GIÓ LẠNH ĐẦU MÙA (Trích)

“...Đến cuối chợ đã thấy lũ trẻ đang quây quần chơi nghịch. Chúng nó thấy chị em Sơn đến đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ vập. Chúng như biết cái phận nghèo hèn của chúng vậy, tuy Sơn và chị vẫn thân mật chơi đùa với, chứ không kiêu kỳ và khinh khỉnh như các em họ của Sơn.

Thằng Cúc, con Xuân, con Tý, con Túc sán gần giương đôi mắt ngắm bộ quần áo mới của Sơn. Sơn nhận thấy chúng ăn mặc không khác ngày thường, vẫn những bộ quần áo nâu bạc đã rách vá nhiều chỗ. Nhưng hôm nay, môi chúng nó tím lại, và qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào nhau.

Thằng Xuân đến mó vào chiếc áo của Sơn, nó chưa thấy cái áo như thế bao giờ. Sơn lật vạt áo thâm, chìa áo vệ sinh và áo dạ cho cả bọn xem. Một đứa tắc lưỡi, nói:

- Cái áo này mặc thì nóng lắm. Chắc mua phải đến một đồng bạc chứ không ít, chúng mày nhỉ.

Đứa khác nói:

- Ngày trước thầy tao cũng có một cái áo như thế, về sau bán cho ông lý mất.

Con Túc ngây ngô giương đôi mắt lên hỏi Sơn:

- Cái này cậu mua tận Hà Nội phải không?

Sơn ưỡn ngực đáp:

- Ở Hà Nội, chứ ở đây làm gì có. Mẹ tôi còn hẹn mua cho tôi một cái áo len nhiều tiền hơn nữa kia.

Chị Lan bỗng giơ tay vẫy một con bé, từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán, gọi:

- Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi.

Hiên là đứa con gái bên hàng xóm, bạn với Lan và Duyên. Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước gần đến trông thấy con bé co ro đứng bên cột quán, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay. Chị Lan cũng đến hỏi:

- Sao áo của mày rách thế Hiên, áo lành đâu không mặc?

Con bé bịu xịu nói:

- Hết áo rồi, chỉ còn cái này.

- Sao không bảo u mày may cho?

Sơn bây giờ mới chợt nhớ ra là mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa. Sơn thấy động lòng thương, cũng như ban sáng Sơn đã nhớ thương đến em Duyên ngày trước vẫn cùng nói với Hiên đùa nghịch ở vườn nhà. Một ý nghĩ tốt bỗng thoáng qua trong trí, Sơn lại gần chị thì thầm:

- Hay là chúng ta đem cho nó cái áo bông cũ, chị ạ.

- Ừ, phải đấy. Để chị về lấy.

Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo. Sơn đứng lặng yên đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui”…

(Trích Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam)

Đoạn trích được kể theo ngôi thứ mấy?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về trình bày suy nghĩ của em về truyền thống tương thân tương ái của con người Việt Nam.

- Hệ thống ý:

+ Biểu hiện trong truyện:

. Khi thấy bé Hiên co ro trong manh áo rách, chị Lan và em Sơn đã động lòng thương, quyết định mang cho bạn chiếc áo bông cũ.

. Hành động ấy xuất phát từ lòng trắc ẩn chân thành, tự nhiên của tuổi thơ, không vì danh lợi mà vì tình thương giản dị.

→ Chi tiết “Sơn đứng lặng yên đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui” thể hiện niềm hạnh phúc khi được sẻ chia – hạnh phúc của tình người.=>

=> Tinh thần tương thân tương ái là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam, thể hiện qua câu tục ngữ: “Lá lành đùm lá rách”. Trong xã hội hôm nay, truyền thống ấy vẫn được phát huy qua các hoạt động thiện nguyện, cứu trợ, chia sẻ khó khăn với người yếu thế

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về truyền thống tương thân tương ái của con người Việt Nam.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa của Thạch Lam đã khắc họa thật cảm động truyền thống tương thân tương ái – một nét đẹp bền vững trong tâm hồn người Việt. Khi thấy bé Hiên co ro trong manh áo rách, Sơn và chị Lan đã động lòng thương, quyết định đem cho bạn chiếc áo bông cũ. Hành động ấy nhỏ bé nhưng chan chứa tình người, thể hiện sự cảm thông và tấm lòng nhân hậu. Chính lòng trắc ẩn đã khiến Sơn “thấy ấm áp vui vui”, bởi khi biết sẻ chia, con người cũng nhận về niềm vui trong tâm hồn. Tinh thần tương thân tương ái – “lá lành đùm lá rách” – từ lâu đã trở thành truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, giúp con người gắn bó, yêu thương nhau hơn trong mọi hoàn cảnh. Giữa cuộc sống hiện đại hôm nay, truyền thống ấy vẫn cần được tiếp nối qua những việc làm thiết thực, dù nhỏ nhưng mang giá trị lớn lao. Bởi chỉ khi biết sống vì người khác, con người mới thật sự cảm nhận được hạnh phúc và làm cho cuộc đời thêm ấm áp, nhân văn.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích, đánh giá những hành động, suy nghĩ của hai nhân vật Lan và Sơn.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu nhà văn Thạch Lam – cây bút tinh tế của Tự lực văn đoàn, thường viết về những con người nhỏ bé với tấm lòng nhân hậu, nhân văn.

- Giới thiệu truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa – một truyện nhẹ nhàng, thấm đẫm tình người.

- Dẫn vào hai nhân vật chính Lan và Sơn – hai chị em tiêu biểu cho vẻ đẹp tâm hồn trong sáng, nhân hậu của con người Việt Nam.

* Thân bài:

a. Hoàn cảnh và quan hệ nhân vật

- Lan và Sơn là hai chị em ruột, sống trong một gia đình có điều kiện, sung túc hơn lũ trẻ cùng xóm trọ.

- Họ vẫn giữ lối sống giản dị, hòa đồng, không xa cách, kiêu kỳ như những người họ hàng khác.

- Mối quan hệ giữa hai chị em thân thiết, đầm ấm; cả hai đều giàu tình cảm, biết yêu thương, quan tâm đến người khác.

→ Giới thiệu bối cảnh xã hội: Sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội cũ khiến nhiều mảnh đời thiếu thốn, nhưng chính trong nghịch cảnh ấy, tình thương lại tỏa sáng.

b. Nhân vật Lan

- Là người chị đảm đang, nhân hậu, tinh tế.

- Khi thấy bé Hiên đứng co ro trong manh áo rách, Lan không dửng dưng mà chủ động gọi bạn lại, hỏi han với giọng dịu dàng, ấm áp.

- Hành động “chạy về nhà lấy áo” cho Hiên thể hiện lòng nhân ái, sự bao dung tự nhiên của người phụ nữ Việt Nam.

- Lan còn thể hiện vẻ đẹp của tình cảm gia đình – luôn yêu thương, che chở em trai, đồng cảm với người nghèo khổ xung quanh.

→ Lan là hiện thân của lòng trắc ẩn, đức hi sinh và sự tinh tế trong tâm hồn.

c. Nhân vật Sơn

- Sơn là cậu bé nhạy cảm, giàu lòng thương người, được chị và mẹ yêu quý.

- Ban đầu, Sơn có chút vô tư, hồn nhiên khoe áo mới, nhưng khi nhận ra sự thiếu thốn của bạn, cậu “thấy động lòng thương”.

- Hành động thì thầm với chị: “Hay là chúng ta đem cho nó cái áo bông cũ, chị ạ” thể hiện sự thức tỉnh của lòng nhân ái – một chuyển biến tinh tế trong tâm hồn trẻ thơ.

- Khi “đứng lặng yên đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui”, Sơn đã cảm nhận được niềm hạnh phúc của sự sẻ chia, một bài học nhân văn sâu sắc.

→ Sơn là biểu tượng của tâm hồn trong sáng, nhân hậu và biết sống vì người khác.

d. Ý nghĩa và giá trị của hai nhân vật

- Lan và Sơn đại diện cho vẻ đẹp của con người Việt Nam: giàu lòng thương, nhân ái, biết “lá lành đùm lá rách”.

- Câu chuyện nhỏ nhưng gợi nên thông điệp nhân sinh lớn lao: niềm vui chân thật đến từ sự đồng cảm và sẻ chia.

- Qua đó, Thạch Lam khẳng định: trong cái lạnh giá của mùa đông, tình người vẫn là ngọn lửa sưởi ấm cuộc đời.

e. Nghệ thuật

- Bút pháp nhẹ nhàng, tinh tế, miêu tả tâm lý nhân vật sâu sắc.

- Ngôn ngữ giàu cảm xúc, giàu chất thơ, phù hợp với vẻ đẹp nhân văn của câu chuyện.

* Kết bài:

 Khẳng định lại vẻ đẹp tâm hồn của Lan và Sơn – những mầm thiện trong sáng giữa cuộc đời còn nhiều đói rét, phân hóa.

 Bày tỏ cảm xúc cá nhân: cảm động, trân trọng, biết ơn tác giả vì đã gửi đến người đọc bài học về lòng nhân ái.

Bài viết tham khảo

Trong văn học Việt Nam giai đoạn 1930–1945, Thạch Lam là cây bút đặc biệt của Tự lực văn đoàn – không chạy theo những bi kịch dữ dội mà lặng lẽ viết về đời thường, về những tâm hồn nhỏ bé nhưng giàu lòng nhân ái. Truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa là một tác phẩm như thế. Qua hình ảnh hai chị em Lan và Sơn, nhà văn đã khắc họa vẻ đẹp của tình thương, của tấm lòng nhân hậu giữa những ngày đông nghèo khó.

Lan và Sơn là hai chị em sống trong một gia đình có điều kiện. Giữa bối cảnh phân hóa giàu nghèo rõ rệt, hai chị em vẫn gần gũi, thân thiết với lũ trẻ nghèo ở xóm trọ. Khác với những người họ hàng kiêu kỳ, họ sống giản dị, biết sẻ chia, chan hòa tình cảm. Chính vì vậy, khi gió mùa về, cái lạnh đầu mùa đã làm lay động tâm hồn non trẻ của hai chị em, để rồi từ đó bừng sáng lên một hành động đẹp.

Lan – người chị dịu dàng, nhân hậu – là người đầu tiên nhận ra hoàn cảnh đáng thương của bé Hiên. Thấy bạn co ro trong manh áo rách, Lan gọi lại, hỏi han bằng giọng đầy thương xót. Khi nghe Hiên nói “hết áo rồi”, cô lập tức đồng ý với ý định của em, hăm hở chạy về nhà lấy áo cho bạn. Hành động ấy giản dị nhưng chứa đựng tấm lòng bao dung, nhân ái, phản ánh nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam truyền thống: tinh tế, biết yêu thương và sẵn sàng giúp đỡ người khác.

Sơn – cậu bé được nuông chiều – ban đầu còn hồn nhiên khoe áo mới, nhưng khi nhìn thấy bạn bè run rẩy trong rét, đặc biệt là bé Hiên chỉ có manh áo tả tơi, cậu bỗng “thấy động lòng thương”. Sự thức tỉnh ấy thật đáng quý: nó là khoảnh khắc một tâm hồn trẻ thơ chạm đến lòng nhân ái. Cậu thì thầm với chị: “Hay là chúng ta đem cho nó cái áo bông cũ, chị ạ” – một ý nghĩ trong sáng, hồn nhiên nhưng chứa đựng tình thương sâu sắc. Khi hành động được thực hiện, Sơn “đứng lặng yên đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui”. Cái “ấm áp” ấy không chỉ đến từ tình cảm gia đình, mà còn là hơi ấm của lòng nhân hậu vừa được đánh thức.

Bằng giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế và đầy cảm xúc, Thạch Lam đã gửi gắm thông điệp sâu xa: trong cuộc sống, chỉ cần biết mở lòng, quan tâm và sẻ chia, con người sẽ cảm thấy hạnh phúc hơn. Hành động nhỏ của Lan và Sơn đã lan tỏa một hơi ấm lớn, sưởi ấm cả tâm hồn người đọc. Truyện không có kịch tính, xung đột, nhưng dư âm lại lắng sâu, như một khúc nhạc dịu dàng về tình người trong cái lạnh đầu mùa.

Hai chị em Lan và Sơn đã để lại trong lòng người đọc niềm xúc động và niềm tin vào điều thiện. Từ câu chuyện ấy, ta hiểu rằng trong cuộc đời này, dù vật chất có thiếu thốn, chỉ cần có lòng nhân ái, con người vẫn có thể mang hơi ấm đến cho nhau. Chính Thạch Lam, bằng ngòi bút chan chứa yêu thương, đã giúp ta nhận ra giá trị lớn lao của những điều nhỏ bé.