I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

(1) Ở cái xóm nhỏ ven thành phố này, người ta nhắc tới anh Hết còn nhiều hơn chủ tịch tỉnh đi họp. Ðứa nào hỗn hào, lười biếng, má nó biểu: "Lại coi thằng Hết kìa! Ba mươi mấy tuổi đầu rồi, ngày đi làm thuê, làm mướn, không có chuyện gì nó chê, chiều về lụi hụi chui vô bếp nấu cơm, giặt giũ cho cha già, hiếu thảo thấy mà thương".

(2) [..] Tía anh Hết năm nay 72 tuổi. Tuổi này, người ta hay đau yếu nhưng ông vẫn còn sỏi lắm. Ông già khó tính, thêm tật lãng tai. [..] Chừng năm năm trước, ông còn vô bếp nấu cơm, mắt mũi tèm nhèm để lửa táp vô vách lá, nhà cháy rụi. Anh Hết cất lại nhà trên nền cũ đầy tro

 [..]

(3) Bữa nào anh Hết cũng chổng mông thổi lửa, rồi dọn cơm sẵn, ngồi dựa cửa trước chờ tía anh về. Có bữa chờ tới mỏi mòn, để bụng đói ngồi ngủ gà gật. Người ở xóm biểu cứ ăn trước đi chớ chờ gì, anh cười, mâm cơm có ấm cúng, tía tôi mới vui miệng, ăn nhiều. Nhưng có bữa, anh mới vừa giở cửa chui vô nhà, ông già đã ngồi nhai cơm cháy, bị nghẹn, mắt ầng ậng nước. Anh thương tía quá chừng vội vàng chạy đi vo gạo.

(4) Anh Hết mồ côi má từ mới lọt lòng. [..] . Tía anh không đi bước nữa, ngày ngày cột sợi dây võng dài từ nhà trên xuống bếp, vừa đưa vừa nấu nước cháo, hát vọng lên, "Chớ ầu ơ. Cây khô đâu dễ mọc chồi.". Chừng này tuổi rồi, mỗi khi anh đặt lưng xuống bộ vạc, lại nhớ ngơ nhớ ngẩn lời hát của tía anh ngày xưa. Buồn lắm, nghe đứt ruột lắm. Càng nhớ anh càng thương ông. Câu được vài ba con cá rô, anh bắc cái ơ lên kho quẹt, tỉ mẩn lọc phần thịt dành cho tía, phần xương xẩu phần mình. Những trưa nắng tốt, tranh thủ giờ cơm trưa anh xin phép chạy về, dắt tía anh ra ngoài hè tắm rửa, kỳ cọ. Những tối trời mưa, anh lúp xúp cầm cái nón mê đi đón ông già. Ði cạnh, che đầu cho ba, nghiêm trang như đang chở che cho sinh linh nào đó nhỏ bé lắm, yếu ớt lắm.

(5) Nhưng ông già đâu có yếu, ông xách gậy rượt đánh anh hoài đó chớ. Tía đầu bạc rượt thằng con đầu xanh chạy cà tưng đuổi nhau lòng vòng quanh mấy cây me già ngoài mé lộ. Ðám trẻ xúm lại, vỗ tay như coi hát bội. Hỏi anh Hết sao không chịu chạy nhanh để bị dính đòn, anh bảo, chạy thì được, nhưng càng nhanh thì tía anh càng mệt, chịu có mấy roi nhẹ hều, nhằm gì [..]

(Trích Hiu hiu gió bấc, Nguyễn Ngọc Tư,

theo fanpage Nguyễn Ngọc Tư đăng ngày 13/08/2015)

(0,5 điểm) Xác định ngôi kể của người kể chuyện.

Nhận xét về tình cảm của cha con anh Hết trong đoạn trích trên:

- Tình cảm cha dành cho con: Cha anh hết góa vợ từ khi anh Hết còn nhỏ xíu, nhưng ông không đi bước nữa mà dồn hết tình yêu thương cho con. Tình yêu thương ấy thể hiện qua cách ông chăm sóc anh, đặc biệt là qua lời ru;

- Tình cảm con dành cho cha: Anh Hết chăm sóc, phụng dưỡng cha từng li từng tí: Từ bữa ăn, đến việc anh chờ cha về ăn cơm (đến cả đói lả) để cha vui mà ăn được nhiều; thậm chí anh còn chạy chậm lại khi bị rượt đuổi để cha không phải đuổi nhọc..

Như vậy, tình cảm của cha con anh Hết là tình cảm yêu thương sâu nặng, tình phụ tử cao cả, thiêng liêng. Họ biết quan tâm, săn sóc cho nhau, thấu hiểu nhau.

+ Thông điệp từ câu chuyện mà nhà văn gửi gắm: Hãy yêu thương, quan tâm, chăm sóc cha (mẹ). Điều đó vừa thể hiện lòng biết ơn đồi với công lao sinh thành, dường dục của cha mẹ, vừa khiến cha mẹ được vui lòng, vừa thể hiện bản thân là con người hiếu đạo, trưởng thành, biết suy nghĩ, biết sống đúng

- Chỉ ra được một phẩm chất nổi bật của anh Hết:

+ Hoặc chịu thương chịu khó: Không chê việc gì, ngày đi làm thuê, làm mướn, chiều về lụi hụi chui vô bếp nấu cơm, giặt giũ cho cha già.

+ Hoặc rất mực yêu thương cha: Chăm sóc cha chu đáo, luôn muốn làm cha vui, phần cá nạc cho cha…

- Nhận xét về phẩm chất nổi bật của nhân vật đã chỉ ra:

+ Ý nghĩa, vai trò của phẩm chất ấy đối với cộng đồng:…

+ Tác động của phẩm chất ấy đối với bản thân học sinh:…

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích: Trách nhiệm với gia đình là biết chăm sóc, yêu thương, hỗ trợ cha mẹ, anh chị em trong đời sống hằng ngày.

- Bàn luận:

+ Trách nhiệm giúp duy trì hạnh phúc, sự gắn kết và niềm vui trong gia đình.

+ Người có trách nhiệm được tôn trọng, yêu thương, góp phần hình thành nhân cách tốt.

- Phê phán: Những người thờ ơ, thiếu quan tâm, vô trách nhiệm với gia đình.

- Bài học nhận thức và hành động.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích đoạn trích Hiu hiu gió bấc.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu tác giả và tác phẩm: Nguyễn Ngọc Tư là cây bút hiện thực giàu chất trữ tình, thường khắc họa đời sống bình dị nhưng giàu cảm xúc của con người.

- Dẫn dắt: Trích đoạn Hiu hiu gió bấc tập trung miêu tả nhân vật anh Hết – hình ảnh người con hiếu thảo, tận tâm với cha già, sống trong xóm nhỏ ven thành phố.

* Thân bài

- Hoàn cảnh

+ Xóm nhỏ ven thành phố, đời sống bình dân, mọi người đều biết đến sự cần cù, hiếu thảo của anh Hết.

+ Cha già 72 tuổi, khó tính, lãng tai, đã nhiều năm tuổi cao sức yếu.

+ Anh Hết mồ côi mẹ từ nhỏ, sống với cha, chịu trách nhiệm chăm sóc, lo lắng từng bữa ăn, sinh hoạt.

- Tấm lòng hiếu thảo, trách nhiệm của anh Hết

+ Ngày đi làm thuê, chiều về nấu cơm, giặt giũ, chuẩn bị bữa ăn cho cha, nhịn đói chờ cha.

+ Tỉ mẩn lọc phần thịt cho cha, phần xương phần mình, chăm sóc cha từng việc nhỏ như tắm rửa, che mưa.

+ Hành động thương yêu, nhẫn nhịn, đặt lợi ích cha lên trên bản thân, thể hiện nhân cách cao đẹp.

- Tình cảm cha – con chân thực, gần gũi

+ Cha già vẫn khỏe, đôi khi rượt đánh con, hai cha con đùa nghịch, tạo hình ảnh đời thường, sinh động.

+ Tình cảm gắn bó vừa nghiêm trang, vừa ấm áp, thể hiện sự quan tâm, chăm sóc lẫn nhau trong gia đình.

- Nghệ thuật

+ Miêu tả chi tiết sinh động, gần gũi với đời sống: bữa cơm, lọc cá, tắm rửa, chạy mưa.

+ Ngôn ngữ đời thường, dung dị, giàu hình ảnh.

+ Khắc họa tâm lý tinh tế, tình cảm ấm áp, tình cha con vừa đời thường, vừa xúc động.

* Kết bài

- Khẳng định: Nhân vật anh Hết là hình ảnh người con hiếu thảo, chu toàn, sống có trách nhiệm và tình cảm chân thành với gia đình.

- Ý nghĩa: Trích đoạn ca ngợi tấm lòng hiếu thảo, sự chăm sóc và gắn kết trong gia đình, đồng thời thể hiện nhân văn trong đời sống bình dị.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.