I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

(1) Bầu trời Hà Nội đục nhờ nhờ.

(2) Giá buốt. Tuy sáng đã lâu rồi, nhưng phố xá vẫn như mới thức. Trần Văn và Loan đứng ở vườn hoa Cửa Nam, nhìn những con đường Hàng Đẫy, Hàng Bông, Tràng Thi, Cột Cờ đổ lại. Văn nao nao nhớ cái buổi chiều mùa thu năm ngoái, khi anh cùng hàng vạn con người dự cuộc mít-tinh ở vườn hoa Ba Đình về qua đây. Tai anh còn văng vẳng những lời trong bản Tuyên ngôn Độc lập, do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc trước một bể người cuồn cuộn, một rừng cờ rực đỏ. Ngai vàng của cái nhà Nguyễn ở Huế mà anh rất ghét đổ nhào. Xiềng xích của thực dân Pháp tan vỡ. Một chế độ mới mở ra. Trước đây, anh cứ nghĩ không biết đến bao giờ dân tộc Việt Nam mới ra khỏi vòng trói buộc. Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Nguyễn Thái Học nối tiếp nhau thất bại. Anh có ngờ đâu Cách mạng Tháng Tám nổ ra, nước Việt Nam nhỏ bé của anh ngang nhiên thành lập chế độ cộng hoà dân chủ đầu tiên ở châu Á, và chính anh lại được sống những ngày lớn lao ấy. Anh bàng hoàng như mê như say, mặt bừng bừng nóng. Anh nhảy nhót trên đường đầy ánh sáng của một mùa thu tuyệt đẹp. Anh ngẩng đầu ngắm lá cờ đỏ sao vàng trên đỉnh cột cờ, nhìn vòm trời xanh lồng lộng. Cây cối hai bên đường reo vui. Chung quanh toàn là đồng bào của anh. Không còn bóng một thằng Pháp ngạo nghễ, hống hách. Anh yêu tất cả mọi người, và anh nói rất nhiều. Anh đi suốt từ Ba Đình về Nhà Hát Lớn, rồi lại từ Nhà Hát Lớn trở về Ba Đình. Anh ngẩng đầu đến mỏi cổ, chân anh bước đến long gối. Nhưng anh cứ đi và mãi không muốn trở về. Tất cả người Hà Nội đều đổ ra đường. Người không quen nhau cũng gật đầu chào hỏi. Tiệc mở linh đình ở hầu hết các nhà mà cánh cửa mở toang. Người ta như bừng tỉnh một giấc ngủ triền miên. Vui đẹp lạ lùng, là những con đường sạch bóng quân thống trị dưới bầu trời Tổ quốc trong lành.

 (3) Những ngày vui sao ngắn ngủi. Anh lại đang sống những ngày ngột ngạt, nặng nề. Con đường không còn thênh thang như cái ngày ấy nữa. Anh nhìn lên phía Cột Cờ, nơi quân Pháp đóng. Không thấy động tĩnh gì, nhưng nơi ấy trông rờn rợn, chứa đầy những bất trắc, gợi lên trong lòng người sự bực bội tự nhiên trước cái vô lí của một ranh giới giả tạo. Các phố khác thì lác đác vẫn có người, nhưng họ đi lẻ tẻ, âm thầm và như bị đè nặng xuống. Cái thành phố già nua của anh, trải qua nhiều tàn phá của gió bão, nhiều đổi thay của xã hội, đã hơn một lần có những buổi sáng như hôm nay, lúc mà những sinh hoạt đầy màu sắc của hè đường đột nhiên im ắng, thì cũng là lúc người dân mới chú ý tới và yêu thương thêm những mái nhà nho nhỏ, ép vào nhau, im lìm trên nền trời, kề bên những hàng cây um tùm, ủ rũ, thì thầm trong những suy nghĩ và đàm luận muôn đời, để chịu đựng, chống chọi và cố vươn lên. Trần Văn nghĩ như vậy, và trong cái buổi sáng khô lạnh này, anh thấy các phố xá cũ kĩ, chen chúc, chẳng có gì đồ sộ, phủ một màu xám nham nhở, lại có cái đẹp riêng, sắt lại trong một vẻ buồn nghiêm nghị. Anh nắm tay Loan, nói:

- Hà Nội đẹp nhất những lúc đau khổ này, Loan có thấy không? Loan vâng khe khẽ một cách lễ phép. Loan còn dè dặt, do cái thói quen của một người tỉnh nhỏ, và cũng do cái lòng tôn kính tự nhiên đối với thầy. Nhưng Loan vui lắm. Trần Văn sẽ giới thiệu anh vào tự vệ. Anh sẽ đến một nơi trung tâm của Hà Nội. Có những quãng đường qua lại ta thường chẳng để ý, nhưng khi ta đi để tới một nơi ta vừa mong muốn vừa ngại ngùng, ở đấy cuộc đời ta sẽ có nhiều cái khác trước, thì ta có cảm tưởng như con đường ấy mới mẻ, dài ra, có nhiều thứ như ta chưa trông thấy bao giờ.

                                                            (Trích Sống mãi với thủ đô, Nguyễn Huy Tưởng)

(0,5 điểm) Xác định bối cảnh của câu chuyện trên.

Đoạn văn (2) người kể chuyện tái hiện lại tâm trạng, cảm xúc của nhân vật Trần Văn vào thời điểm: khi cuộc cách mạng tháng Tám thành công rực rỡ.

- Biện pháp nhân hóa: cây cối reo vui.

- Tác dụng: Làm cho cảnh vật trở nên sinh động, gần gũi, thể hiện niềm vui hân hoan của thiên nhiên cùng con người trước không khí tự do, hạnh phúc của những ngày Cách mạng Tháng Tám thành công.

Học sinh có thể lựa chọn một trong hai cách sau:

- Đồng ý với câu nói của Trần Văn với Loan vì:

+ Hà Nội đẹp trong cuộc kháng chiến chống lại thực dân Pháp, đó là thành phố những con người kiên cường, dũng cảm, kiên quyết đứng lên để bảo vệ thành phố của mình tới cùng.

+ Đó là vẻ đẹp của một thành phố có lịch sử hào hùng, oanh liệt, đáng tự hào.

+ Việc Loan và Trần Văn tham gia đội tự vệ khẳng định lí tưởng, mục đích sống cao đẹp của người trí thức quyết tâm cùng nhân dân đứng lên bảo vệ thủ đô.

- Không đồng ý với câu nói của Trần Văn với Loan vì:

+ Câu nói này chỉ đúng trong hoàn cảnh lúc đó khi nhân dân Hà Nội tham gia kháng chiến chống giặc để bảo vệ thành phố.

+ Còn hiện nay, hòa bình luôn mang lại sự bình yên, là ước mơ của loài người, là cơ hội để thành phố phát triển, …

+ Lúc chiến tranh đi qua, mọi người dân được đi lại, họ vui vẻ, hạnh phúc trong thành phố thân yêu.

Bài học có ý nghĩa nhất với bản thân:

Học sinh chỉ cần đưa ra một bài trong những bài học phù hợp là được. Dưới đây là một vài gợi ý:

- Chúng ta hãy yêu quý, trân trọng giá trị của cuộc sống hòa bình mà chúng ta đang có.

- Chúng ta cần biết ơn những thế hệ đi trước đã cống hiến, hi sinh để chúng ta có cuộc sống tốt đẹp.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích: Lòng yêu nước là tình cảm thiêng liêng, gắn bó với Tổ quốc, thôi thúc mỗi người sống vì lợi ích chung, tự hào và bảo vệ quê hương.

- Biểu hiện:

+ Học tập, rèn luyện để phát triển bản thân.

+ Lao động, cống hiến cho cộng đồng và xã hội.

+ Bảo vệ môi trường, tài nguyên, giữ gìn văn hóa dân tộc.

+ Tham gia các hoạt động bảo vệ chủ quyền và an ninh Tổ quốc.

- Vai trò:

+ Giúp con người kiên cường, vượt qua khó khăn thử thách.

+ Tạo sự đoàn kết, gắn bó trong cộng đồng.

+ Góp phần xây dựng và phát triển đất nước giàu mạnh.

- Bài học rút ra:

+ Mỗi người cần phát huy lòng yêu nước trong học tập, lao động và hành động cụ thể hằng ngày.

+ Tránh thờ ơ, vô trách nhiệm với đất nước.

Có sự sáng tạo trong cách viết

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn tự sự

- Học sinh biết tạo lập một bài văn tự sự đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng yêu cầu đề bài

Kể lại chuyến đi đến một vùng đất mới giúp em học được nhiều điều thú vị.

c. Triển khai các ý

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài

- Giới thiệu chung về chuyến đi.

- Nêu cảm xúc chung: háo hức, tò mò, mong muốn khám phá.

* Thân bài

- Hoàn cảnh chuyến đi

+ Thời gian, địa điểm.

+ Đi cùng ai: gia đình, bạn bè, lớp học…

+ Phương tiện di chuyển: xe máy, ô tô, tàu hỏa…

+ Chuẩn bị trước chuyến đi: đồ dùng, tinh thần khám phá

- Những trải nghiệm, khám phá ở vùng đất mới

+ Thiên nhiên, cảnh quan: núi non, sông hồ, biển, rừng…

+ Con người, văn hóa: phong tục, ẩm thực, lễ hội…

+ Hoạt động cụ thể: thăm quan, leo núi, tắm biển, tham gia lễ hội…

+ Cảm xúc khi trải nghiệm: thích thú, ngạc nhiên, hào hứng

- Những bài học, điều thú vị rút ra

+ Mở rộng hiểu biết về thiên nhiên, văn hóa, con người

+ Học cách tự lập, quan sát, giao tiếp với mọi người

+ Thêm yêu quý cuộc sống quanh mình

* Kết bài

- Nêu cảm xúc tổng kết: chuyến đi đáng nhớ, bổ ích

- Rút ra bài học hoặc ước muốn cho những chuyến đi tương lai

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.