I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

TỨC CẢNH PÁC BÓ

Sáng ra bờ suối, tối vào hang,

Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng.

Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng,

Cuộc đời cách mạng thật là sang.

(Pác Bó, Cao Bằng, 1941, Hồ Chí Minh)

(0,5 điểm) Xác định thể thơ của bài thơ trên.

Nội dung: Bài thơ khắc họa lại cuộc sống sinh hoạt và làm việc của Bác ở núi rừng Pác Pó và tinh thần lạc quan, phong thái ung dung, tự tại của người chiến sĩ cách mạng.

- Ba dòng thơ đầu, cuộc sống sinh hoạt của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc ở Pác Pó:

+ Nơi ở: sáng ra bờ suối để làm việc, tối vào hang để nghỉ ngơi.

+ Bữa ăn: cháo ngô thay cơm, măng rừng thay rau.

+ Nơi làm việc: phiến đá chông chênh bên bờ suối.

- Cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác vô cùng gian khổ nhưng cao đẹp. Dù sống trong điều kiện khắc nghiệt, Bác vẫn giữ tinh thần lạc quan, tận tụy, hết lòng vì sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Bác Hồ cảm thấy cuộc sống gian khổ ấy “thật là sang” vì:

- “Sang” ở đây không phải giàu sang vật chất, mà là sang về tinh thần, về ý nghĩa cuộc sống.

- Bác được sống giữa thiên nhiên, tự do làm việc cho cách mạng, được cống hiến cho Tổ quốc → đó là niềm hạnh phúc lớn lao.

- Dù thiếu thốn, gian khổ, nhưng Bác vẫn thấy đời mình có lý tưởng, có mục tiêu cao đẹp, nên cảm thấy cuộc sống ấy đáng quý, đáng tự hào.

Bức chân dung Bác Hồ qua bài thơ hiện lên thật giản dị, thanh cao và vĩ đại:

- Bác sống giữa núi rừng Pác Bó trong điều kiện gian khổ, thiếu thốn, nhưng vẫn lạc quan, ung dung, tự tại.

- Bác hiện lên là người chiến sĩ cách mạng kiên cường, suốt đời tận tụy vì dân, vì nước.

- Đồng thời, Bác cũng là người có tâm hồn nghệ sĩ, biết hòa mình với thiên nhiên, tìm niềm vui trong lao động và công việc.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích: Lòng yêu nước là tình cảm gắn bó, tự hào, sẵn sàng cống hiến, hy sinh vì Tổ quốc.

- Biểu hiện:

+ Tôn trọng, giữ gìn truyền thống dân tộc.

+ Học tập, lao động tốt để góp phần xây dựng đất nước.

+ Bảo vệ Tổ quốc, phản đối hành vi làm tổn hại đến quốc gia.

- Vai trò / Ý nghĩa:

+ Là động lực mạnh mẽ thúc đẩy con người vượt qua khó khăn, chiến đấu, cống hiến.

+ Góp phần giữ gìn độc lập, chủ quyền, phát triển đất nước.

+ Giúp kết nối, đoàn kết dân tộc, tạo nên sức mạnh chung.

- Bài học: Cần nuôi dưỡng lòng yêu nước bằng hành động cụ thể, thiết thực trong học tập và cuộc sống.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Pó.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu tác giả: Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ vĩ đại, nhà thơ lớn của dân tộc.

- Giới thiệu tác phẩm: Bài thơ Tức cảnh Pác Bó (1941) được viết khi Bác hoạt động cách mạng ở Pác Bó, thể hiện tinh thần lạc quan, phong thái ung dung và tình yêu nước sâu sắc.

* Thân bài

- Hoàn cảnh sáng tác

+ Năm 1941, sau 30 năm bôn ba, Bác trở về Cao Bằng lãnh đạo cách mạng.

+ Cuộc sống nơi núi rừng Pác Bó vô cùng gian khổ nhưng Bác vẫn yêu đời, tin tưởng vào tương lai.

- Phân tích nội dung và nghệ thuật

+ Hai câu đầu:

“Sáng ra bờ suối, tối vào hang,

Cháo bẹ, rau măng vẫn sẵn sàng.”

→ Cuộc sống giản dị, kham khổ (ăn uống đạm bạc, ở hang đá)

→ Thể hiện tinh thần tự tại, chủ động, thích nghi và lạc quan của Bác.

+ Câu thứ ba:

“Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng,”

→ Hình ảnh người chiến sĩ cách mạng làm việc trong hoàn cảnh gian khó.

→ Thể hiện tinh thần làm việc say mê, ý chí kiên định của Bác.

+ Câu cuối:

“Cuộc đời cách mạng thật là sang.”

→ “Sang” ở đây là sang trong tinh thần, lý tưởng; Bác coi hạnh phúc là được sống và cống hiến cho cách mạng.

→ Giọng thơ vui tươi, thể hiện quan điểm sống thanh cao, lạc quan.

- Nghệ thuật:

+ Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ngắn gọn, cô đọng.

+ Ngôn ngữ giản dị, gần gũi.

+ Giọng điệu hóm hỉnh, tự nhiên, thể hiện tâm hồn ung dung của Bác.

- Ý nghĩa hình tượng Bác Hồ trong bài thơ

+ Một con người giản dị, khiêm nhường.

+ Một chiến sĩ cách mạng kiên cường, lạc quan, tràn đầy niềm tin vào sự nghiệp giải phóng dân tộc.

* Kết bài

- Khẳng định: Tức cảnh Pác Bó là bài thơ giàu cảm hứng cách mạng và nhân văn, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn cao cả của Hồ Chí Minh.

- Liên hệ: Học tập tinh thần lạc quan, yêu nước và giản dị của Bác trong cuộc sống hôm nay.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.