HỘI GIÓNG Ở ĐỀN PHÙ ĐỔNG VÀ ĐỀN SÓC

(1) Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc gắn với truyền thuyết về một cậu bé được mẹ sinh ra một cách kỳ lạ ở làng Phù Đổng. Khôi ngô, tuấn tú nhưng lên 3 mà vẫn chưa biết nói, biết cười, suốt ngày cậu chỉ nằm trong thúng treo trên gióng tre, vì thế được đặt tên là Gióng. Vậy mà khi nghe thấy lời kêu gọi của nhà Vua tìm người tài giỏi đánh giặc ngoại xâm, Gióng bỗng lớn nhanh như thổi, rồi xung phong ra trận cứu nước, cứu dân. Sau khi dẹp tan quân giặc, ngài về núi Sóc rồi cưỡi ngựa bay lên trời.

(2) Từ đó, ngài Gióng được thiêng hóa thành một vị Thánh bất tử bảo hộ mùa màng, hòa bình cho đất nước, thịnh vượng cho muôn dân. Để tưởng nhớ công ơn của ngài, người dân lập đền, thờ phụng và mở hội hằng năm với tên gọi là Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc. Đó là một trong những lễ hội lớn nhất vùng châu thổ Bắc Bộ, tổ chức theo một nghi thức được quy định chặt chẽ, chuẩn bị hết sức công phu, với sự tham gia đông đảo của dân làng quanh khu vực hai đền. Hội Gióng ở đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm - nơi sinh Thánh Gióng diễn ra từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 4 Âm lịch, và Hội Gióng ở đền Sóc ở xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn (nay thuộc Hà Nội) - nơi Thánh hóa diễn ra từ ngày 6 đến ngày 8 tháng giêng.

(3) Để tổ chức Hội Gióng ở đền Phù Đổng, những gia đình có vinh dự được chọn người đóng những vai quan trọng như các vai Ông Hiệu (Hiệu cờ, Hiệu trống, Hiệu chiêng, Hiệu Trung quân, Hiệu Tiểu cổ), vai cô Tướng hay các phường Áo đen, phường Áo đỏ ..., tùy theo vai vế, khả năng kinh tế mà chuẩn bị những điều kiện vật chất và người được chọn vai sinh hoạt kiêng cữ từ hàng tháng trước ngày Lễ hội. Vào chính hội, trước tiên dân làng tổ chức các nghi thức tế Thánh, sau đó là lễ rước nước lau rửa tự khí từ giếng đền Mẫu (đền Hạ) với ý nguyện được mưa thuận, gió hòa, lễ rước cờ “lệnh” từ đền Mẫu lên đền Thượng, tiếp đến là lễ khám đường, lễ duyệt tướng… Ngày chính hội mùng 9 tháng 4, Hội Gióng diễn ra trang trọng, linh thiêng và náo nhiệt nhất là hai trận đánh. Trận thứ nhất: đánh cờ ở Đống Đàm và trận thứ hai: đánh cờ ở Soi Bia… Sau nghi lễ tế Thánh, ông Hiệu cờ lần lượt tiến vào từng chiếc chiếu, nhảy qua các quả đồi (bát úp) và thực hiện các động tác “đánh cờ”. Tiếng hò reo lúc lúc lại dội lên trong tiếng chiêng, tiếng trống, thể hiện sự quyết liệt của trận đánh. Điệu múa cờ của ông Hiệu phải thật chính xác, khéo léo để tránh điều tối kỵ là lá cờ bị cuốn vào cán, bởi theo niềm tin của cư dân nơi đây thì đó là điềm rủi. Kết thúc mỗi màn múa cờ là kết thúc một trận đánh, ông Hiệu cờ vừa bước ra khỏi chiếu là chiếc chiếu được tung lên, dân chúng ào vào cướp lấy những mảnh chiếu mà họ tin tưởng là sẽ đem đến cho gia đình họ điều may mắn trong suốt cả năm. Cuối cùng là lễ rước cờ báo tin thắng trận với trời đất và lễ khao quân trong rộn rã tiếng cười, lời ca, điệu múa của phường Ải Lao, chiếu chèo và các trò chơi dân gian. Tướng, quân bên giặc cũng được tha bổng và cho tham dự lễ mừng chiến thắng. Cách hành xử này thể hiện truyền thống hiếu nghĩa đối với tổ tiên, những vị anh hùng dân tộc và tinh thần khoan dung, nhân đạo của dân tộc Việt Nam.

(4) Hội Gióng ở đền Sóc diễn ra trong 03 ngày từ mùng 6 đến mùng 8 tháng giêng hằng năm. Việc chuẩn bị vật tế lễ cũng hết sức công phu, nhất là việc đan voi (theo truyền thuyết thì đoàn quân tham gia đánh giặc cùng Thánh Gióng có cả đàn voi chở lương thực đi theo) và làm giò hoa tre (tượng trưng cho gậy tre của Thánh Gióng sau khi đánh giặc), nên phải tiến hành từ nhiều tuần lễ trước Lễ hội. Từ xa xưa, việc rước đã được phân công cụ thể cho từng thôn chuyên trách… Sau phần nghi thức tắm tượng Thánh Gióng và cung tiến lễ vật trang trọng, linh thiêng, là hai hoạt động gây náo động nhất của Lễ hội Gióng ở đền Sóc. Đó là tục “cướp hoa tre” cầu may và tục chém “tướng” (giặc) được diễn xướng một cách tượng trưng bằng hiệu lệnh múa cờ.

(5) Là một hội trận được trình diễn bằng một hệ thống biểu tượng độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa Việt, được cộng đồng bảo tồn nguyên giá trị cho tới ngày nay, Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào tháng 11 năm 2010.

(Theo http://dsvh.gov.vn/hoi-giong-o-den-phu-dong-va-den-soc-486)

Phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong văn bản trên là gì?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về ý nghĩa của việc giữ gìn và phát huy các lễ hội truyền thống trong đời sống hiện nay.

- Hệ thống ý:

+ Lễ hội giúp lưu giữ phong tục, tập quán, tín ngưỡng, đồng thời bồi đắp tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc.

+ Ví dụ như Hội Gióng ở Phù Đổng và Sóc Sơn không chỉ tưởng nhớ Thánh Gióng – biểu tượng anh hùng chống giặc ngoại xâm – mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, nhân ái, khoan dung của người Việt.

+ Ngày nay, lễ hội còn là môi trường để giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống dân tộc, phát triển du lịch văn hóa, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước.

+ Tuy nhiên, một số nơi vẫn để xảy ra tình trạng thương mại hóa, chen lấn, mê tín làm sai lệch giá trị của lễ hội.

=> Giữ gìn và phát huy lễ hội truyền thống không chỉ là gìn giữ quá khứ, mà còn là cách để bồi đắp bản sắc và sức sống cho văn hóa Việt Nam hôm nay và mai sau.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về ý nghĩa của việc giữ gìn và phát huy các lễ hội truyền thống trong đời sống hiện nay.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Lễ hội truyền thống là một trong những di sản tinh thần quý giá của dân tộc Việt Nam, phản ánh đời sống văn hóa và tâm hồn của cộng đồng qua bao thế hệ. Trong đời sống hiện nay, việc giữ gìn và phát huy các lễ hội truyền thống mang ý nghĩa to lớn. Lễ hội không chỉ là dịp tưởng nhớ công ơn tổ tiên, anh hùng dân tộc, mà còn là cơ hội để con người hướng về cội nguồn, kết nối cộng đồng và khơi dậy lòng tự hào dân tộc. Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc là minh chứng tiêu biểu. Những nghi lễ trang trọng, những trò diễn tái hiện chiến công Thánh Gióng đã thể hiện tinh thần yêu nước, đoàn kết và nhân ái của người Việt. Ngày nay, lễ hội còn góp phần phát triển du lịch, quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới. Tuy vậy, chúng ta cũng cần khắc phục những biểu hiện thương mại hóa, mê tín trong tổ chức lễ hội. Mỗi người dân cần ứng xử văn minh, trân trọng và gìn giữ những giá trị tốt đẹp của lễ hội truyền thống – bởi đó chính là sợi dây bền chặt gắn kết quá khứ với hiện tại, làm giàu thêm bản sắc văn hóa dân tộc.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về ý nghĩa và vai trò của lễ hội truyền thống trong đời sống văn hóa của con người Việt Nam hiện nay.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu ngắn gọn về ngữ liệu: Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc là một lễ hội lớn, mang đậm bản sắc dân tộc, tưởng nhớ người anh hùng Thánh Gióng.

- Dẫn dắt đến vấn đề nghị luận: Lễ hội truyền thống có vai trò và ý nghĩa to lớn trong việc gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.

* Thân bài:

a. Giải thích vấn đề

- Lễ hội truyền thống là hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian, được tổ chức định kỳ nhằm tưởng nhớ công đức tổ tiên, danh nhân, anh hùng dân tộc hoặc tôn vinh giá trị tinh thần, văn hóa của cộng đồng.

- Ý nghĩa: không chỉ là dịp vui chơi, mà còn là sự kết nối giữa con người hôm nay với cội nguồn dân tộc, thể hiện bản sắc, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.

b. Phân tích – chứng minh

- Từ ngữ liệu:

+ Hội Gióng được tổ chức công phu, quy mô lớn, tái hiện hình tượng người anh hùng Thánh Gióng – biểu tượng cho tinh thần yêu nước, sức mạnh dân tộc.

+ Lễ hội quy tụ đông đảo người dân, diễn ra trong không khí trang trọng, thể hiện lòng biết ơn, niềm tự hào và ý thức bảo tồn truyền thống.

+ Những nghi lễ như múa cờ, tế Thánh, rước cờ, rước nước... phản ánh đậm đà bản sắc văn hóa Việt và tinh thần đoàn kết cộng đồng.

+ Được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại → minh chứng cho giá trị toàn cầu của văn hóa Việt.

- Trong đời sống hiện nay:

+ Lễ hội là dịp giáo dục truyền thống yêu nước, đạo lý “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

+ Giúp thế hệ trẻ hiểu, tự hào và ý thức giữ gìn di sản dân tộc.

+ Góp phần phát triển du lịch văn hóa, quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

+ Tuy nhiên, cũng cần tránh các biểu hiện tiêu cực như thương mại hóa, mê tín, chen lấn, làm sai lệch giá trị văn hóa.

c. Bàn luận mở rộng

- Bảo tồn lễ hội truyền thống là cách giữ gìn “hồn cốt dân tộc” trong quá trình hội nhập.

- Cần tổ chức lễ hội văn minh, tiết kiệm, tôn trọng nghi lễ cổ truyền nhưng phù hợp với thời đại.

- Mỗi cá nhân, đặc biệt là giới trẻ, cần tham gia lễ hội với thái độ trân trọng, tự hào, ý thức giữ gìn nếp đẹp văn hóa dân tộc.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vai trò, giá trị của lễ hội truyền thống đối với con người và xã hội Việt Nam.

- Liên hệ bản thân: mỗi người Việt Nam cần góp phần gìn giữ, phát huy những lễ hội ấy như một cách trân trọng lịch sử, văn hóa và cội nguồn dân tộc.

Bài viết tham khảo

Lễ hội là một nét đẹp đặc trưng trong đời sống tinh thần của người Việt. Trong đó, Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc là một trong những lễ hội tiêu biểu, mang giá trị văn hóa và tinh thần to lớn. Từ câu chuyện Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt bay lên trời sau khi đánh tan giặc Ân, lễ hội không chỉ tôn vinh người anh hùng dân tộc mà còn phản ánh sâu sắc truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam.

Lễ hội truyền thống là hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Mỗi lễ hội đều gắn liền với một câu chuyện lịch sử, một tín ngưỡng dân gian hay một anh hùng dân tộc, chứa đựng niềm tin, khát vọng và bản sắc của con người Việt Nam. Hội Gióng là minh chứng tiêu biểu cho điều đó. Từ nghi thức tế Thánh, rước nước, múa cờ cho đến tục cướp chiếu, cướp hoa tre, tất cả đều được tổ chức công phu, quy củ và thiêng liêng. Trong tiếng chiêng, tiếng trống vang vọng, người dân như được sống lại không khí hào hùng của những ngày đánh giặc giữ nước. Qua đó, lễ hội không chỉ là dịp tưởng nhớ công ơn Thánh Gióng mà còn là một “bài học sống động” về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và nhân ái.

Giữa nhịp sống hiện đại, giá trị của lễ hội truyền thống càng trở nên ý nghĩa. Lễ hội là sợi dây nối kết giữa hiện tại và quá khứ, giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về cội nguồn, trân trọng di sản văn hóa dân tộc. Đồng thời, đây cũng là dịp con người hòa mình vào thiên nhiên, tìm lại sự bình yên, hướng thiện trong tâm hồn sau những ngày lao động vất vả. Nhiều lễ hội như Hội Gióng còn góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, thúc đẩy du lịch văn hóa, tạo nên niềm tự hào cho người Việt khi được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tuy nhiên, bên cạnh những giá trị tích cực, không ít lễ hội hiện nay bị thương mại hóa, chen lấn, cướp lộc, mất đi sự trang nghiêm vốn có. Vì vậy, mỗi người cần tham dự lễ hội với thái độ tôn trọng, văn minh và có ý thức gìn giữ nét đẹp truyền thống. Bảo tồn lễ hội không chỉ là bảo tồn một tập tục, mà là giữ gìn “linh hồn” của văn hóa Việt.

Từ Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc, ta nhận ra rằng lễ hội truyền thống là nơi lưu giữ ký ức dân tộc, kết tinh tinh hoa văn hóa Việt. Dù thời gian có đổi thay, lễ hội vẫn là nhịp cầu nối liền con người hôm nay với cội nguồn cha ông, nhắc nhở chúng ta sống nhân hậu, tự hào và có trách nhiệm với đất nước mình.