I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

“Mây ngũ sắc là sự xuất hiện của màu sắc trong một đám mây tương tự như những gì chúng ta được nhìn thấy trên các màng dầu trong một vũng nước, nói chung nằm trong vùng gần vị trí biểu kiến của Mặt Trời hoặc Mặt Trăng. Nó là một hiện tượng khá phổ biến, thường thấy nhất trong mây trung tích, mây ti tích, mây hình hột đậu và mây ti. Chúng đôi khi xuất hiện như các dải song song với rìa của đám mây. Ngũ sắc đôi khi cũng được nhìn thấy trong mây tầng bình lưu vùng cực (còn gọi là "mây xà cừ"). Màu sắc thường là nhạt màu như màu phấn tiên (màu tùng lam), nhưng có thể rất rực rỡ hoặc pha trộn với nhau, đôi khi tương tự như xà cừ. Khi xảy ra gần Mặt Trời, hiệu ứng có thể khó phát hiện khi nó bị chìm trong ánh sáng chói lòa của Mặt Trời. Điều này có thể khắc phục bằng cách chặn ánh sáng mặt trời bằng tay hoặc quan sát nó dưới bóng của cây cối hoặc tòa nhà. Các vật hỗ trợ khác là kính tối màu, hoặc quan sát bầu trời phản xạ qua gương lồi hoặc trong một vũng nước. Mây ngũ sắc rất hiếm.

{…}

Ở Trường Sa, nếu biển mang nhiều sắc màu kì thú thì bầu trời cũng không kém phần hấp dẫn. Đặc biệt, có những hôm, trong ráng chiều đỏ ối phản chiếu xuống mặt biển còn xuất hiện những đám mây ngũ sắc. Chúng có sức hấp dẫn khiến người ta nhìn hàng giờ không chán.

Thời điểm hoàng hôn có những đám mây được nhuộm sắc xà cừ óng ánh điệu đà. Có những đám mây quay quanh mặt trời và tạo ra lỗ hổng để lọt ánh nắng xuống nhìn như một cái "giếng trời" giữa thiên nhiên. Lại có những đám mây màu sẫm có viền ánh sáng chói lọi xung quanh khiến chúng càng nổi bật và sắc nét trên nền trời.

Những đám mây kì ảo ở Trường Sa luôn thay đổi hình dáng, màu sắc, khiến cho bầu trời trở nên sinh động ở mọi thời khắc.

 (Theo Nguyễn Xuân Thuỷ)

(0,5 điểm) Xác định phương thức biểu đạt của đoạn trích trên.

Thông tin: Cung cấp thông tin về hiện tượng mây ngũ sắc, hiện tượng thiên nhiên kì thú.

- Biện pháp tu từ so sánh: nhạt màu như màu phấn tiên (màu tùng lam); đôi khi tương tự như xà cừ.

- Tác dụng:

+ Giúp người đọc hình dung rõ hơn vẻ đẹp tinh tế và biến ảo của mây ngũ sắc.

+ Làm cho cách miêu tả trở nên sinh động, gợi hình, gợi sắc, tăng tính thẩm mỹ cho đoạn văn thuyết minh.

- Mây ngũ sắc là hiện tượng thiên nhiên kì thú, rất đẹp, con người luôn mong được chiêm ngưỡng hiện tượng này.

- Vì những đám mây kì ảo ở Trường Sa luôn thay đổi hình dáng, màu sắc, khiến cho bầu trời trở nên sinh động ở mọi thời khắc.

- Những thông tin chính mà đoạn trích trên cung cấp:

+ Giới thiệu và lí giải nguồn gốc của hiện tượng mây ngũ sắc.

+ Trình bày những kiến thức khoa học cơ sở về mây ngũ sắc.

+ Thời điểm mây ngũ sắc xuất hiện ở Trường Sa và vẻ đẹp của nó

- Em dựa vào ngữ liệu trên trong văn bản để nhận biết nhanh được các thông tin ấy.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích:

+ Thiên nhiên cung cấp không khí, nước, lương thực, năng lượng – những điều kiện thiết yếu cho sự sống.

+ Là không gian tinh thần, mang lại vẻ đẹp, cảm hứng và sự bình yên cho con người.

- Chứng minh/Phân tích:

+ Nếu thiên nhiên bị tàn phá (ô nhiễm, chặt phá rừng, biến đổi khí hậu...), cuộc sống con người sẽ bị đe dọa.

+ Giữ gìn thiên nhiên cũng chính là giữ gìn tương lai của chính chúng ta.

+ Phản đề: Phê phán những hành vi làm hủy hoại môi trường như xả rác, săn bắt động vật, khai thác vô tội vạ.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn thuyết minh

- Học sinh biết tạo lập một bài văn thuyết minh đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần thuyết minh

Giải thích hiện tượng cầu vồng.

c. Triển khai các ý

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu hiện tượng: Khi trời vừa tạnh mưa, đôi khi xuất hiện những dải màu rực rỡ cong trên bầu trời, gọi là cầu vồng.

- Nêu sự kì diệu và vẻ đẹp của cầu vồng, khiến con người thích thú và tò mò.

* Thân bài

- Khái niệm cầu vồng

+ Cầu vồng là hiện tượng thiên nhiên xuất hiện trên bầu trời dưới dạng những dải màu rực rỡ theo thứ tự (đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím).

+ Thường xuất hiện sau mưa, khi trời còn ánh sáng Mặt Trời.

- Nguyên nhân hình thành cầu vồng

+ Cầu vồng hình thành do ánh sáng Mặt Trời bị khúc xạ, phản xạ và tán sắc khi đi qua những giọt mưa còn treo trên không trung.

• Ánh sáng Mặt Trời chiếu vào giọt nước → khúc xạ.

• Ánh sáng bị phản xạ bên trong giọt nước.

• Ánh sáng tán sắc thành các màu, chiếu ra mắt người quan sát → tạo cầu vồng.

+ Thứ tự màu sắc: đỏ ngoài – tím trong, đôi khi xuất hiện cầu vồng phụ hoặc mờ.

- Đặc điểm và hiện tượng liên quan

+ Hình dạng: thường là dải cong như chiếc cầu, có thể xuất hiện cầu vồng đôi.

+ Thời điểm: phổ biến vào buổi chiều sau mưa khi ánh sáng chiếu từ sau lưng người quan sát.

+ Vẻ đẹp: rực rỡ, tươi sáng, mang ý nghĩa hy vọng, may mắn, thường gắn với câu chuyện, văn hóa, văn học dân gian.

- Ý nghĩa, tác dụng

+ Giúp con người nghiên cứu hiện tượng ánh sáng và quang học.

+ Mang giá trị thẩm mỹ, tinh thần, truyền cảm hứng cho văn học, hội họa, nghệ thuật.

+ Nhắc nhở con người trân trọng thiên nhiên và vẻ đẹp xung quanh.

* Kết bài

- Khẳng định: Cầu vồng là hiện tượng thiên nhiên kì thú, vừa có giá trị khoa học vừa mang vẻ đẹp nghệ thuật.

- Liên hệ: Mỗi lần nhìn cầu vồng là một trải nghiệm thú vị, giúp con người gần gũi, yêu thiên nhiên hơn.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.