I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Nhà mẹ Lê là một gia đình một người mẹ với mười một người con. Bác Lê là một người đàn bà nhà quê chắc chắn và thấp bé, da mặt và chân tay răn reo như một quả trám khô. Khi bác mới đến phố, ai ai cũng chú ý đến đám con của bác: mười một đứa, mà đứa nhớn mới có mười bảy tuổi! Đứa bé nhất hãy còn bế trên tay.

Mẹ con bác ta ở một căn nhà cuối phố, cái nhà cũng lụp xụp như những căn nhà khác. Chừng ấy người chen chúc trong một khỏang rộng độ bằng hai chiếc chiếu, có mỗi một chiếc giường nan đã gẫy nát. Mùa rét thì giải ổ rơm đầy nhà, mẹ con cùng nằm ngủ trên đó, trông như một cái ổ chó, chó mẹ và chó con lúc nhúc. Đối với những người nghèo như bác, một chỗ ở như thế cũng tươm tất lắm rồi. Nhưng còn cách kiếm ăn? Bác Lê chật vật, khó khăn suốt ngày cũng không đủ nuôi chừng ấy đứa con. Từ buổi sáng tinh sương, mùa nực cũng như mùa rét, bác ta đã phải trở dậy để đi làm mướn cho những người có ruộng trong làng. Những ngày có người mướn ấy, tuy bác phải làm vất vả, nhưng chắc chắn buổi tối được mấy bát gạo và mấy đồng xu về nuôi lũ con đói đợi ở nhà. Đó là những ngày sung sướng. Nhưng đến mùa rét, khi các ruộng lúa đã gặt rồi, cánh đồng chỉ còn trơ cuống rạ dưới gió bấc lạnh như lưỡi dao sắc khía vào da, bác Lê lo sợ, vì không ai mướn bác làm việc gì nữa. Thế là cả nhà nhịn đói. Mấy đứa nhỏ nhất, con Tý, con Phún, thằng Hy mà con chị nó bế, chúng nó khóc lả đi mà không có cái ăn. Dưới manh áo rách nát, thịt chúng nó thâm tím lại vì rét, như thịt con trâu chết. Bác Lê ôm ấp lấy con trong ổ rơm, để mong lấy cái ấm của mình ấp ủ cho nó.

(Trích Nhà mẹ Lê - Thạch Lam)

 (0,5 điểm) Đoạn trích được kể bằng ngôi thứ mấy?

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu tác giả Thạch Lam: cây bút tiêu biểu của Tự lực văn đoàn, nổi tiếng với phong cách nhẹ nhàng, nhân hậu, thấm đượm tình người.

- Giới thiệu truyện ngắn Nhà mẹ Lê: một truyện cảm động viết về tình mẫu tử và nỗi khổ của người mẹ nghèo.

- Dẫn vào nhân vật bác Lê.

* Thân bài

- Hoàn cảnh, ngoại hình và cuộc sống của bác Lê

+ Là người đàn bà nông thôn thấp bé, lam lũ, da dẻ chai sạm, thân hình khắc khổ “răn reo như một quả trám khô”.

+ Gánh nặng mười một đứa con, đứa lớn mới mười bảy tuổi, đứa nhỏ còn bế trên tay → cuộc đời nặng nề, vất vả.

+ Căn nhà tồi tàn, chật chội “chỉ bằng hai chiếc chiếu”, “ổ rơm đầy nhà” → biểu tượng cho cảnh nghèo đến tận cùng.

+ Cuộc sống khốn khổ, bấp bênh, chỉ đủ ăn khi có người thuê làm, đến mùa rét thì đói khát triền miên.

- Phẩm chất và tình cảm của bác Lê

+ Tình mẫu tử sâu nặng

• Dù cực khổ, bác vẫn hết lòng vì con: “ôm ấp lấy con trong ổ rơm để mong lấy cái ấm của mình ấp ủ cho nó”.

• Tình thương của người mẹ nghèo giản dị mà thiêng liêng, là nguồn sống duy nhất của những đứa trẻ.

+ Đức hi sinh và lòng chịu đựng

• Chấp nhận gian khổ, đói rét, miễn sao con được sống.

• Không than thân, trách phận – biểu hiện của người mẹ Việt Nam nhẫn nại, bền bỉ, giàu đức hi sinh.

+ Niềm khao khát hạnh phúc giản dị: Chỉ mong có công việc, có miếng ăn cho con → ước mơ nhỏ bé nhưng đầy nhân văn.

- Nghệ thuật khắc họa nhân vật

+ Miêu tả chân thực, giàu sức gợi, đặc biệt qua ngoại hình, không gian sống, chi tiết “ổ rơm – ổ chó mẹ và chó con” → gợi thương, không hạ thấp nhân phẩm.

+ Giọng văn nhẹ nhàng, cảm thương, chan chứa nhân đạo.

* Kết bài

- Khẳng định: bác Lê là hình ảnh tiêu biểu của người mẹ nghèo Việt Nam, lam lũ, hi sinh và đầy tình yêu thương con.

- Qua nhân vật này, Thạch Lam thể hiện tấm lòng nhân đạo sâu sắc, niềm cảm thương vô hạn với những con người khốn khổ trong xã hội cũ.

- Gợi nhắc người đọc biết trân trọng, yêu thương và biết ơn những người mẹ đã hi sinh thầm lặng cho con cái.