I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Dì Hảo đã đi lấy chồng, mang theo cho người ấy tất cả lòng yêu vẫn để cho tôi. Và người ấy đã nhận tấm lòng yêu ấy, nhận lấy mà chẳng làm gì cho đáng nhận.

Người ấy không yêu dì. Thật mà! Người ấy chẳng yêu dì Hảo đâu. Mà lại còn khinh dì là khác nữa. Hắn khinh dì là đứa con nuôi, còn hắn là con dòng cháu giống. Và tuy rằng nghèo xác, hắn nhất định không làm gì. Hắn lấy vợ để cho vợ nó nuôi. Dì Hảo cũng nghĩ đúng như thế ấy; dì làm mà nuôi hắn. Người vợ đảm đang ấy kiếm mỗi ngày được hai hào, dì ăn có năm xu. Còn một hào thì hắn dùng mà uống rượu. Và dì Hảo sung sướng lắm. Và gia đình vui vẻ lắm. Nhưng sự tai ác của ông trời bắt dì đẻ một đứa con.

Đứa con chết, mà dì thì tê liệt. Mỗi ngày ngồi là một ngày không có hai hào. Người chồng muốn đó là cái lỗi của người vợ vô phúc ấy.

Nhưng mới đầu hắn chỉ nghĩ thế thôi. Là vì nhờ ít tiền dành dụm. người ta vẫn có thể đủ cả cơm lẫn rượu. Nhưng rồi rượu phải bớt đi. Đến cả cơm cũng thế. Đến lúc ấy thì hắn không nhịn được nữa. Hắn chửi bâng quơ. Hắn chửi những nhà giàu, hắn chửi số kiếp hắn, và sau cùng thì chửi vợ. Ô! Hắn chửi nhiều lắm lắm, một bữa đói rượu rồi tình cờ có một bữa rượu say.

Dì Hảo chẳng nói năng gì. Dì nghiến chặt răng để cho khỏi khóc nhưng mà dì cứ khóc. Chao ôi! Dì Hảo khóc. Dì khóc nức nở, khóc nấc lên, khóc như người ta thổ. Dì thổ ra nước mắt. Nhưng đã vội phí nước mắt làm gì nhiều đến thế. Vì dì còn phải khóc hơn thế nhiều, khi hắn chán chửi, bỏ nhà mà đi, bỏ đi bơ vơ, đau ốm, để tìm cơm rượu. Trách làm gì hắn, cái con người bắt buộc phải tàn nhẫn ấy? Hắn phải ăn, phải uống, phải vui thú, đó là đời của hắn. Dì Hảo què liệt không còn những cái ấy để mà cho. Không, dì có trách chi con người tàn nhẫn ấy. Cũng như dì đã không trách bà tôi đã làm ngơ không cấp đỡ cho dì. Bà tôi có còn giàu như trước nữa đâu? Người đã già, đã ốm yếu, và khổ cực thay! Đã nghèo như lúc còn hăm hai. Cái cơ nghiệp người gây dựng thầy tôi buôn bán thua lỗ, chúng tôi học hành tổn phí nhiều, đã tan tác đi theo gió bốn phương. Người chỉ có thể đem đến cho dì Hảo mỗi ngày một xu quà, và rất nhiều nước mắt. Và rất nhiều lời than thở.

               (Trích Dì Hảo, Nam Cao, NXB Văn học, 2017, tr. 207, 208)

(0,5 điểm) Xác định ngôi kể trong đoạn trích.

Những từ ngữ được sử dụng để diễn tả tâm trạng Dì Hảo: nghiến chặt răng, khóc, nấc, thổ ra,…

- Biện pháp tu từ điệp tăng tiến: Điệp từ: Khóc

- Hiệu quả:

+ Tăng tính gợi hình, gợi cảm.

+ Nhấn mạnh nỗi bất hạnh, đau đớn, tủi nhục trước kiếp sống cùng cực của Dì Hảo.

- Điểm nhìn của tác giả được chuyển sang điểm nhìn của dì Hảo khi viết về những bất hạnh trong cuộc đời dì sau khi dì lấy chồng.

- Việc thay đổi điểm nhìn đã khiến cho câu chuyện trở nên có sức thuyết phục hơn, chân thực hơn, cũng như làm cho độc giả có thể đồng cảm với những đau đớn, khó khăn mà nhân vật đã phải trải qua.

HS có thể đồng tình, không đồng tình, hoặc vừa đồng tình, vừa không đồng tình. Lí giải hợp lí, thuyết phục.

  Tham khảo:

- Đồng tình vì việc nuôi chồng, nhẫn nhịn vì chồng, vì con được xem là chuẩn mực của người phụ nữ trong xã hội cũ.

- Không đồng tình vì khi nhẫn nhịn dì Hảo càng bị chồng khinh rẻ, khiến bản thân đau buồn và không tìm được lối thoát cho tâm trí của mình.

- Hoặc vừa đồng tình vừa không đồng tình với thái độ nhẫn nhịn, cam chịu của dì Hảo đối với chồng.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích:

+ Lòng hy sinh: sẵn sàng chịu thiệt thòi, nhường nhịn, mất mát vì người khác.

+ Sự cam chịu: chịu đựng khó khăn, bất công mà không oán trách ai.

- Bàn luận:

+ Lòng hy sinh và sự cam chịu giúp giữ gìn tình cảm gia đình, tình người.

+ Là giá trị đạo đức, nhân văn, cần học tập và rèn luyện trong cuộc sống.

+ Nhắc nhở con người: biết sẻ chia, thông cảm và hỗ trợ nhau, tránh ích kỷ, vô cảm.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích nhân vật Dì Hảo.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.

- Giới thiệu nhân vật Dì Hảo: người phụ nữ trong trích đoạn Dì Hảo của Nam Cao, có cuộc đời bất hạnh, chịu nhiều đau khổ.

- Khái quát nhận định: Dì Hảo thể hiện lòng hy sinh, sự cam chịu và phẩm chất cao đẹp của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

* Thân bài:

- Hoàn cảnh sống:

+ Dì Hảo lấy chồng nhưng người chồng không yêu, chỉ lấy để được nuôi dưỡng, gia đình sống trong cảnh nghèo đói, thiếu thốn.

+ Đứa con chết, dì Hảo tê liệt, không còn sức lao động, chồng trách móc, bỏ đi nhậu nhẹt → tăng thêm bi kịch.

- Tâm lý và phẩm chất:

+ Tâm lý:

• Dì Hảo luôn xót thương con cái và lo lắng cho chồng, dù chồng tàn nhẫn và gia cảnh nghèo đói.

• Khi bị chồng chửi bới, bỏ đi nhậu nhẹt, dì tuy đau khổ, nức nở khóc, nhưng không oán trách ai.

• Thể hiện sự cam chịu, nhẫn nhịn sâu sắc, biết chấp nhận số phận bất hạnh.

+ Phẩm chất:

• Lòng hy sinh: dì Hảo dành tất cả sức lực, tình cảm và sự chịu đựng để chăm lo gia đình, nhường nhịn bản thân.

• Sự cam chịu, nhẫn nhịn: đối diện với sự tàn nhẫn của chồng và số phận nghiệt ngã, vẫn kiên nhẫn chịu đựng, giữ nề nếp gia đình.

• Tấm lòng vị tha, bao dung: dì Hảo không trách móc chồng, không oán giận xã hội, thể hiện tấm lòng cao đẹp, bao dung, nhân hậu.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật:

+ Miêu tả tâm lý tinh tế: diễn biến nội tâm dì Hảo qua hành động, lời nói, nước mắt.

+ Ngôn ngữ giàu hình ảnh: “dì cứ khóc… khóc như người ta thổ” tạo cảm giác sống động, gần gũi.

+ Tương phản: lòng nhân hậu, cam chịu của dì Hảo – tàn nhẫn, ích kỷ của chồng và số phận.

* Kết bài:

- Khẳng định vai trò nhân vật: biểu tượng cho bi kịch người phụ nữ nghèo trong xã hội phong kiến, đồng thời thể hiện tấm lòng hy sinh, cam chịu và nhân phẩm cao đẹp.

- Nêu cảm nhận cá nhân: nhân vật gợi lên sự đồng cảm, trân trọng giá trị đạo đức và lòng nhân ái.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.