KHUN LÚA – NÁNG ỦA (CHÀNG LÚA – NÀNG ỦA)

(Truyện thơ dân tộc Thái)

(Trích)

Nàng rời chàng buồn đau theo mẹ

Đường về quê vắng vẻ quạnh buồn

Vòi trông nào thấy người thương

 

240-Trời âm thẩm tỏa màn sương mịt mùng 

Vào cánh rừng trông chừng xa khuất

Nàng như cuồng ngã vật nằm queo

Bà Nàng cuống sợ nhào theo

Ôm con nhớn nhác giữa đèo nhờ ai?

 

245-Nhờ chim Én cánh dài tìm Lú

Kể ngọn ngành, Chàng sợ đi ngay

Đây rồi Chàng gọi, Chàng lay

-Hỡi ôi, Vía Ủa có hay chăng về

Anh đây mà, dậy đi Em hỡi

 

250-Người vợ yêu anh đợi anh mong

“Hà hơi” Chàng bế Chàng bồng

Giật mình choàng tỉnh Nàng bừng cơn mê

-Anh yêu quí, chết đi cho khuất

Sống chia lìa, lay lắt anh ơi !

 

255-Van Nàng, Mẹ mới nên lời :

-Sợ Cha bắt “chém” cả đôi chẳng nề !

Khun Lú nói vỗ về Nàng Ủa :

Gắng hãy về chớ quá buồn đau

Mặc cho kẻ lượn bên rào

 

260-Có trời chứng giám ta nào phụ nhau !

Nàng về những âu sầu buồn bã

Nước mắt thì lã chã kêu gào

Người Cha sôi giận tuôn trào

- Hễ mày còn bướng thì tao chặt đầu!

 

265 - Vừa lúc Tạo thăm Dâu đã đến

Mẹ mắng con, im ỉm trong buồng

Nàng Ủa xinh đẹp ngậm buồn

Khóc thương Chàng Lú chẳng còn thiết chi.

(Bản diễn Nôm “Khun Lú - Náng Ủa" của Nguyễn Khôi dài 452 câu thơ đã được Nhà xuất bản Văn Hóa Dân Tộc in và phát hành 1100 cuốn, tại Hà Nội tháng 9 - 1997)

Chú thích:

(Tóm tắt tác phẩm: Tích truyện cổ Chàng Lú – nàng Ủa có ở các dân tộc Kháng (Xá), Khơ Mú, Thái,... Chàng Lú và nàng Ủa yêu nhau tha thiết từ nhỏ. Lớn lên, Ủa bị cha mẹ ép gả cho một tù trưởng có thế lực. Cả hai cùng tự vẫn, kiện lên đến Trời. Nhưng chính Trời lại là người chủ mưu trong mọi chuyện. Họ bị đày thành hai ngôi sao (sao Khun Lú và sao Nàng Ủa), mỗi ngôi sao đứng một góc trời, mãi mãi trông đợi nhau mà không được gần nhau.

Tích khác: Câu chuyện duyên trời, tình đất thiếu đạo lý, chia lìa đôi lứa vì ép duyên, nên họ rủ nhau quyên sinh (chết) lên Mường Trời, mong được sum họp; nào ngờ Then (Trời) háo sắc lại tranh Vợ lấy làm tì thiếp, nạt Chồng làm oan hồn lẩn khuất trong không gian; chưa thôi, Then (Trời) lại bắt họ trở thành 2 ngôi sao Khun Lú – Náng Ủa (Sao Hôm- Sao Mai) chỉ cho nhìn nhau mà không được gặp.

Đoạn trích: Lú - Ủa không thể đến được với nhau và tâm trạng của nàng Ủa đang theo mẹ về nhà)

Đặc điểm của truyện thơ trong văn bản trên là gì?

Phương pháp giải

Phân tích chi tiết, hình ảnh miêu tả.

Lời giải chi tiết

Tâm trạng của nàng Ủa vô cùng đau khổ, tuyệt vọng. Nàng "buồn đau", "ngã vật nằm queo" như người mất hồn, "như cuồng", rơi vào trạng thái hôn mê. Khi tỉnh dậy, nàng chỉ muốn "chết đi cho khuất" vì không thể chịu đựng cảnh "sống chia lìa, lay lắt". Về nhà, nàng "âu sầu buồn bã", "nước mắt lã chã", "ngậm buồn" và chẳng còn thiết tha điều gì.

Phương pháp giải

Phân tích hành động và lời nói của nhân vật.

Lời giải chi tiết

Người cha thể hiện sự ngăn cấm quyết liệt bằng thái độ tàn nhẫn và đe dọa. Ông thẳng thừng tuyên bố: "Hễ mày còn bướng thì tao chặt đầu!".

Phương pháp giải

Tìm kiếm chi tiết, hành động cụ thể.

Lời giải chi tiết

- Tình cảm tha thiết của chàng Lú được thể hiện qua các hành động:

+ Vội vã đi tìm nàng ngay khi nhận được tin: "Chàng sợ đi ngay".

+ Lo lắng, gọi lay, xót xa khi thấy nàng bất tỉnh: "Chàng gọi, Chàng lay", "Hỡi ôi, Vía Ủa có hay chăng về".

+ Ân cần, trìu mến chăm sóc: “Hà hơi” Chàng bế Chàng bồng" 

+ Dỗ dành, an ủi và thề nguyền thủy chung: "Gắng hãy về chớ quá buồn đau... Có trời chứng giám ta nào phụ nhau!".

Phương pháp giải

Xác định vị trí dựa trên diễn biến cốt truyện.

Lời giải chi tiết

Đoạn trích nằm ở phần phát triển hoặc cao trào của câu chuyện. Đây là lúc xung đột (xung đột giữa tình yêu của đôi trai gái và sự ép buộc của cha mẹ, hủ tục) lên đến đỉnh điểm, dẫn đến hành động quyên sinh sau này.

Phương pháp giải

Suy luận, phân tích tâm lí nhân vật và hoàn cảnh.

Lời giải chi tiết

- Chàng Lú làm vậy vì:

+ Yêu thương nàng: Chàng hiểu nàng không thể chống lại cha và hoàn cảnh lúc này. Ở lại chỉ khiến nàng thêm đau khổ, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng trước sự tàn nhẫn của người cha. Việc khuyên nàng tạm trở về là để bảo vệ nàng.

+ Sự tỉnh táo và lòng thủy chung: Chàng không cam chịu từ bỏ mà tìm một cách khác để giữ tình yêu. Lời thề "Có trời chứng giám ta nào phụ nhau" chứng tỏ chàng vẫn nuôi hi vọng và tin vào tình yêu của họ, dù hiện tại phải chia lìa. Hành động này xuất phát từ tình yêu sâu sắc, chân thành và sự hi sinh.

Phương pháp giải

Phân tích, cảm thụ, viết đoạn văn.

Lời giải chi tiết

Đoạn trích đã khắc họa chân thực và cảm động một mối tình sâu nặng, thủy chung nhưng đầy bi kịch của đôi trai gái. Tình yêu ấy được thể hiện qua nỗi đau đớn tột cùng khi bị chia cắt. Nàng Ủa đau khổ đến mức "ngã vật nằm queo", rơi vào cơn mê và chỉ muốn "chết đi cho khuất" để thoát khỏi cảnh "sống chia lìa, lay lắt". Còn chàng Lú, với tình yêu tha thiết, đã vội vã tìm đến, lo lắng gọi lay, ân cần "bế bồng", "hà hơi" để cứu vớt người yêu thoát khỏi cõi chết. Trong hoàn cảnh ngặt nghèo ấy, chàng vẫn tỏ ra là chỗ dựa tinh thần vững chắc cho nàng. Dù đau lòng, chàng vẫn phải khuyên nàng tạm trở về để bảo toàn tính mạng, nhưng lời thề "Có trời chứng giám ta nào phụ nhau" như một minh chứng cho tấm lòng son sắt, thủy chung không bao giờ thay đổi. Qua đó, ta thấy được vẻ đẹp của một tình yêu chung thủy, sẵn sàng vượt lên trên hoàn cảnh và hiểm nguy, dù phải đối mặt với bi kịch đau thương.