Cốt truyện đơn tuyến và đa tuyến

- Cốt truyện đơn tuyến: Tác giả tập trung thể hiện quá trình phát triển tính cách của nhân vật chính, có khi chỉ là một giai đoạn trong cuộc đời nhân vật chính. Cốt truyện đơn tuyến thường có dung lượng nhỏ hoặc vừa; thường là cốt truyện của các truyện ngắn, truyện vừa, thậm chí cả tiểu thuyết. Ví dụ: Toàn bộ tiểu thuyết Tắt đèn của Ngô Tất Tố chỉ tập trung xoay quanh số phận nhân vật chị Dậu; tất cả những con người và sự kiện trong tác phẩm đều liên quan trực tiếp đến nhân vật chính này.

- Cốt truyện đa tuyến: Tác giả trình bày một chuỗi sự kiện, nhằm phản ánh nhiều bình diện của đời sống; tái hiện những diễn biến phức tạp của nhiều nhân vật; có dung lượng lớn. Chuỗi sự kiện trong cốt truyện đa tuyến được chia thành nhiều dòng, nhiều tuyến gắn liền với số phận các nhân vật chính trong tác phẩm có nhiều chủ đề. Ví dụ: Hoàng Lê nhất thống chỉ là tác phẩm có ít nhất hai tuyến: a) Tuyến nhân vật và sự kiện phản ánh sự suy tàn của chế độ phong kiến, tiêu biểu là Lê Chiêu Thống b) Tuyến nhân vật và sự kiện phản ánh hào khí của dân tộc, tiêu biểu là hình ảnh Quang Trung và khởi nghĩa Tây Sơn. Cốt truyện đa tuyến thường thấy ở các tiểu thuyết có dung lượng lớn như Chiến tranh và hòa bình của Lép Tônxtôi (Lev Tolstoy), Những người khốn khổ của Vich-to Huy-gô (Victor Hugo),... Ở Việt Nam, các tiểu thuyết như Vỡ bờ (Nguyễn Đình Thi), Cửa biển (Nguyên Hồng).... là tác phẩm có cốt truyện đa tuyến.