Trong Vợ chồng A Phủ, nhà văn Tô Hoài viết:  

Bây giờ Mị cũng không nói. Mị đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng. Trong  đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo. Mị muốn đi chơi, Mị cũng sắp đi chơi. Mị quấn lại tóc, Mị với tay lấy cái váy  hoa vắt ở phía trong vách. A Sử đang sắp bước ra, bỗng quay lại, lấy làm lạ. Nó nhìn quanh, thấy Mị rút thêm  cái áo. A Sử hỏi: 

- Mày muốn đi chơi à? 

Mị không nói. A Sử cũng không hỏi thêm nữa. A Sử bước lại, nắm Mị, lấy thắt lưng trói hai tay Mị. Nó xách  cả một thúng sợi đay ra trói đứng Mị vào cột nhà. Tóc Mị xõa xuống, A Sử quấn luôn tóc lên cột, làm cho Mị không cúi, không nghiêng được đầu nữa. Trói xong vợ, A Sử thắt nốt cái thắt lưng xanh ra ngoài áo rồi A Sử tắt đèn, đi ra, khép cửa buồng lại. 

Trong bóng tối, Mị đứng im lặng, như không biết mình đang bị trói. Hơi rượu còn nồng nàn, Mị vẫn nghe  thấy tiếng sáo đưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám chơi. “Em không yêu, quả pao rơi rồi. Em yêu  người nào, em bắt pao nào…”. Mị vùng bước đi. Nhưng tay chân đau không cựa được. Mị không nghe tiếng  sáo nữa. Chỉ còn nghe tiếng chân ngựa đạp vào vách. Ngựa vẫn đứng yên, gãi chân, nhai cỏ. Mị thổn thức  nghĩ mình không bằng con ngựa. 

Chó sủa xa xa. Chừng đã khuya. Lúc này là lúc trai đang đến bên vách làm hiệu, rủ người yêu dỡ vách ra  rừng chơi. Mị nín khóc, Mị lại bồi hồi. 

Cả đêm ấy Mị phải trói đứng như thế. Lúc thì khắp người bị dây trói thít lại, đau nhức. Lúc lại nồng nàn tha  thiết nhớ. Hơi rượu toả. Tiếng sáo. Tiếng chó sủa xa xa. Mị lúc mê, lúc tỉnh. Cho tới khi trời tang tảng rồi  không biết sáng từ bao giờ.  

(Ngữ văn 12, Tập 2, NXB Giáo dục Việt Nam, 2010, tr.8) 

Anh/Chị hãy phân tích hình ảnh nhân vật Mị trong đoạn trích trên; từ đó, nhận xét về tấm lòng nhân đạo của  nhà văn được thể hiện qua đoạn trích.

Phương pháp:  

- Phân tích (Phân tích đề để xác định thể loại, yêu cầu, phạm vi dẫn chứng). 

- Sử dụng các thao tác lập luận (phân tích, tổng hợp, bàn luận,…) để tạo lập một văn bản nghị luận văn học. Cách giải: 

Yêu cầu hình thức: 

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kĩ năng làm nghị luận văn học để tạo lập văn bản.

- Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, bảo đảm tính liên kết; không  mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp. 

Yêu cầu nội dung: 

I. Giới thiệu chung 

- Tô Hoài là một cây bút văn xuôi tiêu biểu của nền văn học hiện đại Việt Nam. Tô Hoài rất am hiểu phong  tục tập quán của người dân miền núi, biệt tài phân tích tâm lí nhân vật và lời văn đậm chất khẩu ngữ.

- Vợ chồng A Phủ là sản phẩm của chuyến đi thực tế của ông cùng bộ đội lên giải phóng Tây Bắc.

- Khái quát vấn đề: Phân tích hình ảnh nhân vật Mị trong đoạn trích; từ đó, nhận xét về tấm lòng nhân đạo của  nhà văn được thể hiện qua đoạn trích. 

II. Phân tích 

1. Phân tích hình ảnh nhân vật Mị. 

* Vị trí đoạn trích: Đoạn trích nằm ở phần giữa của tác phẩm. Trong đêm tình mùa xuân, tiếng sáo đã thức  tỉnh Mị. Lần đầu tiên sau quãng thời gian dài bị tê liệt về tinh thần sự sống bỗng trỗi dậy trong Mị.

- Hành động xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng. Lâu nay trong căn buồng của Mị chỉ có một lỗ vuông bé bằng bàn tay, Mị cứ ngồi đó nhìn ra, chỉ thấy trăng trắng không biết là sương hay là nắng, chờ cái  chết đến mang mình đi. Và bây giờ, lần đầu tiên cô ấy thắp sáng ngọn đèn cho căn phòng ấy. 

+ Hình ảnh ngọn đèn trong văn học: Trước Cách mạng tháng Tám, hình ảnh ngọn đèn thể hiện cho những  kiếp người nhỏ bé, lay lắt. Trong Cách mang tháng Tám, hình ảnh ngọn đèn thể hiện sự thắp lên của một  tương lai hạnh phúc.  

+ Hành động thắp đèn là hành động mang tính chất thức tỉnh. 4 

- Mị quấn lại tóc, với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách: Đây là hành động mang tính chất tháo cũi xổ lồng sau bao nhiêu ngày bi giam nhốt.  

- Cuộc đời không dễ dàng. Đúng lúc đó thằng A Sử về nó tạo ra hành động cực kì tàn bạo. Nếu như hành động  của Mị thể hiện sự tháo cũi xổ lồng thì A Sử cũng thực hiện đủ hai hành động để dập tắt, để khước từ. 

+ Hành động lấy thúng sợi đay trói đứng Mị lại như một sự ngăn chặn hành động giải thoát của Mị. 

+ A Sử tắt đèn đi ra. Mị vừa thắp lên ngọn đèn như thắp lên cuộc đời, hành động đi ra khắp cửa lại như ném  trả lại cho Mị cuộc đời tù ngục, dập tắt hi vọng vừa nhen nhói. A Sử xuất hiện như một con đê chặn lại những  đợt sóng hạnh phúc của Mị.  

- Trong đêm tối, khi hơi rượu vẫn còn nồng nàn, tiếng sáo vẫn dập dờn, Mị đã vùng bước đi. Từ “vùng” là  một từ ngữ thể hiện sự bứt phá, mạnh mẽ vươn lên. Vùng qua những trói buộc phiền toái, từ ngữ này hay được  sử dụng trong những cuộc cách mạng. Phải chăng Mị đang làm một cuộc cách mạng giải phóng. Đó là lúc sức  sống tiềm tàng của cô gái người Mèo trỗi dậy mạnh mẽ nhất. Sức sống đó như hòn than còn đỏ lửa chỉ chờ  con gió mà bùng lên mạnh mẽ. Sức sống ấy được nuôi dưỡng bằng khát vọng tự do, khát vọng hạnh phúc.  Vòng dây trói chỉ trói được thân xác Mị chứ không thể trói được tinh thần, khát vọng hạnh phúc, khát vọng  tự do trong Mị. -> Sợi dây trói của thần quyền, cường quyền trong giây phút phải bất lực trước khát vọng tự do, trước sức mạnh tiềm tàng.  

- Rượu thì cũng tan, tiếng sáo cũng biến mất nhưng sợi dây trói vẫn có thật, nó đem Mị trở về thực tại, trở về với kiếp sống chai sạn của một kẻ làm dâu gạt nợ. -> Thực tại phũ phàm quá, đưa Mị trở lại với kiếp sống đau  khổ. Cuộc khởi nghĩa trong đêm mùa xuân đó đa bị dập tắt nhưng nó như một sự chuẩn bị cho cuộc cách mạng  sau này.  

=> Sự thức tỉnh của Mị trong đêm tình mùa xuân giống như hình ảnh của một hòn than. Nó đại diện cho sức  sống tiềm tàng của Mị. Hôm nay có thể bị vùi, bị chôn trong tro lạnh phũ phàm. Nhìn bề ngoài có thể thấy vô  cùng lạnh lẽo tưởng như đã tắt hẳn nhưng bên trong đó, hòn than vẫn âm ỉ và nó vẫn chờ đến đêm mùa đông  để vùng lên đất cháy mọi xiềng xích để giải thoát được mình. 

2. Nhận xét về tấm lòng nhân đạo của nhà văn được thể hiện qua đoạn trích. 

- Diễn biến tâm trạng và hành động của Mị trong đoạn trích đã thể hiện cảm hứng nhân đạo của ngòi bút Tô  Hoài. Đó là tỉnh yêu thương, đồng cảm, trân trọng con người luôn biết vươn lên thoát khổ bằng nghị lực, bằng  sự phản kháng mãnh liệt; thể hiện niềm tin vào sức sống bất diệt ở những người lao động bị vùi dập tàn nhẫn  bởi cưởng quyền và thần quyền. 

- Với cảm hứng nhân đạo mới mẻ, có thể xem đoạn trích này nói riêng và Vợ chồng A Phủ nói chung là bài  ca, ca ngợi sự sống con người. 

III. Kết luận 

- Khái quát lại vấn đề. 

- Giá trị nội dung, nghệ thuật.