I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu:

... Ngày nay, sức mạnh của một dân tộc, của một đất nước không chỉ dựa vào tài nguyên được đào lên để bán mà sức mạnh phải tạo ra từ trí tuệ mỗi người.

Thầy mong rằng các em sẽ giữ vững niềm tin.

Giữa những tác động của thời cuộc, giữa những thực tại với nhiều trăn trở, lo toan; giữa những nốt trầm đang vang xa trong tâm tưởng mỗi người, có cả những âm vang của bi quan, chán nản ... Tất cả sẽ dội vào tâm tư các em, có thể nó bào mòn niềm tin trong sáng của các em. Nhưng thử hỏi chỉ ngồi kêu ca, ngồi làm anh hùng bàn phím thì sẽ được gì hơn; có bớt đi đói nghèo được chút nào không? Sao không nghĩ và làm một việc tốt hơn, chí ít cũng có ích cho chính mình? Tuổi mười tám, đôi mươi mà chỉ ngồi ủ dột, chỉ ngồi than nghèo, than khó thì chán quá chừng. Sự mục ruỗng trong tâm hồn không phải chỉ sự xâm thực của ngoại cảnh mà chính là do bản lĩnh mỗi người. Đừng đánh mất niềm tin, mất niềm tin là tiêu tan động lực.

Ai cũng biết còn không ít điều bất cập. Điều đáng nói là từ bất cập rồi nhìn mọi cái trở thành ảm đạm; từ cái góc nhìn bé nhỏ của mình chưa nghĩ thêm được gì mà chỉ ngồi phê phán, chưa tìm thêm một giải pháp tốt hơn mà ngồi sầu não. Ngồi mà phán thì dễ lắm, sao không nghĩ cách làm? Rồi không chỉ có vậy, đem cái u uất, bi quan đó đi gieo vào trong lòng người khác, khiến hộ thêm vơi bớt niềm tin.

Thầy mong rằng, mỗt em, trước hết tạo cho chỉnh mình niềm tin chân chính.

Để làm cho nụ cười chớm nở trên môi trẻ thơ, trên môi chúng ta không thể là nụ cười gượng gạo. Để giữ cho sự trong vắt, thánh thiện trong tâm hồn và ánh mắt trẻ thơ, trong lòng chúng ta không thể chứa chất những điều sầu muộn, u uất và đầy tràn bão tố. Đừng để những tổn thương làm rạn nứt những tâm hồn. Đừng để cái thái cực đói nghèo níu kéo, cái ảo tưởng giàu có trong mơ che lấp và ngồi than vãn với cuộc đời, không làm gì cả thì liệu có ích gì không?

Không thể chối bỏ thực tại, nhưng cũng đừng ngồi để chờ bã điều ước trong chuyện cổ tích, hãy nghĩ cách làm thông minh và hành động. Thầy kỳ vọng vào các em.

Niềm tin chân chính luôn đồng hành với bản lĩnh với sự chính trực. Sự cám dỗ luôn bên cạnh ta và ngay cả trong ta, sự ngọt ngào và du dương sẽ dễ làm lòng ta dao động, sự thô ráp của cuộc đời có thể làm ta dễ phải rụt tay. Sự giằng xé giữa cái phải chịu mất và cái an toàn của lợi ích, không phải dễ dàng để chiến thắng chính mình. Với những người đầy tình yêu thương, thông thái và giàu đức hi sinh như các em, thầy tin rằng, các em sẽ đủ minh mẫn để lựa chọn và quyết định, xác đinh được cái đúng, cái sai cái nên làm và cái không nên làm.

(Bài phát biểu khai giảng năm học 2023-2024 của Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội - Nguyễn Văn Minh)

Xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong văn bản.

c. Nội dung: Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau. Sau đây là một gợi ý

* Phân tích hình tượng người lính trong đoạn thơ

- Hình tượng người lính oai hùng, lẫm liệt, đậm chất bi tráng qua những nét lạ hoá về ngoại hình:

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm

+ Lời thơ chất chứa sự nghiệt ngã của hiện thực đời sống chiến đấu. Người lính sống với những khó khăn, gian khổ, thiếu thốn lại chịu sự hành hạ của những cơn sốt rét rừng khiến cho tóc không mọc được và nước da thì xanh xao tiều tuy.

+ Quang Dũng đã phản ánh hiện thực qua cái nhìn lãng mạn hóa làm nên chất riêng cho câu thơ của mình. Cách nói “không mọc tóc” đưa con người lên vị thế chủ động, vượt lên hoàn cảnh. Còn thủ pháp tương phản trong câu thơ thứ hai lại nhấn mạnh rằng người lính tuy ốm nhưng không yếu, ở họ vẫn tràn đầy khí thế, sức mạnh, sự oai phong, lẫm liệt. Đó chính là chất thép của những người lính Tây Tiến.

Như vậy, chỉ với hai hình ảnh thơ, QD đã vừa phản ánh sâu sắc, chân thực cuộc sống, chiến đấu của người lính vừa khắc hoạ được vẻ đẹp hào hùng, khí thế mạnh mẽ vượt lên hoàn cảnh của họ

- Đời sống tâm hồn của người lính Tây Tiến

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

+ “Mắt trừng” là hình ảnh gợi ấn tượng về đôi mắt mở to hướng về phía trước chứa đựng sự dồn nén, căm uất tới phẫn nộ và quyết tâm tiêu diệt kẻ thù. Qua ánh mắt ấy, ta cũng cảm nhận được chí làm trai mạnh mẽ, kiêu hùng của những người lính Tây Tiến.

+ Gắn liền với mông là mơ, gắn liền với chí là tình, tình trong giấc mơ lãng mạn. Giấc mơ ấy hướng về Hà Nội với “dáng kiều thơm” - bóng dáng của người thiếu nữ Hà thành trẻ trung, duyên dáng, thanh lịch. Chính nỗi nhớ này góp phần hoàn thiện vẻ đẹp của hình tượng khi họ không chỉ là những con người biết sống, chiến đấu vì Tổ quốc mà còn có cả một trái tim tha thiết yêu thương, một tâm hồn trẻ trung, hào hoa, đa tình.

Như vậy, hai câu thơ với tương phản đặc sắc giữa mộng và mơ, giữa nghĩa chung và tinh riêng đã đem đến cho người đọc chân dung chân thực về người lính TT.

- Lí tưởng của người lính

+Viết về đời sống của người lính, Quang Dũng không hề né tránh hiện thực mà nhìn thẳng để viết nên những vần thơ:

Rải rác biên cương mồ viễn xứ

Câu thơ ngắt nhịp 4/3, trọng tâm rơi vào chữ “mồ” khiến âm điệu như trầm lắng hẳn xuống trong nỗi bi thương, xót xa trước những hi sinh, mất mát của người lính. Từ láy"rải rác” mở đầu gói trọn bao cảm xúc bi thương trước hiện thực nghiệt ngã nhưng ngay sau đó hai từ Hán Việt xuất hiện liên tiếp “biên cương”, “viễn xứ” tạo không khí cổ kính, trang nghiêm biến những nầm mồ hoang lạnh dọc đường biên giới thành mộ chí tôn nghiêm vĩnh hằng.

+ Những hi sinh, mất mát ấy dường như bị xoá mờ trước lí tưởng sống của người lính:

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

“Đời xanh” là hình ảnh biểu tượng cho tuổi trẻ - phần đời đẹp đẽ nhất, quý giá nhất của mỗi người. Hai chữ “chẳng tiếc” đầy tính khẩu ngữ để thể hiện thái độ ngang tàn, bất cần và cả sự bình thản, bản lĩnh đối diện, coi thường cái chết. Họ sẵn sàng hi sinh để cho Tổ quốc mãi mãi xanh tươi. Lí tưởng cao đẹp này không chỉ là của riêng người lính Tây Tiến mà còn là lí tưởng chung của cả thời đại.