I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

1. Giặc Nguyên cho sứ thần sang giả vờ mượn đường để xâm chiếm nước ta. Thấy sứ giặc ngang ngược đủ điều, Trần Quốc Toản vô cùng căm giận.

2. Sáng nay, biết Vua họp bàn việc nước ở dưới thuyền rồng, Quốc Toản quyết đợi gặp Vua để nói hai tiếng "xin đánh". Đợi từ sáng đến trưa, vẫn không gặp được, cậu bèn liều chết xô mấy người lính gác ngã chúi, xăm xăm xuống bến. Quân lính ập đến vây kín. Quốc Toản mặt đỏ bừng bừng, tuốt gươm, quát lớn:

- Ta xuống xin bệ kiến Vua, không kẻ nào được giữ ta lại.

3. Vừa lúc ấy, cuộc họp dưới thuyền rồng tạm nghỉ, Vua cùng các vương hầu ra ngoài mui thuyền.

Quốc Toản bèn chạy đến, quỳ xuống tâu:

- Cho giặc mượn đường là mất nước. Xin Bệ hạ cho đánh!

Nói xong, cậu tự đặt thanh gươm lên gáy, xin chịu tội.

Vua truyền cho Quốc Toản đứng dậy, ôn tồn bảo:

- Quốc Toản làm trái phép nước, lẽ ra phải trị tội. Nhưng xét thấy em còn trẻ mà đã biết lo việc nước, ta có lời khen.

 Nói rồi, Vua ban cho Quốc Toản một quả cam.

 4. Quốc Toản tạ ơn Vua, chân bước lên bờ mà lòng ấm ức: "Vua ban cho cam quý nhưng xem ta như trẻ con, vẫn không cho dự bàn việc nước". Nghĩ đến quân giặc đang lăm le đè đầu cưỡi cổ dân mình, cậu nghiến răng, hai bàn tay bóp chặt.

  Thấy Quốc Toản trở ra, mọi người ùa tới. Cậu xòe bàn tay phải cho họ xem cam quý Vua ban. Nhưng quả cam đã nát từ bao giờ.

                                           (Bóp nát quả cam - Nguyên Huy Tưởng)

(0,5 điểm) Xác định bối cảnh của truyện trên.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Nghị luận về đạo lí: “Thương người như thể thương thân”.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: Con người sống trong xã hội cần biết yêu thương và giúp đỡ lẫn nhau.

- Nêu đạo lí: “Thương người như thể thương thân” là lời dạy quý báu của ông cha, khuyên con người sống nhân ái, sẻ chia.

* Thân bài

- Giải thích

+ “Thương người”: quan tâm, giúp đỡ, cảm thông với người khác.

+ “Như thể thương thân”: coi người khác như chính bản thân mình, không ích kỷ, biết đặt mình vào hoàn cảnh người khác.

+ Đạo lí nhấn mạnh sự nhân ái, sẻ chia, đồng cảm trong cuộc sống.

- Biểu hiện trong cuộc sống hiện nay

+ Giúp đỡ người gặp khó khăn: quyên góp, ủng hộ, giúp người già, trẻ em mồ côi.

+ Sẻ chia trong học tập, công việc, đời sống hàng ngày: giúp đỡ bạn bè, đồng nghiệp khi gặp khó khăn.

+ Tôn trọng, quan tâm tới mọi người xung quanh, tránh thờ ơ, vô cảm trước nỗi đau của người khác.

- Vai trò, ý nghĩa

+ Xây dựng xã hội văn minh, đoàn kết, gắn bó.

+ Mang lại hạnh phúc cho bản thân và người khác.

+ Giáo dục con người sống có trách nhiệm, biết yêu thương và trân trọng cuộc sống.

- Phản đề

+ Có người cho rằng chỉ cần lo cho bản thân, không cần quan tâm người khác, vì xã hội hiện nay cạnh tranh, tự lo cho mình là chính.

+ Tuy nhiên, nếu ai cũng ích kỷ, thiếu lòng thương người, xã hội sẽ trở nên lạnh lùng, vô cảm, thiếu sự gắn kết và tình người.

- Bài học rút ra

+ Mỗi người cần thực hành đạo lí trong học tập, lao động và quan hệ xã hội.

+ Biết chia sẻ, đồng cảm, giúp đỡ người khác khi có thể.

+ Hành động nhỏ nhưng mang lại giá trị lớn cho bản thân và cộng đồng.

* Kết bài

- Khẳng định lại tầm quan trọng của đạo lí “Thương người như thể thương thân” trong cuộc sống hiện nay.

- Kêu gọi bản thân và mọi người hành động yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau để xây dựng một xã hội tốt đẹp, đoàn kết và nhân văn.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

Thái độ của Trần Quốc Toản:

- Vô cùng căm giận trước sự ngang ngược của sứ giả giặc Nguyên.

- Quyết tâm dũng cảm, bất chấp nguy hiểm để tâu xin Vua được đánh giặc.

- Thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, kiên quyết bảo vệ Tổ quốc.