Trắng mây bay, ngợp gió những khu rừng

Cháu đã đi những tháng năm lửa cháy

Với trùng điệp bạn bè cùng tuổi

Áo quân trang xanh cây lá vườn bà

Đất chiến hào vẫn đồng đất quê ta

Máu đồng đội đã thấm vào đất ấy

Những đêm thức nghẹn ngào nghe đất gọi

Vây quanh mình bao gương mặt thân quen

Mặt người xưa hoà lẫn mặt anh em

Câu hát cũ lẫn vào câu hát mới

Dòng sông hét, biển gầm lên dữ dội

Những chân trời vụt mở bao la

Những chân trời chưa hề biết hôm qua

Tiếng đàn bầu, tiếng đàn bầu mong nhớ

Trong gió lộng, dưới mặt trời xứ sở

Vẫn cồn cào những cơn khát khôn nguôi

Đất phù sa vô tận dấu chân người

Những đoàn quân lại ra đi từ đất

Bà đứng đó miệng trầu cay thơm ngát

Vầng yêu thương soi sáng suốt cuộc đời

Khắp triền sông vang tiếng trẻ con cười

Đất nước đàn bầu

Đất nước ban mai...

                                                  (Trích Đất nước đàn bầu, Lưu Quang Vũ)

Đoạn trích trên được làm theo thể thơ nào? Hãy chỉ ra đặc điểm của thể thơ đó trong đoạn trích trên?

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về phương thức biểu đạt

Lời giải chi tiết

PTBĐ: biểu cảm

Phương pháp giải

Đọc và xác định nhân vật trữ tình, đối tượng trữ tình

Lời giải chi tiết

- Nhân vật trữ tình: Một người lính (xưng “cháu”), đại diện cho thế hệ trẻ từng tham gia chiến tranh.

- Đối tượng trữ tình:

+ Đồng đội đã hy sinh (máu đồng đội, gương mặt thân quen).

+ Đất nước, quê hương (đất chiến hào, dòng sông, biển, đất phù sa).

+ Người bà – biểu tượng tình yêu thương gia đình, quê hương.

Phương pháp giải

Đọc và xác định những chi tiết miêu tả kỉ niệm về tình đồng đội

Lời giải chi tiết

Máu đồng đội thấm đất chiến hào, gương mặt thân quen hiện về, mặt người xưa hòa lẫn anh em, câu hát cũ lẫn hát mới.

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về biện pháp nhân hoá

Lời giải chi tiết

- BPTT: nhân hoá sông “hét”, biển “gầm”

- Tác dụng: Tạo hình ảnh hùng tráng, nhấn mạnh khí thế chiến đấu sục sôi, bộc lộ lòng tự hào về sức mạnh dân tộc.

Phương pháp giải

Dựa vào đặc trưng thể loại

Lời giải chi tiết

Câu thơ thể hiện nhân vật trữ tình là người từng tham gia vào những năm tháng chiến tranh ác liệt, gian khổ nhưng đầy lý tưởng. Nhân vật trữ tình mang tinh thần dũng cảm, nhiệt huyết tuổi trẻ, sẵn sàng dấn thân vì đất nước.

Phương pháp giải

Đọc và xác định nội dung chính

Lời giải chi tiết

Bài thơ thể hiện tình yêu sâu sắc với quê hương, đất nước; ca ngợi những con người Việt Nam bình dị nhưng anh hùng; đồng thời thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng của Tổ quốc.

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về biện pháp điệp ngữ, ẩn dụ

Lời giải chi tiết

- Điệp ngữ: “tiếng đàn bầu” được lặp lại => Tác dụng: nhấn mạnh âm thanh quen thuộc và đầy cảm xúc của tiếng đàn bầu – biểu tượng cho hồn dân tộc, cho nỗi nhớ quê hương, gợi cảm xúc da diết.

- Ẩn dụ/chuyển nghĩa: “chân trời chưa hề biết” tượng trưng cho những khát vọng, những miền đất mới, những điều chưa khám phá => Tác dụng: thể hiện sự mở rộng của tầm nhìn, khát vọng khám phá và xây dựng tương lai mới mẻ cho đất nước sau chiến tranh.

Phương pháp giải

Dựa vào ngữ cảnh để xác định

Lời giải chi tiết

“Nghẹn ngào” là trạng thái xúc động mạnh, gần như không nói thành lời, thường gắn với cảm xúc buồn thương, xúc động. Trong câu thơ, từ này thể hiện tình cảm sâu nặng, niềm đau thương và sự xúc động khi nhân vật trữ tình lắng nghe tiếng gọi từ đất quê hương – nơi có máu của đồng đội, có chiến tranh và mất mát.

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về từ láy

Lời giải chi tiết

“Trùng điệp”, “nghẹn ngào”, “cồn cào”, “vụt mở”, “cay thơm”

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về trợ từ

Lời giải chi tiết

“lại” là trợ từ.

Phương pháp giải

Từ nội dung xác định mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo

Lời giải chi tiết

- Mạch cảm xúc: Đoạn thơ đi từ hồi tưởng về chiến tranh và ký ức hào hùng đến niềm xúc động, tự hào và cuối cùng là niềm tin, hy vọng vào tương lai đất nước.

- Cảm hứng chủ đạo: Cảm hứng về tình yêu đất nước, lòng biết ơn quá khứ và niềm tin vào tương lai tươi sáng.

Phương pháp giải

Liên hệ bản thân

Lời giải chi tiết

Hình ảnh đất nước trong đoạn thơ được gợi ra từ:

- Những kỷ niệm chiến tranh, đồng đội đã hy sinh.

- Những người lính trẻ khoác áo quân trang.

- Âm thanh thân thuộc như tiếng đàn bầu, tiếng hát.

- Hình ảnh bà với miệng trầu cay – biểu tượng cho cội nguồn, quê hương.

- Những tiếng cười trẻ thơ và chân trời mới – tượng trưng cho tương lai.

Phương pháp giải

Liên hệ thực tế

Lời giải chi tiết

Lòng biết ơn là một phẩm chất cao đẹp và cần thiết trong cuộc sống của mỗi con người. Đó là sự trân trọng, ghi nhớ công ơn của những người đã hy sinh, cống hiến cho mình và cho cộng đồng. Đoạn thơ Đất nước đàn bầu nhắc nhở chúng ta về những người lính năm xưa đã ra đi từ mảnh đất quê hương để bảo vệ đất nước. Họ đã để lại phía sau tuổi trẻ, tình thân, thậm chí là mạng sống, để hôm nay ta được sống trong hòa bình. Biết ơn là khi ta sống tử tế, trách nhiệm, cố gắng học tập, lao động để góp phần xây dựng quê hương. Biết ơn là khi ta không quên cội nguồn, không thờ ơ với lịch sử. Lòng biết ơn giúp ta sống sâu sắc, nhân văn hơn trong từng hành động nhỏ. Đó cũng là sợi dây vô hình kết nối con người trong dòng chảy truyền thống dân tộc. Mỗi người hãy luôn giữ gìn và lan tỏa lòng biết ơn trong cuộc sống hằng ngày.