BẢO KÍNH CẢNH GIỚI (Bài 21)

(Nguyễn Trãi)

Ở bầu thì dáng ắt nên tròn.  Xấu tốt đều thì rắp khuôn. Lân cận nhà giàu no bữa cám (1);  Bạn bè kẻ trộm phải đau đòn (2).  Chơi cùng bầy dại nên bầy dại; Kết mấy người khôn học nết khôn.  Ở đấng thấp thì nên đấng thấp.  Đen gần mực đỏ gần son.

(Theo Nguyễn Trãi toàn tập - Đào  Duy Anh dịch)

Chú thích:

(1) và (2): Hai câu này là do câu tục ngữ “ở gần nhà giàu đau răng ăn cốm, ở gần kẻ trộm ốm lưng chịu đòn”. Chữ “đau răng ăn cốm” là đúng chữ câu tục ngữ. Nhưng kẻ ở gần nhà giàu mà được ăn cốm nhiều thì cũng lạ. Chúng tôi cho rằng chính là cám nói chệch đi cho hợp với vần trộm ở câu dưới mà thành cốm… mà ở gần nhà giàu được no bữa cám thì nghĩa mới thông. 

Xác định thể thơ của văn bản trên

Phương pháp giải

Vận dụng hiểu biết về tục ngữ 

Lời giải chi tiết

Có nghĩa lấy những người tài giỏi, có trí, có sức, thông minh là "gương báu" để soi lại vào bản thân mình " răn mình"

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về từ Hán Việt để giải nghĩa 

Lời giải chi tiết

Gương báu răn mình. Có nghĩa lấy những người tài giỏi, có trí, có sức, thông minh là "gương báu" để soi lại vào bản thân mình " răn mình"

Phương pháp giải

Căn cứ vào nội dung văn bản để phân tích 2 câu thơ 

Lời giải chi tiết

- Câu thơ 1 có nghĩa là: Chơi cùng những người dại chẳng mấy lúc cũng trở thành kẻ dại

- Câu thơ thứ hai có nghĩa là:  Kết bạn với những người  khôn ngoan thì học hỏi được nhiều điều khôn ngoan ở họ.

=> Hai câu thơ đề cập đến vấn đề: con người sẽ bị ảnh hưởng bởi môi trường sống, bởi những người xung quanh. Từ đó rút ra bài học là mỗi người cần biết lựa chọn môi trường sống tốt và chọn bạn tốt mà chơi.

Phương pháp giải

Căn cứ vào nội dung văn bản kết hợp những suy tư cá nhân để nhận xét 

Lời giải chi tiết

- Suy nghĩ của tác giả: Con người bị ảnh hưởng bởi môi trường sống xung quanh.

- Nhận xét: Suy nghĩ của tác giả đúng đắn, là kết quả những trải nghiệm, những cảm nhận tinh tế về cuộc sống

Phương pháp giải

Căn cứ vào nội dung văn bản kết hợp liên hệ bản thân để rút ra thông điệp phù hợp, ý nghĩa

Gợi ý thông điệp tích cực rút ra từ văn bản:

- Chọn bạn mà chơi.

- Cần linh hoạt trong cuộc sống.

- Đừng kết thân với kẻ xấu.

- Nên chơi với người giỏi để học hỏi….

Lời giải chi tiết

Bài thơ của Nguyễn Trãi đem đến cho em bài học về sự linh hoạt và cách chọn bạn. Trong cuộc sống, em cần biết thích ứng với từng hoàn cảnh để luôn giữ được thế chủ động và hòa nhập. Đồng thời, việc kết bạn là vô cùng quan trọng. Gần gũi với người tốt, người gioi sẽ giúp em học hỏi được những điều hay, tiến bộ từng ngày. Ngược lại, chơi với kẻ xấu dễ khiến bản thân sa ngã và gặp rắc rối.