I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

THÁNG NĂM CỦA BÀ

Tháng năm có đàn chim ngói về ăn hạt trên cánh đồng bà ngoại

Trời thì xanh như không thể biếc hơn

Cháu đội nón đôi chân trần trên đất

Gặt về phơi cả ba tháng nhọc nhằn

Ba tháng nhọc nhằn nuôi mày lớn lúa ơi

Hoa cỏ may đan chéo bàn chân bà tứa máu

Mồ hôi xuống như mưa là tháng sáu

Lưng bà còng bông lúa trĩu như nhau

Bà ngoại trồng lúa, bà ngoại nhai trầu

Suốt một đời không đi ra ngoài mái đình bến nước.

Nỗi vất vả ấy lấy gì mà đo được

Như hạt thóc nảy mầm trổ bông

Tháng năm này cánh đồng bà có nhiều chim ngói không

Lưng bà mỗi ngày lại gần hơn mặt đất

Cháu mong lắm được trở về đi gặt

Phơi giúp bà hạt giống để mùa sau

(Bình Nguyên Trang, Chỉ em và chiếc bình pha lê biết,

NXB Hội nhà văn, 2003, tr. 87, 88)

(0,5 điểm) Xác định thể thơ của văn bản.

Những hình ảnh miêu tả sự vất vả của bà: bàn chân bà tửa máu, mồ hôi xuống như mưa, lưng bà còng.

- Biện pháp tư từ so sánh: Nỗi vất vả ấy như hạt thóc nảy mầm trổ bông

- Tác dụng:

+ Tăng tính sinh động, gợi hình, gợi cảm.

+ Làm rõ nỗi vất vả, khổ cực của bà trong cuộc sống

+ Từ đó tác giả bộc lộ niềm thương cảm cũng như thái độ trận trọng, biết ơn dành cho người bà đáng kính của mình.

Cảm hứng chủ đạo: Ca ngợi tình yêu thương, sự tần tảo, giàu đức hi sinh của bà. Từ đó thể hiện nỗi xót xa và lòng biết ơn của người cháu đối với những vất vả, nhọc nhằn cùng sự hi sinh thầm của bà.

HS trình bày cảm nhận của mình chân thực, hợp lí, thuyết phục.

- Bài thơ là nỗi nhớ về một thời tuổi thơ vất vả, nhọc nhằn bên bà ngoại cùng ước mong được trở về để đỡ đàn bà của người cháu.

- Hình ảnh người bà luôn gắn liền với kí ức tuổi thơ của con người bởi:

+ Bà là người thay mẹ chăm sóc, nuôi nắng, yêu thương chúng ta khi còn thơ bé.

+ Bà là người tảo tần, lam lũ, giàu đức hi sinh. Bà đã đánh thức niềm yêu thương, lòng biết ơn trong tâm hồn chúng ta ngay từ thời thơ ấu. Những tình cảm đó hẳn sâu trong kí ức mỗi chúng ta và bắt biến theo thời gian.

+ Bà còn là hiện thân cho quê hương, cho nguồn cội. Vì thế, bà luôn gắn liền với kí ức tuổi thơ của chúng ta.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Nội dung

+ Bài thơ tái hiện cảnh đồng quê vào mùa gặt tháng năm, gắn với công việc vất vả của bà ngoại và sự giúp đỡ, tình cảm của cháu.

+ Thể hiện tình bà cháu sâu nặng, lòng biết ơn và trân trọng công lao của thế hệ đi trước.

+ Ca ngợi tinh thần lao động cần cù, gắn bó với quê hương, yêu thương gia đình.

- Nghệ thuật

+ Ngôn từ mộc mạc, giản dị, gần gũi với đời sống nông thôn, tạo cảm giác chân thực và thân thuộc.

+ Hình ảnh so sánh, ẩn dụ, giàu tính tượng hình: “lưng bà còng bông lúa trĩu như nhau”, “mồ hôi xuống như mưa” → nhấn mạnh sự vất vả, hy sinh của bà.

+ Nhịp điệu thơ linh hoạt, kết hợp miêu tả thiên nhiên và con người, tạo cảm xúc sâu lắng, trữ tình, gần gũi.

+ Hình ảnh chi tiết về thiên nhiên, con người và công việc lao động làm nổi bật tình cảm gia đình và sức sống của tuổi thơ.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Hiện tượng: Nhiều bạn trẻ hiện nay chạy theo hình thức và sự nổi tiếng trên mạng.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: mạng xã hội phát triển mạnh, nhiều bạn trẻ chú trọng hình thức và sự nổi tiếng ảo.

- Nêu cảm nhận ban đầu: hiện tượng này vừa gây tò mò, hấp dẫn, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều hệ lụy cho bản thân và xã hội.

* Thân bài

- Thực trạng

+ Nhiều bạn trẻ chú trọng ngoại hình, trang phục, trang điểm, phong cách để gây ấn tượng trên mạng.

+ Chạy theo số lượt like, lượt follow, comment, mong muốn nổi tiếng ảo.

+ Xuất hiện các trào lưu, thử thách, video, hình ảnh khoe mẽ, sống ảo tràn lan.

- Nguyên nhân

+ Áp lực xã hội, tâm lý muốn được công nhận: muốn được bạn bè, cộng đồng mạng tán thưởng, thừa nhận.

+ Ảnh hưởng của mạng xã hội và văn hóa thần tượng: hot trend, influencer, các clip, hình ảnh nổi bật.

+ Thiếu định hướng và giáo dục về giá trị sống thực: chưa phân biệt được giá trị thực chất và vẻ bề ngoài.

- Hậu quả

+ Về cá nhân:

• Mất tập trung vào học tập, lao động, rèn luyện kỹ năng thực tế.

• Dễ bị phụ thuộc vào sự công nhận ảo, dẫn đến tự ti hoặc kiêu ngạo.

+ Về xã hội:

• Lan truyền giá trị ảo, coi trọng hình thức hơn nội dung.

• Gây ảnh hưởng xấu đến văn hóa, lối sống của giới trẻ.

- Cách khắc phục

+ Giáo dục và tuyên truyền: nâng cao nhận thức về giá trị thực, sống chân thực.

+ Sử dụng mạng xã hội thông minh, tích cực: ưu tiên sáng tạo, học hỏi, chia sẻ hữu ích.

+ Tôn vinh giá trị thực chất: lao động, học tập, sáng tạo, trách nhiệm và các mối quan hệ thật sự.

* Kết bài

- Khẳng định: hiện tượng chạy theo hình thức và sự nổi tiếng trên mạng là hiện tượng đáng suy ngẫm, cần được nhìn nhận đúng và điều chỉnh.

- Nêu thông điệp: hãy sống chân thực, biết trân trọng giá trị bản thân và các mối quan hệ thật sự, tránh bị chi phối bởi “danh tiếng ảo”.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.