I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

NGUYỄN NHẬT ÁNH - NHÀ VĂN CỦA LỨA TUỔI HOA NIÊN

Ngay từ khi bắt đầu cầm bút, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đã xác định rõ đối tượng và thiên hướng sáng tác của mình là hồn văn đau đáu, khôn nguôi về quãng thời gian đã qua, về nỗi niềm khắc khoải với tuổi thơ và nguyện chỉ chuyên tâm, chuyên chú viết những câu chuyện dành riêng cho lứa tuổi học trò. […]

Với mong muốn gợi mở cho độc giả về miền kí ức bị lãng quên, những trang văn của Nguyễn Nhật Ánh tựa như áng mây bồng bềnh, êm dịu và đẹp đẽ nhất, sẵn sàng nâng niu, ôm ấp tâm hồn giữa thực tại bề bộn, từ đó an ủi và động viên họ vững bước. Đặc biệt, các tác phẩm tự sự của Nguyễn Nhật Ánh còn được đánh giá là giúp trẻ em trưởng thành theo từng giai đoạn của cuộc đời với một thế giới trẻ thơ hết sức hồn nhiên, trong sáng. Mà ở nơi đó không có sự hiện diện của cái ác, cái xấu, cái thấp hèn, mà chỉ tràn ngập tình yêu thương, sự lạc quan và tôn trọng.

Dịu dàng, ấm áp, gần gũi là những gì người ta nói về văn chương Nguyễn Nhật Ánh. Không quá ồn ào, vội vã, các tác phẩm tự sự của ông thường là những câu chuyện thường nhật và giản dị nhất như: những ngày đi học, một kì nghỉ hè, lũy tre làng, chiếc cầu bắc qua sông hay tình cảm gia đình, bạn bè và cả những rung động đầu đời ngây ngô…Tất cả đều trong sáng, mong manh như sương sớm ban mai. Từ đó, nhà văn như vẽ lên một bức tranh đẹp đẽ về tuổi thơ để bất kì ai khi nhớ về đều cảm thấy hạnh phúc dâng trào.

Bởi đối tượng đọc là trẻ nhỏ nên truyện của Nguyễn Nhật Ánh thường mở ra một thế giới mộng mơ, đẹp như một câu chuyện cổ tích giữa đời thực. Chính những yếu tố này đã kích thích trí tưởng tượng và óc quan sát của độc giả. Đó là những ngày hè về quê chơi đùa thỏa thích trong vườn, ngoài xóm; là thế giới ngộ nghĩnh đáng yêu của bọn lợn con, gà chíp, chó cún khi chúng chơi trờ nói tiếng của nhau và sáng tạo ngôn ngữ riêng…Đây chính là sự phản chiếu thế giới quan trẻ em, một thế giới tinh nghịch, sôi động, hồn nhiên và rất giàu cảm xúc. Cũng vì thế, cốt truyện của nhà văn thường bỏ ngỏ kết thúc nhưng luôn mở ra niềm hi vọng, niềm tin về một điều kì diệu sẽ xảy ra như phép màu cổ tích.

Điều làm nên thành công của truyện Nguyễn Nhật Ánh là ý nghĩa giáo dục sâu sắc lồng ghép nhẹ nhàng, tinh tế trong mỗi tác phẩm. Điều đó được khắc họa rõ nét qua những câu chuyện về tình bạn, tình yêu, tình cảm gia đình, tình làng nghĩa xóm và tình người. […]

Chính vì thế, các tác phẩm của ông được đón nhận không chỉ bởi lứa tuổi học trò mà ngay cả bậc phụ huynh cũng yêu thích, bởi họ tìm thấy tính giải trí và triết lí giáo dục ngay trong cùng một tác phẩm, được kết hợp hợp lí và xuyên suốt trong toàn bộ sáng tác của ông.

Nhìn lại vai trò và vị trí của Nguyễn Nhật Ánh trong hành trình sáng tác văn học dành riêng cho tuổi hoa niên, ta có thể thấy đây đích thực là cây bút hội tụ đủ những yếu tố để trở thành tác giả viết cho thiếu nhi tiêu biểu nhất của nền văn học đương đại Việt Nam.

(Vân Thu, tạp chí Văn học và tuổi trẻ tháng 4 năm 2022)

(0,5 điểm) Văn bản trên thuộc thể loại nào?

Văn bản viết về nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, phân tích phong cách sáng tác và vị trí của ông trong văn học dành cho tuổi hoa niên và thiếu nhi.

- Các câu chuyện thường nhật, giản dị: đi học, kỳ nghỉ hè, tình cảm gia đình, bạn bè, rung động đầu đời.

- Thế giới mộng mơ, trong sáng, không có cái ác, cái xấu, giàu trí tưởng tượng và cảm xúc.

- Cốt truyện mở, luôn gợi niềm hi vọng và điều kì diệu.

- Nguyễn Nhật Ánh luôn nâng niu những tâm hồn độc giả nhỏ tuổi bằng những cảm xúc trong sáng, giản dị từ chính những câu chuyện thường ngày. Ông đã góp phần bồi đắp cho tâm hồn, góp phần giáo dục nhân cách rất tự nhiên, thấm thía cho biết bao thế hệ độc giả.

- HS kể được tên tác phẩm nằm trong hoặc ngoài sgk: Tôi đã thấy hoa vàng trên cỏ xanh, Điều không tính trước, Cô gái đến từ hôm qua…

Nguyễn Nhật Ánh được coi là cây bút tiêu biểu viết cho thiếu nhi và tuổi hoa niên:

- Ông xác định rõ đối tượng sáng tác và giữ vững phong cách xuyên suốt.

- Văn chương dịu dàng, ấm áp, gần gũi, tạo thế giới tuổi thơ trong sáng, hồn nhiên và giàu trí tưởng tượng.

- Ý nghĩa giáo dục sâu sắc được lồng ghép tinh tế, kết hợp giải trí và triết lý.

- Tác phẩm của ông được yêu thích cả trẻ em lẫn phụ huynh, khẳng định vị trí nổi bật trong văn học thiếu nhi Việt Nam đương đại.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam, đặc biệt trong mảng sáng tác dành cho tuổi hoa niên. Thành công của ông bắt nguồn từ sự thấu hiểu sâu sắc tâm hồn trẻ thơ và niềm đam mê cháy bỏng với đối tượng sáng tác này.

- Văn chương của Nguyễn Nhật Ánh mang nét dịu dàng, ấm áp và gần gũi, thể hiện qua những câu chuyện đời thường giản dị như tình bạn, tình cảm gia đình hay những rung động đầu đời trong sáng. Những trang văn của ông không chỉ gợi nhắc miền ký ức đẹp đẽ mà còn mở ra một thế giới trẻ thơ đầy mộng mơ, trong sáng và giàu cảm xúc, khơi dậy trí tưởng tượng phong phú của độc giả.

- Đặc biệt, các tác phẩm của ông luôn chứa đựng ý nghĩa giáo dục sâu sắc, được lồng ghép tinh tế qua những bài học về tình yêu thương, sự lạc quan và niềm tin vào cuộc sống. Bằng cách tạo nên một thế giới không có sự hiện diện của cái ác, Nguyễn Nhật Ánh đã xây dựng những câu chuyện tràn ngập tình người và niềm hi vọng, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng không chỉ trẻ em mà cả người lớn.

=> Chính sự kết hợp hài hòa giữa tính giải trí và triết lý nhân văn đã giúp Nguyễn Nhật Ánh trở thành cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam, được nhiều thế hệ độc giả yêu mến.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích hài kịch Các thầy và ông Giuốc-đanh.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu tác giả và vở kịch: Mô-li-e, nhà văn kịch nổi tiếng Pháp, chuyên về hài kịch phê phán xã hội.

- Giới thiệu đoạn trích: cảnh Ông Giuốc-đanh học kiếm, học nhạc, học múa, thể hiện sự hợm hĩnh, ham thể hiện, “trưởng giả học làm sang”.

- Nêu ý nghĩa: đoạn trích tiêu biểu cho tính hài kịch, châm biếm thói ham danh, hiểu biết nông cạn.

* Thân bài

- Tóm tắt nội dung cảnh

+ Ông Giuốc-đanh được các thầy dạy kiếm, nhạc, múa hướng dẫn.

+ Ông Giuốc-đanh rối rắm, không hiểu hết, nhưng tỏ ra thông thái và muốn được trọng vọng.

+ Các thầy tranh luận, cạnh tranh nhau về môn học, tạo ra nhiều tình huống trớ trêu.

+ Ông Giuốc-đanh phải can ngăn, làm người hòa giải giữa các thầy, tạo nên mâu thuẫn và trào phúng.

-  Phân tích tính cách Ông Giuốc-đanh

+ Ham hố, hợm hĩnh, muốn tỏ ra sang trọng, hiểu biết.

+ Kiêu căng, muốn được nể phục nhưng thực chất hiểu biết nông cạn.

+ Pha lẫn sợ hãi, rối rắm trước sự tranh giành của các thầy.

+ Tạo hiệu ứng hài kịch: hành vi, lời nói và cách ứng xử lố bịch, dở cười.

- Phân tích các thầy (dạy kiếm, nhạc, múa)

+ Tự cao, tranh nhau chứng tỏ môn học của mình ưu việt.

+ Thái độ lố bịch, giáo điều, áp đặt khiến ông Giuốc-đanh rối.

+ Vai trò trong hài kịch: hiện thực hóa thói khoe mẽ, sự cạnh tranh, làm nổi bật tính cách của ông Giuốc-đanh.

- Xung đột kịch

+ Xung đột chủ yếu: Ông Giuốc-đanh vs. các thầy (quyền lực, mệnh lệnh, sự tự cao)

+ Xung đột thứ cấp: giữa các thầy với nhau về môn học ưu việt.

+ Xung đột làm bật yếu tố hài hước: lời nói, hành vi lố bịch, tình huống rối rắm.

- Nghệ thuật biểu hiện hài kịch

+ Đối thoại nhanh, nhịp điệu; điệp từ, lặp lại các mệnh lệnh, hướng dẫn tạo trào phúng.

+ Tương phản: ham thể hiện nhưng kém hiểu biết → trớ trêu.

+ Sử dụng chi tiết hành động (vũ đạo, kiếm thuật, múa, nhạc) làm nổi bật sự lố bịch.

+ Hài từ lời nói, thái độ, tương tác nhân vật, sân khấu hóa hành động.

- Ý nghĩa nghệ thuật và xã hội

+ Phê phán thói hợm hĩnh, ham danh lợi, ham sang mà không hiểu biết thực sự.

+ Châm biếm xã hội thượng lưu, người giàu mới nổi, thích học theo phong cách quý tộc.

+ Giá trị giáo dục: nhắc nhở con người cần hiểu biết thực chất, không chạy theo hình thức.

* Kết bài

- Đoạn trích tiêu biểu cho nghệ thuật hài kịch của Mô-li-e: kết hợp xung đột kịch, đối thoại, hành vi trào phúng.

- Thể hiện thành công tính cách lố bịch của Ông Giuốc-đanh và các thầy.

- Tác phẩm vừa giải trí, vừa phê phán thói hợm hĩnh, ham thể hiện, mang giá trị giáo dục và nhân văn.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.