có đạo đức.

Bức tranh là minh chứng cho tư tưởng nhân văn sâu sắc của Nguyễn Minh Châu – một nhà văn luôn khát khao “đào sâu, nhìn xa” để tìm kiếm hạt ngọc ẩn giấu trong tâm hồn con người. Qua hình tượng hai nhân vật, tác phẩm gửi gắm thông điệp vĩnh cửu: nghệ thuật chân chính phải bắt nguồn từ trái tim trung thực, còn con người chỉ có thể lớn lên khi biết tự soi mình bằng ánh sáng của lương tâm.