Bộ 10 đề thi cuối kì 1 Văn 10 Cánh diều cấu trúc mới có đáp án - Đề 2

I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

GIÁO ĐẦU :     

Từ Lương¹ giang quê ngụ,

Thiếp mỹ hiệu Bửu Tiên.Mua sách bán chạy nhất trực tuyến

Thung đường² đã sớm cách suối vàng.

Nguyên thất³ hãy náu nương nhà bạc.

(Ai đi) Đoái gia đạo tự cơ hàn khiếm khuyết,

(Còn) Nhìn từ thân⁴ lụy nhỏ chứa chan.

(Như tôi là) Buồn riêng than hổ phận nữ nhi.

(Tôi biết) Lấy chi trả mười ơn cốt nhục?

(Vậy thôi thời) Kíp vào nơi thảo thất⁵

Trình từ thân tỏ nỗi thủy chung,

Phận cơ hàn phải chịu gian nan.

MẸ BỬU:

(Ớ con ôi!) Con vào phòng mẹ,

Tối tăm là vậy

Có chuyện chi hay không (vậy a con?)

TIÊN BỬU: 

(Dạ dám thưa mẹ) Cúi bày lời ấu nữ6,

Cho tỏ dạ mẫu thân

Xin cho con xuống chốn Giang Tân⁷,

(Đặng mà) Con lập thuyền chiếc đưa đò đỡ bữa (a mẹ).

MẸ BỬU:    

(Con ôi !)

Thời con đà quyết dạ

Mẹ dễ phiền lòng

(Bớ con ôi!)

Nay mà con xuống chốn Giang Tân,

(Thôi thơi nghe lời mẹ dặn nghe con).

Phải nhớ câu trinh nữ chi ca⁸,

(Con đừng học thói)

Dâm khuê⁹ chi vịnh¹⁰

(Cho nhớ đừng có quên nghe không con!)

TIÊN BỬU: 

(Dạ dám thưa mẹ)

Khắn khắn vâng lời vàng đá,

Khăng khăng tạc dạ sắt đinh.

Lạy mẫu từ ở lại lều tranh

Cho ấu nữ Giang Tân đưa khách.

Hát nam:

Ấu nữ Giang Tân đưa khách,

Cúi đầu từ huyên thất dời chân.

MẸ BỬU:    

(Con ôi ! Con có đi thì nghe mẹ dặn)

Thời sách có chữ rằng:

Gia bần tri hiếu tử¹¹

Quốc loạn thức trung thần¹²

(Con còn nhớ không con?)

Hát nam:

Thương vì con trẻ thơ ngây,

Dầm sương trải gió nào nguôi lòng gi๳.

TIÊN BỬU:

(Dám thưa mẹ như con nay là)

Nghiêng mình lạy tạ mẫu thân,

Giang Tân con tới thảo trang¹⁴ mẹ hồi¹⁵.

MẸ BỬU:    

(Con có đi thời nhớ lời mẹ dặn, chẳng can chi mà

Con phòng sợ, thời sách có chữ rằng):

Tử sanh hữu mạng

(Còn) Phú quý tại thiên (đó con!)

Hát nam:

Dứt tình phân rẽ đôi phương,

Giang Tân con tới thảo trang mẹ hồi

(Thôi con tới)

TIÊN BỬU:

(Mẫu thân à)

Mẫu thân đà trở lại thảo trang.

Âu ta kíp trông chừng Giang quận18,

Hát nam :    

Giang quận âu ta mau kíp,

Quyết một lòng giữ đạo thảo ngay.

Riêng thân phận gái nữ nhi,

Ba năm19 chưa trả mười ơn lăm đền,

Mảng còn than thở sự tình

Phút đâu lố thấy Giang Tân hầu gần. 

(Trích tuồng Tiên Bửu,Theo Tổng tập văn học Việt Nam, tập 12, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2000)

Chú giải:

1.Từ Lương giang hoặc Lương giang: không rõ địa hạt nào. Đây phiếm chỉ một địa điểm làm quê quán nhân vật.

2. Thung đường: tức xuân đường chỉ ông bố.

3. Nguyên thất: (phiên lầm chữ, huyên thất, chỉ bà mẹ. Người ta thường gọi cha mẹ là xuân huyên. “Xuân huyên hai khóm tốt tươi”. “Xuân đường kịp gọi Sinh về hộ tang”. “ Nhà huyên chợt tỉnh, hỏi cơn cớ gì?”…Truyện Kiều).

4. Từ thân: mẹ hiền.

5. Thảo thất: nhà cỏ, nhà tranh.

6. Ấu nữ: con gái còn nhỏ tuổi.

7. Giang Tân: bến sông.

8. Trinh nữ chi ca: lời ca người con gái đứng đắn.

9. Nguyên bản: khê

10. Dâm khuê chi vịnh: lời vè người con gái lẳng lơ. Dâm khuê: Buồng hư hỏng của một cô gái nào đó.

11. Gia bần chi hiếu tử: nhà nghèo mới biết con hiếu thảo.

12. Quốc loạn thức trung thần: nước loạn mới biết tôi trung thành.

13. Nguyên bản: dầm sường trải gió lòng già nào nguôi.

14. Thảo trang: cũng như thảo thất, thảo lư, thảo xá…đều là nói nhà tranh, nhà cỏ.

15. Nguyên bản: Giang Tân con tới thảo lư mẹ hồi.