SƯƠNG MÙ

(1) Sương mù là một bức màn mờ mịt bao phủ cảnh vật, gây ra một cảm giác ớn lạnh, sợ hãi lên tất cả chúng ta. Trong ngành hàng không hay hàng hải, sương mù là nguyên nhân gây ra bao tai nạn thảm, khốc. Khi sương mù kết hợp với khỏi nhân tạo sẽ tạo ra một loại sương khỏi chết chóc, cướp đi hàng nghìn sinh mạng con người và động vật. Tuy vậy sương mù là yếu tố không thể tách rời trong quá trình vận động tự nhiên và đôi khi nó còn giúp chúng ta bảo vệ sự sống.

(2) Sương mù đơn giản là một đảm mây, một đám mây sa xuống mặt đất. Các hạt nước nhỏ li ti tạo nên sương mù, chúng nhỏ đến mức phải đến 7 tỉ hạt như thế mới lấp đầy một thìa cà phê, song sương mù dày đặc thì lại vô cùng nguy hiểm. Trong Chiến tranh thế giới lần thứ Hai, những máy bay của không quân Anh sau một đem oanh kích ở chiến trường Châu Âu quay về được các sân bay chào đón bời một phát minh mới, gọi tắt là FIDO. Để xua tan sương mù dày đặc che kín cả đường băng, người ta dùng dầu đốt cháy hai bên đường băng. Ánh sáng của những ngọn lửa đã đánh dấu đường băng giúp cho việc hạ cánh được an toàn. Nhờ FIDO mà hơn 2.000 máy bay của Anh đã có thể cất cánh và hạ cánh. Thế nhưng, phương pháp này rất tốn kém, nó tiêu hủy một lượng xăng dầu khổng lồ và tạo ra khói rất nguy hiểm cho các chuyển bay dân dụng. Chính vì lẽ đó, FIDO đã kết thúc cùng với chiến tranh.

(3) Sương mù không quan tâm đến hòa bình hay chiến tranh, nó là nguyên nhân gây ra những thảm họa giao thông tồi tệ nhất trên thế giới. Khi máy bay bay vào vùng có sương mù thì viên phi công chẳng khác nào bị bịt mắt và tai nạn sẽ xảy ra. Ở nước Anh đã từng có 50 chiếc xe va vào nhau khi sương mù phủ kín các con đường trong thành phố, gây ra sự chết chóc cho nhiều người. Tai nạn khủng khiếp nhất trong lịch sử liên quan đến sương mù là vào năm 1914, tại một vùng biển Canada, một con tàu của Na Uy đã đâm vào một con tàu của Ai-len khiến cho những con tàu chìm sau vài phút va chạm, 1.000 sinh mạng đã bị cướp đi. Thủy thủ là những ngưoi lo sợ sương mù nhất, họ thường đánh trống thoi kèn hoặc có thể bắn súng nhằm tạo ra sự chú ý cho những con tàu khác.

(4) Sương mù sinh ra khi trời quang đãng và những đêm lạnh. Khi mặt trời lặn xuống, mặt đất nguội đi, một điều kiện thích hợp cho sương mù hình thành khi hơi nóng từ mặt đất bốc lên không khí. Sương mù sẽ không hình thành nếu trời có nhiều mây. Khi trời không mây, nhiệt độ sẽ thoát lên trên rất nhanh khiến cho mặt đất trở nên lạnh hơn và hơi nước trong không khí ngưng tụ thành các hạt nhỏ tạo nên sương mù. Khi mặt trời lên, sương mù sẽ tan đi, nhưng cũng có khi sương mù trở nên dai dằng và gây ra những trở ngại cho nhiều ngành giao thông, trong đó nguy hiểm nhất là hàng không. Ngày nay khi phương pháp FIDO không tồn tại nữa, người ta tìm ra cách khác hiệu quả hơn để đối phó với sương mù ở các sân bay. Tại bang U-ta của Mĩ, đội nhân viên mặt đất sử dụng băng đá khô, tức cac-bô-nic đông lạnh để đối phó với thời tiết có sương mù. Trước hết họ nghiền nhỏ băng đá, những hạt băng đá này sẽ là những hạt giống làm cho sương mù kết hạt và sau đó dùng máy bay để rải băng đá này từ trên cao. Tuy không thể xua tan hoàn toàn sương mù, nhưng phương pháp này đã giúp cho những phi công cải thiện tầm nhìn và được xem là tối ưu hiện nay. Một điều kiện cần thiết cho phương pháp này là nhiệt độ phải ở dưới nhiệt độ đóng băng, khi đó sương mù mới kết hạt trên đá khô và từ đó tạo ra mưa đá nhân tạo, tạo ra một không gian quang đãng.

(Dẫn theo Đọc hiều mở rộng văn bản Ngữ văn 10, Bùi Minh Đức (Tổng chủ biên), Nxb. Giáo dục Việt Nam, tr.127-128)

Xác định thông tin chính của văn bản.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về giới hạn và sự khiêm nhường của con người trước sức mạnh của tự nhiên.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu hiện tượng được nói đến trong văn bản: sương mù – vừa là vẻ đẹp tự nhiên, vừa là mối hiểm nguy khiến con người lo sợ.

- Nêu vấn đề nghị luận: từ sương mù, ta nhận ra con người cần ý thức được giới hạn của mình và học cách sống khiêm nhường trước tự nhiên.

* Thân bài:

a. Giải thích vấn đề

- Giới hạn của con người là những ranh giới về hiểu biết, khả năng và quyền năng của con người trong việc can thiệp vào tự nhiên.

- Khiêm nhường trước tự nhiên là thái độ tôn trọng, ý thức về sức mạnh và quy luật của thế giới tự nhiên, không tự cho mình là trung tâm hay toàn năng.

b. Phân tích – bàn luận

- Tự nhiên có sức mạnh vượt ngoài kiểm soát của con người:

+ Sương mù, bão, động đất, núi lửa… là những hiện tượng con người không thể triệt tiêu, chỉ có thể phòng tránh hoặc thích nghi.

+ Trong văn bản, dù con người sáng chế ra hệ thống FIDO hay sử dụng đá khô để xua tan sương, những biện pháp đó vẫn chỉ tạm thời, chứng tỏ giới hạn của trí tuệ con người trước quy luật tự nhiên.

- Sự ngạo mạn của con người dẫn đến hệ quả nghiêm trọng:

+ Khai thác tài nguyên vô độ, xả thải ô nhiễm, phá rừng, làm biến đổi khí hậu – đều bắt nguồn từ ảo tưởng “chinh phục thiên nhiên”.

+ Hậu quả là thiên tai ngày càng khốc liệt, môi trường sống bị tàn phá, dịch bệnh và biến đổi khí hậu đe dọa nhân loại.

- Khiêm nhường không có nghĩa là yếu đuối, mà là hiểu biết và tôn trọng:

+ Con người cần dựa vào tri thức, khoa học và đạo đức để sống hài hòa với tự nhiên.

+ Khi biết giới hạn của mình, con người sẽ hành động thận trọng, có trách nhiệm và nhân văn hơn.

c. Liên hệ – mở rộng

- Nhiều nền văn minh cổ đại từng diệt vong vì chống lại quy luật tự nhiên (ví dụ: khai thác đất quá mức, tàn phá rừng, sa mạc hóa…).

- Ngày nay, tư tưởng phát triển bền vững chính là biểu hiện của sự “khiêm nhường” hiện đại – phát triển mà không hủy hoại môi trường.

* Kết bài:

- Khẳng định: Sức mạnh của con người dù to lớn đến đâu cũng phải đặt trong giới hạn của tự nhiên.

- Gửi thông điệp: Biết khiêm nhường, tôn trọng và hòa hợp với tự nhiên là con đường duy nhất để nhân loại tồn tại lâu dài và hạnh phúc.

Bài văn tham khảo

Văn bản “Sương mù” không chỉ kể về một hiện tượng tự nhiên quen thuộc mà còn gợi cho ta suy nghĩ sâu sắc về giới hạn và sự khiêm nhường của con người trước tự nhiên. Giữa thế giới mịt mù ấy, con người dù thông minh, sáng tạo đến đâu cũng không thể vượt ra ngoài quy luật của thiên nhiên.

Sương mù là một đám mây sa xuống mặt đất, vừa đẹp vừa nguy hiểm. Nó khiến phi công mù tầm nhìn, làm tàu thuyền đâm nhau, gây ra những tai nạn khủng khiếp. Trong chiến tranh, con người đã phát minh ra FIDO – đốt dầu hai bên đường băng để xua sương. Nhưng phát minh ấy lại sinh ra khói độc hại, và khi chiến tranh kết thúc, phương pháp đó cũng bị loại bỏ. Sau này, người ta tìm đến băng đá khô, nhưng kết quả vẫn chỉ tương đối. Tự nhiên, dù nhỏ bé như làn sương, vẫn là minh chứng rằng con người không toàn năng. Giới hạn của trí tuệ khiến con người phải biết tôn trọng và thích nghi, chứ không thể áp đặt.

Thế nhưng, trong lịch sử, con người nhiều lần ảo tưởng về sức mạnh của mình. Con người phá rừng, xả thải, đốt cháy nhiên liệu hóa thạch, làm biến đổi khí hậu, khiến thiên nhiên nổi giận bằng những cơn bão, hạn hán, cháy rừng, nước biển dâng. Sự kiêu ngạo của nhân loại đang đưa thế giới đến bờ diệt vong. Chúng ta quên mất rằng tự nhiên không thuộc về con người, mà con người chỉ là một phần rất nhỏ trong tự nhiên. Khi biết dừng lại, lắng nghe và điều chỉnh hành động, con người mới thực sự trở nên vĩ đại.

Khiêm nhường trước tự nhiên không có nghĩa là khuất phục, mà là hiểu và sống đúng với quy luật. Hãy phát triển bằng tri thức xanh, sử dụng năng lượng sạch, trồng rừng, bảo tồn sinh thái. Khi con người biết tôn trọng giới hạn, thiên nhiên sẽ trả lại sự cân bằng và bình an.

Tự nhiên không cần con người để tồn tại, nhưng con người cần tự nhiên để sống. Bởi vậy, bài học lớn nhất mà sương mù gợi ra chính là: hãy khiêm nhường trước thiên nhiên, vì đó là cách duy nhất để chúng ta tìm được ánh sáng giữa màn sương mù dày đặc của thời đại hôm nay.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên trong thời đại hiện nay.

- Hệ thống ý:

+ Thiên nhiên luôn mang trong mình sức mạnh vừa nuôi dưỡng vừa đe dọa: sương mù có thể gây tai nạn, cướp đi sinh mạng, nhưng cũng là một phần tất yếu của quy luật tự nhiên.

+ Con người không thể tiêu diệt hay kiểm soát hoàn toàn thiên nhiên, mà phải hiểu, thích nghi và ứng xử hài hòa với nó.

+ Những nỗ lực của con người (như phát minh FIDO, sử dụng băng đá khô ở Mỹ…) cho thấy trí tuệ và tinh thần chinh phục, nhưng đồng thời nhắc nhở chúng ta cần hành động bền vững, không hủy hoại môi trường.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên trong thời đại hiện nay.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Thiên nhiên là ngôi nhà lớn, là chiếc nôi nuôi dưỡng sự sống của muôn loài, trong đó có con người. Văn bản Sương mù giúp ta nhận ra mối quan hệ phức tạp mà cũng thật thiêng liêng giữa con người và thiên nhiên. Sương mù, tuy chỉ là một hiện tượng tự nhiên, lại có thể vừa đem đến vẻ đẹp huyền ảo vừa tiềm ẩn những hiểm họa khôn lường cho giao thông và đời sống con người. Điều đó cho thấy thiên nhiên luôn có quyền năng mạnh mẽ, vượt ngoài tầm kiểm soát của con người. Tuy nhiên, con người với trí tuệ đã không ngừng tìm cách thích nghi và hạn chế những tác hại ấy, như việc phát minh ra FIDO hay dùng băng đá khô để xua sương. Song, ứng xử với thiên nhiên không chỉ là chinh phục mà còn là tôn trọng, bảo vệ và cùng tồn tại. Trong thời đại công nghiệp hóa, con người càng phải ý thức sâu sắc hơn về trách nhiệm gìn giữ môi trường sống, bởi chỉ khi biết hòa hợp với thiên nhiên, chúng ta mới có thể phát triển bền vững và bình yên trong chính thế giới của mình.