I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Má buồn thiệt buồn khi nhắc lại hồi con gái má chừng mười, mười hai tuổi, “nhà mình nghèo quá, má không lo cho bây được đủ đầy…”. Tôi cười giòn, trời đất, thiệt thòi gì đâu, má quên rồi sao? Những củ khoai lang còn ấm má mang về khi tan chợ, những bộ quần áo mới má thắt thẻo chắt mót từng lọn rau, bó cải để sắm cho con, chiếc xe đạp nhỏ – món quà từ tháng lương của ba để con tới trường… Và con có cả một vạt sân vàng nắng…

Tôi nhớ, sân nhà mình chỉ nhỏ bằng hai tàng cây trứng cá. Nó lọt thỏm giữa ngôi nhà xam xám thấp tè và những giồng rau xanh biếc ngoài kia. […]. Ranh giới giữa sân với vườn rau là những cái mương nhỏ tạo thành do má tôi lấy đất lên giồng. Sát hàng ba có một luốn hẹ kiểng, trổ bông tím rập rờn suốt hai mùa nắng, mưa. Nhà tôi nghèo nên trồng loại bông coi cũng bình thường quá đỗi, lúc Tết, cũng chỉ thêm bông vạn thọ, mồng gà… bởi những cây hoa bình dị ấy chính tay tôi gieo trồng giáp biên sân. Bữa hai chín Tết, má phơi lá chuẩn bị gói bánh, tôi ngẩn ngơ nhìn “bức tranh” sân của mình, trời đất, sao mà đẹp dữ vậy không biết, viền quanh những tàu chuối xanh rờn là hàng trăm đóa hoa vàng rực rỡ. Tôi đứng ở đó, tự hào nhìn sự sống nở hoa từ bàn tay nhỏ nhoi, xương xẩu của mình (bàn tay xưa rày chỉ biết cầm đũa ăn cơm và… chơi chuyền).

Rồi hoa tàn, rồi mùa nắng hết. Mưa bắt đầu xập xoài, báo mùa đang đi tới. Tôi lóp ngóp xách rổ chận bắt mấy con cá rô ốm nhách, dài nhằng, mình đầy nhớt xăng xái lóc lên sân. Mặt sân đã ngấm mưa, đất vỡ ra, tràn xuống những chỗ nẻ […]. Chà chà, chỉ cần đủ ba nắng, sân - thiên - đường của mình lại ráo hoảnh, sạch bong cho mà coi.

Bây giờ nhớ lại, thấy lạ, lạ quá chừng… Sân nhà mình hồi ấy có rộng mấy đâu, chỉ có khoảng trời là lồng lộng phía trên đầu, nhưng đã đi hết cả tuổi thần tiên rồi, sao tôi vẫn còn nhớ tiếc. Chứ không à? Những đứa bạn dễ thương, những trò chơi tuổi nhỏ, cái xích đu tự tạo mắc lên cành cây bằng mấy cọng dây chuối, con dế gáy te te hoài dưới tấm đá chẻ bên góc nhà, tôi nhớ cả tiếng má rầy khi tôi trốn ngủ trưa lén ra sân gạch đụi nhảy dây. […]. Coi lại, hồi nhỏ, tôi lang thang ngoài sân, vườn nhiều hơn trong nhà, trên mình đầy sẹo lớn nhỏ… Lúc tan bạn ròi, còn một mình, tôi vẫn thường thẩn thơ ở đó, mơ màng nghe bầy chim sâu, chim sẻ ríu rít cãi nhau, ngó con bướm nhỏ vỗ cánh thấp tha thấp thỏm…

Má cũng thường ra sân, nhưng không phải để thảnh thơi chơi đùa, không phải để ngắm mặt trời lặn, đón trăng lên… Buổi sớm, má ra quét lá, tiếng chổi xao xác trong tiếng gà. Buổi chiều, má hay ngồi chỗ góc sân, nghe tôi nhảy từ trên cây xuống cái phịch như ai quăng bịch muối, má than (mà cười): “Con nhỏ này chắc Mụ bà nắn lộn” … mà tay vẫn thoăn thoắt bó rau chuẩn bị cho buổi chợ sớm mai. Độ gần cuối tháng mười, lúa về sân, ba má ngồi quây lúa giữa trưa, bóng hai cây trứng cá đã bị tỉa thưa cành không đủ sức ngăn bớt cái nóng bừng bừng, mồ hôi chảy dài, bê bết tóc. Mỗi lần giở đệm lúa lên, hơi nước ướt đầm mặt đất, không hiểu sao, tôi cứ tưởng đấy là mồ hôi của má ba mình. Dường như không lần nòa đứng trên mảnh sân - thiên - đường của tôi, má ba không tất tả, bận bịu, lo toan… Nên cái hồi con mời, mười hai tuổi, nhà mình nghèo, má (và cả ba) thiệt thòi nhiều nhất. Còn con lúc ấy giàu có, đầy đủ lắm, má à. Má không tin con sao?

(Theo Sân nhà - Nguyễn Ngọc Tư)

(0,5 điểm) Xác định ngôi kể trong truyện Sân nhà. Việc lựa chọn ngôi kể đó có tác dụng gì?

Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.

- Nuối tiếc tuổi thơ bên ba má.

- Nhớ thương về hình ảnh người mẹ và công việc vất vả của ba má trên sân.

- Xúc động trước hình ảnh của ba má khi đập lúa.

- Từ đứa trẻ vô tư, hồn nhiên, chỉ biết tận hưởng tuổi thơ.

- Khi trưởng thành, hồi tưởng lại mới nhận ra sự cực nhọc, thiệt thòi của ba má.

- Sự thay đổi ấy cho thấy “tôi” đã lớn, có sự thấu hiểu, tri ân sâu sắc đối với cha mẹ.

HS nêu chi tiết và lí giải.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Kỉ niệm là những hình ảnh, cảm xúc, sự việc đã từng xảy ra trong quá khứ và được ta lưu giữ trong tâm trí.

- Giúp con người nhớ về những tháng ngày đã qua, trân trọng quá khứ và những người từng gắn bó.

- Là nguồn động viên, an ủi khi con người gặp khó khăn, mệt mỏi.

- Gợi nhắc những bài học quý giá, giúp ta sống tốt hơn, biết yêu thương và biết ơn.

- Kỉ niệm đẹp nuôi dưỡng tâm hồn, giúp con người thêm nhân hậu, sâu sắc, và hướng thiện.

- Là sợi dây kết nối giữa quá khứ – hiện tại – tương lai, giúp ta hiểu rõ hơn về chính mình.

- Nếu không có kỉ niệm, cuộc sống sẽ trở nên nhạt nhẽo, vô vị và thiếu chiều sâu cảm xúc.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích hình ảnh “sân nhà” trong truyện ngắn Sân nhà của Nguyễn Ngọc Tư và ý nghĩa của hình ảnh này đối với tuổi thơ của nhân vật “tôi”.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Ngọc Tư: cây bút Nam Bộ với lối viết dung dị, chan chứa cảm xúc và tình người.

- Giới thiệu tác phẩm Sân nhà: truyện ngắn viết về tuổi thơ nghèo nhưng đầy yêu thương của nhân vật “tôi”.

- Dẫn vấn đề: Hình ảnh “sân nhà” là biểu tượng giàu ý nghĩa, gắn liền với ký ức tuổi thơ và tình mẹ con sâu nặng.

* Thân bài

- Khái quát hình ảnh “sân nhà”

+ “Sân nhà” là không gian quen thuộc, gần gũi trong mỗi gia đình nông thôn.

+ Trong truyện, đó là nơi diễn ra mọi sinh hoạt, vui chơi, lao động, chứa đựng cả kỉ niệm tuổi thơ của nhân vật “tôi”.

- Phân tích hình ảnh “sân nhà” qua những kỉ niệm tuổi thơ

+ Sân nhà – nơi ghi dấu tuổi thơ hồn nhiên, trong sáng

× Là “thiên đường” của đứa trẻ nghèo: nơi chơi đùa, hái hoa, đuổi bướm, cười nói rộn ràng.

× Mỗi góc sân gắn với một trò chơi, một niềm vui nhỏ bé, giản dị mà đáng nhớ.

→ Thể hiện tuổi thơ bình dị, trong trẻo, ấm áp tình người.

+ Sân nhà – nơi gắn bó với hình ảnh người mẹ tảo tần

× Mẹ quét sân, phơi lúa, bó rau, phơi lá gói bánh… mọi việc đều diễn ra nơi ấy.

× Hình ảnh mẹ trên sân là biểu tượng của sự hi sinh, của tình thương bao la dành cho con.

→ “Sân nhà” vì thế trở thành nơi lưu giữ tình mẫu tử thiêng liêng, sâu đậm.

+ Sân nhà – biểu tượng của hạnh phúc giản dị

× Dù cuộc sống còn thiếu thốn, nhân vật “tôi” vẫn cảm thấy hạnh phúc vì có gia đình, có mẹ, có tuổi thơ đầy yêu thương.

× “Sân nhà” là biểu tượng cho mái ấm, cho tình yêu thương và những giá trị bình dị mà quý giá trong đời.

- Ý nghĩa của hình ảnh “sân nhà” đối với nhân vật “tôi”

+ Là nơi nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách.

+ Là miền ký ức đẹp, giúp “tôi” nhận ra giá trị của tình yêu thương và sự hi sinh của mẹ.

+ Khi trưởng thành, “tôi” càng thấm thía rằng hạnh phúc không ở xa xôi, mà ở ngay trong “sân nhà” – nơi khởi đầu của yêu thương.

* Kết bài

- Khẳng định: Hình ảnh “sân nhà” không chỉ là không gian vật lý mà là biểu tượng của tuổi thơ, của tình mẹ, của hạnh phúc giản dị.

- Nêu cảm nghĩ: Từ “sân nhà” của Nguyễn Ngọc Tư, ta học được cách trân trọng những điều bình thường mà quý giá quanh mình.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.