ĐỜI THỪA

(Nam Cao)

          …Nhưng Hộ chỉ sung sướng được ít lâu thôi. Sau cái hành vi đẹp của hắn, và cái hành vi ấy được trả công bằng một tình yêu rất êm đềm, hắn chỉ còn nghĩ đến gia đình, chỉ cốt làm sao nuôi được gia đình. Hộ vốn nghèo. Hắn là một nhà văn, trước kia, với cách viết thận trọng của hắn, hắn chỉ kiếm được vừa đủ để một mình hắn sống một cách eo hẹp, có thể nói là cực khổ. Nhưng bấy giờ hắn chỉ có một mình. Ðói rét không có nghĩa lý gì đối với gã trẻ tuổi say mê lý tưởng. Lòng hắn đẹp. Ðầu hắn mang một hoài bão lớn. Hắn khinh những lo lắng tủn mủn về vật chất. Hắn chỉ lo vun trồng cho cái tài của hắn ngày một thêm nảy nở. Hắn đọc, ngẫm nghĩ, tìm tòi, nhận xét và suy tưởng không biết chán. Ðối với hắn lúc ấy, nghệ thuật là tất cả; ngoài nghệ thuật không còn gì đáng quan tâm nữa. Hắn băn khoăn nghĩ đến một tác phẩm nó sẽ làm mờ hết các tác phẩm khác cùng ra một thời... Thế rồi, khi đã ghép đời Từ vào cuộc đời của hắn, hắn có cả một gia đình phải chăm lo. Hắn hiểu thế nào là giá trị của đồng tiền; hắn hiểu những nỗi đau khổ của một kẻ đàn ông khi thấy vợ con mình đói rách. Những bận rộn tẹp nhẹp, vô nghĩa lý, nhưng không thể không nghĩ tới, ngốn một phần lớn thì giờ của hắn. Hắn phải cho in nhiều cuốn văn viết vội vàng. Hắn phải viết những bài báo để người ta đọc rồi quên ngay sau lúc đọc. Rồi mỗi lần đọc lại một cuốn sách hay một đoạn văn ký tên mình, hắn lại đỏ mặt lên, cau mày, nghiến răng vò nát sách và mắng mình như một thằng khốn nạn... Khốn nạn! Khốn nạn! Khốn nạn thay cho hắn! Bởi vì chính hắn là một thằng khốn nạn! Hắn chính là một kẻ bất lương! Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện. Chao ôi! Hắn đã viết những gì? Toàn những cái vô vị, nhạt nhẽo, gợi những tình cảm rất nhẹ, rất nông, diễn một vài ý rất thông thường quấy loãng trong một thứ văn bằng phẳng và quá ư dễ dãi. Hắn chẳng đem một chút mới lạ gì đến văn chương. Thế nghĩa là hắn là một kẻ vô ích, một người thừa. Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi, và sáng tạo những cái gì chưa có... 

(Trích Đời thừa, Nam Cao, Truyện ngắn trước 1945, NXB Văn học, 2016, tr.328-329)

Nhân vật chính trong đoạn trích là ai?

Phương pháp giải

Căn cứ vào nội dung văn bản để xác định đề tài 

Lời giải chi tiết

Truyện viết về đề tài: Người trí thức

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về ngôi kể để xác định 

Lời giải chi tiết

Ngôi kể được sử dụng trong đoạn trích: ngôi thứ ba

Phương pháp giải

Đọc kĩ đoạn văn kết hợp phân tích để đánh giá nhân vật 

Lời giải chi tiết

Những câu văn trên cho thấy: Hộ là một nhà văn có hoài bão, có khát vọng, có lí tưởng nghề nghiệp cao đẹp; là một nhà văn chân chính, có lương tri của một người cầm bút, ý thức được trách nhiệm của người nghệ sĩ.

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về biện pháp tu từ điệp 

Lời giải chi tiết

Tác dụng của biện pháp điệp:

- Diễn tả những đau khổ, dằn vặt khi Hộ ý thức rõ về bi kịch của cuộc đời mình, khi anh hiểu rõ mình đang tự giẫm lên những nguyên tắc nghề nghiệp do chính mình đặt ra.

- Phép điệp còn tạo nên sự sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn và tạo nên giọng điệu văn bản.

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về đặc điểm thể loại (mâu thuẫn trong tình huống truyện) để phân tích

Lời giải chi tiết

Truyện đã thể hiện mâu thuẫn giằng xé nội tâm nhân vật Hộ. Đó là mâu thuẫn giữa khát vọng lí tưởng cao đẹp về nghề nghiệp và hiện thực phũ phàng. Hộ là nhà văn có ý thức và khát vọng chân chính nhưng gánh nặng mưu sinh cuộc sống khi có vợ, con đè nặng khiến cho Hộ không thể thực hiện được khát vọng của mình. Ý thức rõ về điều này nên Hộ rơi vào tâm trạng dằn vặt, đau đớn cùng cực…

Phương pháp giải

Căn cứ vào nội dung văn bản kết hợp vận dụng kiến thức lí luận 

Gợi ý: 

Những suy nghĩ của nhân vật Hộ gợi cho những yêu cầu trong sáng tác văn học nói riêng và nghệ thuật nói chung:

+ Văn học nói chung và nghệ thuật nói riêng không chấp nhận sự sao chép, rập khuôn, máy móc.

+ Văn học nói chung và nghệ thuật nói riêng luôn đòi hỏi sự tìm tòi, sáng tạo, khai phá những điều mới mẻ.

Lời giải chi tiết

Đoạn trích từ suy nghĩ của nhân vật Hộ đã đưa ra những yêu cầu cốt lõi đối với sáng tạo nghệ thuật. Thứ nhất, văn học và nghệ thuật phải loại trừ sự sao chép, rập khuôn máy móc; nó không cần những người thợ lành nghề nhưng chỉ biết đi theo lối mòn. Thứ hai và quan trọng hơn, nghệ thuật đích thực đòi hỏi người nghệ sĩ phải không ngừng tìm tòi, sáng tạo, dám đào sâu vào những mạch ngầm chưa được khám phá để sáng tạo ra những giá trị mới. Chỉ có như vậy, tác phẩm mới thực sự có ý nghĩa và đóng góp cho sự phát triển của nghệ thuật.

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về nghệ thuật khắc họa tâm lí nhân vật

Lời giải chi tiết

Nghệ thuật khắc họa tâm lí nhân vật của nhà văn Nam Cao được thể hiện qua đoạn trích trên:

- Tâm lí nhân vật được diễn tả tinh tế, sắc sảo, chân thực.

- Nhà văn đã đi sâu vào những ngõ ngách sâu kín của tâm hồn, của những diễn biến tâm lí phức tạp…