I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

NGUYỄN NHẬT ÁNH - NHÀ VĂN CỦA LỨA TUỔI HOA NIÊN

Ngay từ khi bắt đầu cầm bút, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã xác định rõ đối tượng và thiên hướng sáng tác của mình là hồn văn đau đáu, khôn nguôi về quãng thời gian đã qua, về nỗi niềm khắc khoải với tuổi thơ và nguyện chỉ chuyên tâm, chuyên chú viết những câu chuyện dành riêng cho lứa tuổi học trò. […]

Với mong muốn gợi mở cho độc giả về miền kí ức bị lãng quên, những trang văn của Nguyễn Nhật Ánh tựa như áng mây bồng bềnh, êm dịu và đẹp đẽ nhất, sẵn sàng nâng niu, ôm ấp tâm hồn giữa thực tại bề bộn, từ đó an ủi và động viên họ vững bước. Đặc biệt, các tác phẩm tự sự của Nguyễn Nhật Ánh còn được đánh giá là giúp trẻ em trưởng thành theo từng giai đoạn của cuộc đời với một thế giới trẻ thơ hết sức hồn nhiên, trong sáng. Mà ở nơi đó không có sự hiện diện của cái ác, cái xấu, cái thấp hèn, mà chỉ tràn ngập tình yêu thương, sự lạc quan và tôn trọng.

Dịu dàng, ấm áp, gần gũi là những gì người ta nói về văn chương Nguyễn Nhật Ánh. Không quá ồn ào, vội vã, các tác phẩm tự sự của ông thường là những câu chuyện thường nhật và giản dị nhất như: những ngày đi học, một kì nghỉ hè, lũy tre làng, chiếc cầu bắc qua sông hay tình cảm gia đình, bạn bè và cả những rung động đầu đời ngây ngô…Tất cả đều trong sáng, mong manh như sương sớm ban mai. Từ đó, nhà văn như vẽ lên một bức tranh đẹp đẽ về tuổi thơ để bất kì ai khi nhớ về đều cảm thấy hạnh phúc dâng trào.

Bởi đối tượng đọc là trẻ nhỏ nên truyện của Nguyễn Nhật Ánh thường mở ra một thế giới mộng mơ, đẹp như một câu chuyện cổ tích giữa đời thực. Chính những yếu tố này đã kích thích trí tưởng tượng và óc quan sát của độc giả. Đó là những ngày hè về quê chơi đùa thỏa thích trong vườn, ngoài xóm; là thế giới ngộ nghĩnh đáng yêu của bọn lợn con, gà chíp, chó cún khi chúng chơi trờ nói tiếng của nhau và sáng tạo ngôn ngữ riêng…Đây chính là sự phản chiếu thế giới quan trẻ em, một thế giới tinh nghịch, sôi động, hồn nhiên và rất giàu cảm xúc. Cũng vì thế, cốt truyện của nhà văn thường bỏ ngỏ kết thúc nhưng luôn mở ra niềm hi vọng, niềm tin về một điều kì diệu sẽ xảy ra như phép màu cổ tích.

Điều làm nên thành công của truyện Nguyễn Nhật Ánh là ý nghĩa giáo dục sâu sắc lồng ghép nhẹ nhàng, tinh tế trong mỗi tác phẩm. Điều đó được khắc họa rõ nét qua những câu chuyện về tình bạn, tình yêu, tình cảm gia đình, tình làng nghĩa xóm và tình người. […]

Chính vì thế, các tác phẩm của ông được đón nhận không chỉ bởi lứa tuổi học trò mà ngay cả bậc phụ huynh cũng yêu thích, bởi họ tìm thấy tính giải trí và triết lí giáo dục ngay trong cùng một tác phẩm, được kết hợp hợp lí và xuyên suốt trong toàn bộ sáng tác của ông.

Nhìn lại vai trò và vị trí của Nguyễn Nhật Ánh trong hành trình sáng tác văn học dành riêng cho tuổi hoa niên, ta có thể thấy đây đích thực là cây bút hội tụ đủ những yếu tố để trở thành tác giả viết cho thiếu nhi tiêu biểu nhất của nền văn học đương đại Việt Nam.

(Vân Thu, tạp chí Văn học và tuổi trẻ tháng 4 năm 2022)

(0,5 điểm) Văn bản trên thuộc thể loại nào?

Văn bản viết về nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, phân tích phong cách sáng tác và vị trí của ông trong văn học dành cho tuổi hoa niên và thiếu nhi.

- Các câu chuyện thường nhật, giản dị: đi học, kỳ nghỉ hè, tình cảm gia đình, bạn bè, rung động đầu đời.

- Thế giới mộng mơ, trong sáng, không có cái ác, cái xấu, giàu trí tưởng tượng và cảm xúc.

- Cốt truyện mở, luôn gợi niềm hi vọng và điều kì diệu.

- Nguyễn Nhật Ánh luôn nâng niu những tâm hồn độc giả nhỏ tuổi bằng những cảm xúc trong sáng, giản dị từ chính những câu chuyện thường ngày. Ông đã góp phần bồi đắp cho tâm hồn, góp phần giáo dục nhân cách rất tự nhiên, thấm thía cho biết bao thế hệ độc giả.

- HS kể được tên tác phẩm nằm trong hoặc ngoài sgk: Tôi đã thấy hoa vàng trên cỏ xanh, Điều không tính trước, Cô gái đến từ hôm qua…

Nguyễn Nhật Ánh được coi là cây bút tiêu biểu viết cho thiếu nhi và tuổi hoa niên:

- Ông xác định rõ đối tượng sáng tác và giữ vững phong cách xuyên suốt.

- Văn chương dịu dàng, ấm áp, gần gũi, tạo thế giới tuổi thơ trong sáng, hồn nhiên và giàu trí tưởng tượng.

- Ý nghĩa giáo dục sâu sắc được lồng ghép tinh tế, kết hợp giải trí và triết lý.

- Tác phẩm của ông được yêu thích cả trẻ em lẫn phụ huynh, khẳng định vị trí nổi bật trong văn học thiếu nhi Việt Nam đương đại.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam, đặc biệt trong mảng sáng tác dành cho tuổi hoa niên. Thành công của ông bắt nguồn từ sự thấu hiểu sâu sắc tâm hồn trẻ thơ và niềm đam mê cháy bỏng với đối tượng sáng tác này.

- Văn chương của Nguyễn Nhật Ánh mang nét dịu dàng, ấm áp và gần gũi, thể hiện qua những câu chuyện đời thường giản dị như tình bạn, tình cảm gia đình hay những rung động đầu đời trong sáng. Những trang văn của ông không chỉ gợi nhắc miền ký ức đẹp đẽ mà còn mở ra một thế giới trẻ thơ đầy mộng mơ, trong sáng và giàu cảm xúc, khơi dậy trí tưởng tượng phong phú của độc giả.

- Đặc biệt, các tác phẩm của ông luôn chứa đựng ý nghĩa giáo dục sâu sắc, được lồng ghép tinh tế qua những bài học về tình yêu thương, sự lạc quan và niềm tin vào cuộc sống. Bằng cách tạo nên một thế giới không có sự hiện diện của cái ác, Nguyễn Nhật Ánh đã xây dựng những câu chuyện tràn ngập tình người và niềm hi vọng, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng không chỉ trẻ em mà cả người lớn.

=> Chính sự kết hợp hài hòa giữa tính giải trí và triết lý nhân văn đã giúp Nguyễn Nhật Ánh trở thành cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam, được nhiều thế hệ độc giả yêu mến.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích truyện ngắn Cha tôi.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài:

- "Cha tôi" là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của tác giả Sương Nguyệt Minh.

- Đây là một tác phẩm đầy cảm xúc, khai thác sâu sắc mâu thuẫn giữa hai thế hệ trong gia đình: người cha – một cựu chiến binh gắn liền với kỷ luật quân đội, và cậu con trai – đại diện cho thế hệ trẻ thời hiện đại, với lối sống tự do và suy nghĩ thoáng.

- Qua câu chuyện, tác giả đã khắc họa rõ nét những xung đột, sự bất đồng và cả nỗi đau thầm lặng của hai thế hệ khác nhau.

* Thân bài:

- Nhân vật chính của đoạn truyện là người cha – một người đàn ông đã cống hiến gần như cả cuộc đời cho đất nước, mang theo mình những giá trị truyền thống, kỷ luật quân đội và trách nhiệm gia đình. Sự trở về của ông sau khi nghỉ hưu là một sự kiện lớn trong gia đình, nhưng không phải là niềm vui, mà là sự căng thẳng, bất đồng. Nhân vật người cha được miêu tả qua những hành động nghiêm khắc, lời nói mạnh mẽ nhưng cũng đầy nỗi niềm. Ông yêu thương gia đình theo cách riêng của mình, nhưng lại không hiểu được con cái, dẫn đến những mâu thuẫn không thể tránh khỏi. Sự nghiêm khắc của người cha làm nổi bật chủ đề của câu chuyện: xung đột giữa các thế hệ và những khó khăn trong việc duy trì sự gắn kết gia đình.

- Nhân vật cậu con trai – thế hệ 8X – là một đại diện điển hình cho những thanh niên sống tự do, không bị ràng buộc bởi những quy tắc và kỷ luật cứng nhắc. Cậu sống theo ý mình, thậm chí có phần nổi loạn, và hoàn toàn không hiểu được sự nghiêm khắc của cha mình. Khi người cha về nhà, cậu cảm thấy cuộc sống bị xáo trộn, áp lực và mâu thuẫn bùng phát khi cậu không thể chấp nhận những giá trị mà cha mình đại diện. Sự nổi loạn của cậu, dù mang tính bộc phát, nhưng phản ánh một nỗi niềm sâu kín, sự thiếu kết nối và cảm thông giữa cha và con.

- Về mặt nghệ thuật, viết câu chuyện này, tác giả sử dụng ngôi kể thứ nhất qua lời kể của cậu con trai. Ngôi kể ấy giúp người đọc dễ dàng đồng cảm với cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật. Cốt truyện được xây dựng chặt chẽ, xoay quanh những mâu thuẫn trong gia đình, đặc biệt là mâu thuẫn giữa hai thế hệ. Giọng kể chân thực, mạnh mẽ, kết hợp với các chi tiết đầy sức nặng như cái tát từ bàn tay người cha, hay những giọt nước mắt của người con trai, tạo nên một câu chuyện vừa xúc động vừa hấp dẫn.

* Kết bài:

- Tóm lại, đoạn truyện không chỉ là một bức tranh về cuộc sống gia đình mà còn là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của sự thấu hiểu, cảm thông giữa các thế hệ.

- Qua đó, ta cũng nhận thấy rằng, sự khác biệt giữa các thế hệ không chỉ đơn thuần là khoảng cách về thời gian, mà còn là sự khác biệt trong cách nhìn nhận cuộc sống và những giá trị mà mỗi thế hệ mang theo.

- Câu chuyện khơi gợi trong lòng người đọc những suy nghĩ sâu sắc về giá trị của gia đình, về tình cha con và những hy sinh thầm lặng mà đôi khi chúng ta không nhận ra.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.