I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

MỜI TRẦU

Quả cau nho nhỏ miếng trầu hôi

Này của Xuân Hương mới quệt rồi

Có phải duyên nhau thì thắm lại

Đừng xanh như lá bạc như vôi.

 (Thơ Hồ Xuân Hương, NXB Văn học, 1987)

(0,5 điểm) Xác định thể thơ của bài thơ Mời trầu.

- Thành ngữ: Xanh như lá bạc như vôi.

- Giải thích:

+ Xanh như lá: Chỉ sự lạnh lùng, vô tình, không mặn nồng, nhạt nhẽo.

+ Bạc như vôi: Chỉ sự phản bội, bạc bẽo, bội tình, thay lòng.

=> Thành ngữ thường được dùng để chỉ những người sống lạnh lùng, vô ơn, thiếu tình nghĩa.

Thể hiện một cá tính mạnh mẽ, dõng dạt → Là sự thách thức sâu cay vào chế độ xã hội phong kiến tồi tàn, mục nát. Là sự khẳng định về quyền bình đẳng

- Mong muốn được tự do bày tỏ tình cảm, chủ động trong tình yêu.

- Khao khát hạnh phúc chân thành, bình đẳng giữa nam và nữ.

- Thể hiện ý thức tự trọng, tự khẳng định giá trị bản thân.

- Là tiếng nói giải phóng, phản kháng nhẹ nhàng trước lễ giáo phong kiến.

- Bộc lộ vẻ đẹp táo bạo, nhân văn và giàu sức sống của người phụ nữ.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Một vài thông điệp rút ra từ bài thơ Tự tình I (Hồ Xuân Hương):

+ Khẳng định giá trị, phẩm giá con người, đặc biệt là phụ nữ.

+ Phê phán xã hội phong kiến bất công, áp bức phụ nữ.

+ Khích lệ dám sống trung thực, bộc lộ cảm xúc và khát vọng cá nhân.

- HS lựa chọn 01 thông điệp và viết đoạn văn theo yêu cầu. GV linh hoạt khi chấm.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích bài thơ Mời trầu.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu chung: Hồ Xuân Hương là một nhà thơ lớn của thế kỷ XVIII-XIX. "Mời trầu" là một trong những bài thơ tiêu biểu thể hiện rõ phong cách thơ của bà, vừa mang nét dân gian vừa đậm chất cá tính.

- Nêu luận điểm: Bài thơ là lời mời trầu, đồng thời gửi gắm khát vọng về tình yêu chân thành, thắm thiết và một thông điệp về thái độ sống, thái độ ứng xử trong tình yêu.

* Thân bài

- Hai câu đầu: Lời mời trầu với những ẩn ý sâu sắc

"Quả cau nho nhỏ, miếng trầu hôi / Này của Xuân Hương mới quệt rồi".

+ Hình ảnh: "Quả cau nho nhỏ" và "miếng trầu hôi" gợi lên hình ảnh dân gian quen thuộc trong tục ăn trầu của người Việt Nam.

+ Từ "nho nhỏ" và "hôi" không có ý chê bai mà thể hiện sự khiêm nhường, giản dị, thân mật và chân thành.

+ "Miếng trầu hôi" ẩn chứa cả tâm sự và nỗi lòng của người phụ nữ.

+ Câu thơ có hình ảnh mạnh mẽ, chủ động. Từ "này" và động từ "quệt" thể hiện sự dứt khoát, không ngại ngùng của tác giả. Hồ Xuân Hương dám xưng tên mình, thể hiện sự chủ động, cá tính mạnh mẽ và tự tin.

- Hai câu cuối: Khát vọng tình yêu và bài học cuộc đời

"Có phải duyên nhau thì thắm lại / Đừng xanh như lá bạc như vôi".

+ "Có phải duyên nhau thì thắm lại" đặt ra một câu hỏi tu từ, gián tiếp ngỏ lời và thể hiện khát khao yêu đương chân thành.

+ Từ "thắm" gợi màu đỏ hồng của trầu cau, tượng trưng cho tình yêu mặn nồng, bền chặt, đằm thắm.

+ Câu thơ thể hiện khát vọng về một tình yêu sâu sắc, đẹp đẽ, nồng nàn.

+ Hai hình ảnh "xanh như lá" và "bạc như vôi" là lời nhắc nhở về tình yêu bạc bẽo, lạnh nhạt, dối trá.

+ "Xanh như lá" và "bạc như vôi" là lời nói quen thuộc trong thành ngữ Việt Nam, được sử dụng một cách sáng tạo và sâu sắc.

* Kết bài

- Khái quát giá trị bài thơ: Bài thơ là sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật làm thơ và tâm tư, tình cảm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

- Khẳng định: Bài thơ là tiếng nói mạnh mẽ, khát khao tình yêu chân thành, đồng thời bộc lộ sự trân trọng và khát khao được sống với hạnh phúc của tác giả.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.