I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

TRẦN ĐĂNG KHOA: TÁC GIẢ CỦA TUỔI THƠ TRONG TRẺO

Được biết đến là cây bút nổi bật trong giới thi ca Việt Nam, Trần Đăng khoa là người có nét riêng xuất sắc trog số các nhà thơ đương đại trước năm 1975. Ông luôn có cái nhìn bao quát về cuộc sống, những chất liệu được dệt trong các tác phẩm hầu hết là sự quen thuộc xung quanh.

Suốt hơn năm mươi năm sáng tác, Trần Đăng Khoa đã cho ra đời hơn hia mươi tập thơ và trường ca như Khúc hát người anh hùng, Bên cửa sổ may bay hay Chân dung và đối thoại, chưa kể đến một số tập bút kí và tiểu luận phê bình. Tuy nhiên nổi trội nhất vẫn là Góc sân và khoảng trời hay.

Bằng những đặc sắc trong ngòi bút, Trần Đăng Khoa đã ghi dấu ấn trong lòng người đọc bao kí ức về miền tuổi thơ với chất thơ nhẹ nhàng, hồn nhiên mà đầy chân thật nhưng cũng không kém phần sâu sắc với nhiều tầng ý nghĩa.

Mười tuổi ông đã có những câu thơ vo cùng trong trẻo và xúc động chạm đến trái tim người đọc. Qua lăng kính của một cậu bé, hạt gạo hiện lên trong bức tranh đầy màu sắc cùng với giọt mồ hôi và nỗi khó nhọc của người nông dân. Không những thế, tác phẩm Hạt gạo làng ta còn chứa đựng cả hình ảnh tảo tần của những người phụ nữ hậu phương. Bao nhiêu hạt gạo là bấy nhiêu chân tình cùng nỗi nhớ nhung khắc khoải của quê hương dành cho tiền tuyến....[ Hạt gạo làng ta]

Quê hương và thiên nhiên luôn hiện hữu trong các tác phẩm của Trần Đăng Khoa như một hình tượng nghệ thuật giau sức gợi, được cảm nhận bằng tấm lòng cảu một người con đã gắn bó với mảnh đất mình sinh ra và lớn lên....[Trăng ơi từ đâu đến?]

Thơ của Trần Đăng Khoa không chỉ hồn nhiên, trong sáng mà còn du dương như một bản đồng giao với cách gieo chữ có hồn, có nhịp. Trong thơ của ông, nhạc điệu không chỉ là giai điệu của tâm hôn mà còn khả năng tạo hình, tạo nghĩa tinh tế. Thế giới âm thanh giàu tiết tấu trong từng vần thơ của cậu bé mười bốn tuổi đã phần nào khẳng định tài năng xuất chúng với trình độ thượng thừa trong cách chơi chữ xứng đáng với danh xưng “thần đồng” thi ca. Kông những thế nahf thơ còn lồng ghép linh hoạt nhiều phép nghệ thuật như ẩn dụ, nhân hóa hay từ láy khiến thơ của ông không những hóm hỉn, vui nhộn mà còn vô cùng có chiều sâu và đầy tinh tế...[ Cây dừa]

Điều khiến thơ ông khác lạ so với những nhà thơ cùng độ tuổi lúc bấy giờ là cách đưa thế giới xung quanh vào tác phâm bằng một tâm hồn sâu sắc cùng đôi mắt quan sát nhạy bén. Từng vần thơ Trần Đăng Khoa đã thể hiện trọn vẹn vẻ đẹp hồn nhiên, chân thực của trẻ thơ nên dễ dàng chạm đến trái tim của độc giả và để lại trong họ miền kí ức tươi đẹp của những ngày còn thơ bé. Dù có phủ bao nhiêu lớp bụi của thời gian thì thơ Trần Đăng Khoa vẫn luôn sống mãi trong dòng chảy văn chương bởi những nội dung, nghệ thuật đặc sắc chứa đựng trong từng câu chữ...

Cho đến tận hôm nay, Trần Đăng Khoa vẫn mãi là tinh tú trên bầu trời văn học Việt Nam. Các tác phẩm của ông không chỉ đóng góp cho thơ ca nước nhà những áng thơ bay bổng mà còn giúp người đọc lưu giữ miền kí ức tuổi thơ vào sâu trong tâm khảm.

(Theo Thiên Nhi, https://revologuecom/tac-gia-tran-dang-khoa)

(0,5 điểm) Xác định phương thức biểu đạt của văn bản trên.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích truyện ngắn Người ở.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Trong dòng chảy của văn học, những câu chuyện về tình bạn, sự cảm thông, và khát khao tri thức luôn là một phần quan trọng, giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về giá trị của tình người và lòng nhân ái.

- Truyện ngắn "Người Ở" của Thái Chí Thanh, một nhà văn thuộc thế hệ sau chiến tranh ở Việt Nam, đã khắc họa sâu sắc mối quan hệ giữa hai cô bé đến từ hai thế giới khác nhau: Minh, một cô bé thành phố giàu có và Tuyết, người giúp việc mùa hè.

- Câu chuyện không chỉ mở ra một thế giới của sự đối lập về điều kiện sống, mà còn gợi lên những suy tư về lòng nhân ái, tình bạn, và khát vọng học tập.

* Thân bài

- Khái quát

+ Thái Chí Thanh là một nhà văn nổi bật trong văn học thiếu nhi Việt Nam, với phong cách sáng tác đậm chất nhân văn và gần gũi với đời sống của trẻ em.

+ Sinh ra và lớn lên trong một thời kỳ đầy biến động của đất nước, ông đã chọn con đường sáng tác để truyền tải những giá trị về tình yêu thương, sự sẻ chia và khát khao học tập thông qua các tác phẩm dành cho thiếu nhi. "Người Ở" là một truyện ngắn tiêu biểu của ông.

+ Truyện được kể theo ngôi thứ nhất qua lời kể của nhân vật Minh, một cô bé sống ở thành phố.

+ Câu chuyện được xây dựng theo cốt truyện đơn tuyến, tập trung vào mối quan hệ giữa Minh và Tuyết, từ đó làm nổi bật lên chủ đề chính của câu chuyện.

+ Nhân vật Tuyết chính là trung tâm của câu chuyện, là người mà qua đó, tác giả gửi gắm những thông điệp sâu sắc về lòng nhân ái và khát vọng vươn lên.

- Tóm tắt

+ "Người Ở" kể về một mùa hè, khi bố Minh đi công tác xa và mẹ Minh phải thuê Tuyết, một cô bé trạc tuổi Minh, đến giúp việc trong nhà. Tuyết là một cô bé siêng năng và thông minh, nhưng hoàn cảnh gia đình khó khăn khiến cô phải làm thuê để kiếm tiền đi học. Trong thời gian ở cùng nhau, Minh dần nhận ra sự khác biệt trong cuộc sống của mình và Tuyết, từ đó hình thành một tình bạn đẹp giữa hai cô bé.

+ Truyện tập trung vào đề tài tình bạn và lòng nhân ái, một đề tài quen thuộc nhưng Thái Chí Thanh đã làm nó trở nên mới mẻ bởi cách tiếp cận gần gũi và chân thực.

+ Qua câu chuyện, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về sự sẻ chia và tầm quan trọng của việc học tập, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

- Phân tích nhân vật chính

+ Nhân vật Tuyết trong truyện ngắn "Người Ở" hiện lên với hoàn cảnh đầy khó khăn nhưng lại chứa đựng một nghị lực và khát vọng sống mãnh liệt.

+ Xuất thân từ một gia đình nghèo khó, Tuyết phải làm người giúp việc trong mùa hè để có thể kiếm tiền tiếp tục việc học. Dù cùng tuổi với Minh, Tuyết sớm trưởng thành hơn bởi những gánh nặng cuộc sống, và chính điều đó đã tôi luyện trong cô một ý chí kiên cường.

+ Hành động của Tuyết, từ việc siêng năng giúp đỡ mẹ Minh, đến việc giải toán cho Minh một cách thành thạo, đều thể hiện sự thông minh, nhạy bén và chăm chỉ.

+ Lời nói và suy nghĩ của Tuyết, khi cô thốt lên đầy vui mừng rằng mình đã kiếm đủ tiền đi học, là sự minh chứng rõ nét cho khát vọng được học hành, được vươn lên thoát khỏi cảnh nghèo khó.

=> Tuyết không chỉ là hình ảnh của những đứa trẻ nông thôn nghèo nhưng đầy khát vọng, mà còn là tấm gương sáng cho sự kiên trì và nỗ lực không ngừng.

=> Nhà văn Thái Chí Thanh đã khéo léo xây dựng nhân vật Tuyết như một biểu tượng của sự vươn lên, qua đó đem đến cho người đọc một thông điệp rằng dù trong hoàn cảnh nào, chỉ cần có ý chí và quyết tâm, con người vẫn có thể vượt qua mọi khó khăn để đạt được ước mơ của mình.

- Phân tích nhân vật khác

+ Minh là một cô bé thành phố, sống trong điều kiện đầy đủ, có phần chiều chuộng và ít biết đến những khó khăn của cuộc sống.

+ Tuy nhiên, qua sự tiếp xúc với Tuyết, Minh dần thay đổi, nhận ra giá trị của những điều mình đang có và nảy sinh một sự cảm phục đối với bạn mình.

+ Sự tương tác giữa Minh và Tuyết không chỉ là sự gặp gỡ của hai con người từ hai hoàn cảnh khác nhau, mà còn là sự giao thoa giữa hai thế giới quan khác biệt.

=> Minh chính là nhân vật đại diện cho sự thay đổi trong nhận thức, từ đó làm nổi bật thêm chủ đề của câu chuyện: sự nhân văn và lòng nhân ái có thể thay đổi cách nhìn nhận của con người về cuộc sống.

- Nghệ thuật

Truyện “Người ở” có nhiều nét đặc sắc về mặt kể chuyện:

+ Cốt truyện của "Người Ở" đơn giản, nhưng lại mang đến nhiều cảm xúc cho người đọc thông qua cách kể chuyện nhẹ nhàng, tinh tế.

+ Truyện được kể theo ngôi thứ nhất từ góc nhìn của Minh, giúp người đọc dễ dàng đồng cảm và hiểu sâu hơn về những thay đổi trong tâm hồn của nhân vật này. Điểm nhìn của Minh, một cô bé thành phố, cũng giúp làm nổi bật sự đối lập trong cuộc sống của hai nhân vật, từ đó tôn lên sự cảm phục đối với Tuyết.

+ Cách dựng tình huống trong truyện khá tự nhiên, không có những kịch tính lớn, nhưng lại rất sâu lắng và để lại ấn tượng mạnh mẽ về sự trưởng thành trong tình cảm của các nhân vật.

+ Nhà văn Thái Chí Thanh khắc họa nhân vật thông qua hành động và lời nói, nhưng không quên khai thác dòng nội tâm của các nhân vật, đặc biệt là Minh, để thể hiện những biến chuyển tâm lý tinh tế.

+ Ngôn ngữ trong truyện đơn giản nhưng rất tinh tế, hài hòa giữa miêu tả và biểu cảm, tạo nên một không gian truyện đầy hình ảnh và cảm xúc.

+ Giọng điệu trong truyện trầm lắng, đôi lúc có chút xót xa nhưng vẫn nhẹ nhàng, phù hợp với tâm trạng và nội dung truyện, làm nổi bật chủ đề nhân văn của câu chuyện.

- Đánh giá

+ "Người Ở" là một truyện ngắn đơn giản nhưng lại chứa đựng nhiều giá trị nhân văn sâu sắc.

+ Thông qua câu chuyện về tình bạn giữa Minh và Tuyết, Thái Chí Thanh đã khéo léo gửi gắm thông điệp về lòng nhân ái, sự sẻ chia và tầm quan trọng của giáo dục.

+ Tác phẩm không chỉ giúp người đọc hiểu thêm về những khó khăn mà trẻ em nông thôn phải đối mặt, mà còn truyền cảm hứng cho việc trân trọng những điều mình đang có và sự kiên trì trong học tập.

+ So với các tác phẩm cùng đề tài, "Người Ở" nổi bật bởi cách tiếp cận gần gũi, nhân văn và đầy cảm xúc, góp phần làm phong phú thêm văn học thiếu nhi Việt Nam.

* Kết bài

- "Người Ở" là một tác phẩm đặc sắc trong dòng văn học thiếu nhi, với những tình tiết nhẹ nhàng nhưng đầy xúc động.

- Câu chuyện không chỉ khơi gợi trong lòng người đọc những tình cảm đẹp đẽ mà còn giúp ta nhận thức rõ hơn về trách nhiệm của mỗi người đối với những người xung quanh, đặc biệt là trong việc giúp đỡ và sẻ chia với những hoàn cảnh khó khăn.

- Sức sống của câu chuyện sẽ mãi lan tỏa, trở thành nguồn cảm hứng cho biết bao thế hệ độc giả, nhắc nhở chúng ta về giá trị của tình bạn và khát vọng học tập trong cuộc sống.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

Văn bản viết về nhà thơ Trần Đăng Khoa, một nhà thơ nổi bật của Việt Nam, được mệnh danh là “thần đồng thi ca”.