I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)

Đọc văn bản:

Nhiều người nhầm tưởng rằng hạnh phúc phụ thuộc vào hoàn cảnh mỗi người gặp phải. Nhưng trên thực tế, không phải hoàn cảnh quyết định mà là cách lý giải của mỗi chúng ta. Điều này giải thích tại sao cùng một hoàn cảnh, cùng một sự việc nhưng lại đem đến ý nghĩa khác nhau cho những người khác nhau.

Hiểu được bản chất của suy nghĩ sẽ tạo cho chúng ta tâm trạng yên ổn, thái độ sống trung lập, những cảm xúc tích cực và thỏa mãn. Khi tâm trí không bị ràng buộc vào những gì chúng ta suy nghĩ đến, đặc biệt đó lại là suy nghĩ tiêu cực, chúng ta sẽ có được cảm giác vui vẻ và dễ chịu. Điều này không có nghĩa rằng chúng ta không cần phải suy nghĩ. Trái lại, suy nghĩ là điều cần thiết yếu – không thể thiếu với mỗi người. Chỉ có những suy nghĩ tiêu cực – nguyên nhân của nỗi đau và bất hạnh là không đáng để ta lưu tâm. Bên cạnh đó, việc giữ cho mình một đầu óc thư giãn chính là cách tạo ra khoảng trống cần thiết giúp chúng ta tiếp nhận những điều mới, những ý tưởng sáng tạo, nó cho phép chúng ta có sự điều chỉnh nhẹ nhàng, mang đến sự mới mẻ và thú vị trong cuộc sống.

Khi biết điều chỉnh suy nghĩ của mình một cách nhẹ nhàng theo hướng tích cực, bạn sẽ dễ dàng lắng nghe mọi người trong tình yêu thương, sẵn sàng tiếp thu những lời góp ý, thậm chí là những lời phê bình và biến nó thành động lực để tiến bộ.

(Trích Hạt giống hạnh phúc - Richard Carlson, Hoài Giang và Thế Lâm dịch, NXB Tổng hợp TP.HCM, 2011, trang 32-33)

Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn trích trên.

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn

Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng – phân – hợp, móc xích hoặc song hành.

          b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Cách thức đơn giản hóa suy nghĩ của bản thân để có một cuộc sống tích cực.

          c. Triển khai vấn đề nghị luận

Thí sinh có thể lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng phải làm rõ vấn đề ý nghĩa của cách thức đơn giả hóa suy nghĩ của bản thân để có một cuộc sống tích cực.

Có thể theo hướng:

- Không nhầm lẫn giữa suy nghĩ và thực tế. Không nên nghiêm trọng hóa những suy nghĩ bất chợt nảy ra trong tâm trí.

- Tập trung vào những điều tốt đẹp và luôn sống với tâm trạng biết ơn.

- Chúng ta phải biết chịu trách nhiệm với những việc mình làm và không đổ lỗi cho người khác. Vì khi không có tinh thần chịu trách nhiệm nghĩ đó là lỗi của người khác thì chúng ta sẽ phức tạp hóa vấn đề lên.

- Tạo lập những mối quan hệ, tiếp xúc với những người lạc quan, vui vẻ.

a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận
Mở bài nêu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát được vấn đề.
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận
Phân tích đoạn thơ; Nhận xét về tính dân tộc được thể hiện trong đoạn thơ.
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm
Thí sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lý lẽ và dẫn chứng; bảo đảm các yêu cầu sau:
* Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm, vấn đề cần nghị luận: tác giả Tố Hữu, tác phẩm “Việt Bắc”, và đoạn thơ trong đề
* Cảm nhận về đoạn thơ
- Khát quát đoạn thơ
+ Đoạn thơ la lời khẳng định nỗi nhớ da diết, không nguôi của người cán bộ cách mạng (người ra đi) với người dân Việt Bắc (người ở lại) khi rời chiến khu Việt Bắc về lại thủ đô.
+ Lời thơ tâm tình, tha thiết cho thấy tình cảm sâu nặng, ơn nghĩa thủy chung giữa người cán bộ và người dân Việt Bắc.
+ Đây là một truyền thống tốt đẹp, là đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta.
- Lời khẳng định nỗi nhớ của người ra đi:
“- Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Mình đi, mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu"
+ Hai từ láy “mặn mà, đinh ninh” vừa chỉ mức độ tình cảm sâu đậm, vừa khẳng định tình cảm của người kháng chiến với Việt Bắc “trước sau như một” không thay lòng đổi dạ.
+ Câu thơ “Mình đi, mình lại nhớ mình” là lời đáp trả của người ra đi trong câu hỏi “Mình đi, mình có nhớ mình” của người ở lại. Tố Hữu thể hiện sự tài hoa ở việc lặp lại ba lần từ “mình” trong một câu thơ. Từ “mình” ở vị trí thứ nhất và thứ hai chỉ người ra đi còn từ “mình” ở vị trí thứ ba vừa chỉ người ra đi vừa chỉ người ở lại. Qua đó, người ra đi muốn khẳng định lối sống ân nghĩa thủy chung cùng quá khứ - niềm kiêu hãnh của mỗi con người Việt Nam.
+ Biện pháp so sánh trong câu thơ “Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu” càng khắc sâu nỗi nhớ của người ra đi với người ở lại mênh mông, dạt dào không thể kể xiết.
→ Qua lời đáp trả của người ra đi với người ở lại, Tố Hữu muốn nhắn nhủ rằng cách mạng không bao giờ quên ơn nhân dân, bởi đó là truyền thống tốt đẹp, là đạo lý “uống nước nhớ nguồn” ngàn đời đẹp đẽ của dân tộc Việt Nam.
- Nỗi nhớ về thiên nhiên và con người Việt Bắc:
Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.
+ Biện pháp so sánh trong câu thơ “Nhớ gì như nhớ người yêu” nhằm khẳng định nỗi nhớ của người ra đi đối với người ở lại giống nỗi nhớ của đôi lứa yêu nhau da diết.
+ Nhớ những đêm “trăng lên đầu núi” với ánh sáng vằng vặc soi tỏ cuộc sống hiền hòa, êm ả ở Việt Bắc.
+ Nhớ nắng chiều phả xuống lưng nương. Đây không phải là cái nắng trưa hè gay gắt đốt cháy thịt da mà là cái nắng dịu nhẹ để lại nỗi nhớ niềm thương cháy bỏng trong lòng người.
+ Nhớ bản làng chìm trong “khói” và “sương”. Hai hình ảnh này đã tạo ra nét mộng mơ, bảng lảng cho thiên nhiên Việt Bắc. Chính thiên nhiên đã tôn tạo thêm nét đẹp trong cuộc sống của con người.
- Nỗi nhớ về những không gian quen thuộc:
“Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thía, sông Đáy, suối Lê vơi đầy”
+ Hai từ ghép đối lập “sớm khuya” và “đi về” cho thấy nỗi nhớ của người ra đi gắn với hình ảnh con người Việt Bắc siêng năng, cần cù, thức khuya, dậy sớm hết lòng vì cách mạng.
+ Hàng loạt những hình ảnh liệt kê trong các cụm từ: “rừng nứa, bờ tre, ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê” cho thấy nỗi nhớ của người kháng chiến đối với thiên nhiên Việt Bắc thật chi tiết, cụ thể. Cụm từ “nhớ từng” được lặp lại hai lần, điệp từ “nhớ” bốn lần đã diễn tả nỗi nhớ thiết tha của người ra đi đối với Việt Bắc.
- Đánh giá:
+ Đoạn thơ mang tính dân tộc đậm đà.
+ Kiểu kết cấu đối đáp rất quen thuộc với thơ ca dân tộc. Ngôn ngữ bình dị, quen thuộc. Tác giả đã sử dụng thành công hai đại từ “mình – ta” cùng -
nhiều từ láy gợi tả tâm trạng.
+ Nhiều thủ pháp nghệ thuật quen thuộc như: đối lập, hoán dụ, liệt kê, câu hỏi tu từ....
+ Giọng điệu tâm tình, ngọt ngào, da diết.
* Nhận xét về tính dân tộc thể hiện trong đoạn thơ:
- Lời tâm tình thương nhớ giữa quân và dân Việt Bắc đã cho thấy nghĩa tình sâu nặng của người cán bộ, của cách mạng đối với chiến khu Việt Bắc. Đó là truyền thống đạo lí “Uống nước nhớ nguồn” ngàn đời của dân tộc ta.
- Tính dân tộc trong đoạn thơ được thể hiện qua các hình ảnh, kỷ niệm cụ thể cho thấy tình nghĩa thủy chung của người dân Việt Bắc đối với cán bộ trong những năm tháng cách mạng và kháng chiến ở Việt Bắc.
- Đoạn thơ thể hiện niềm tự hào về con người Việt Bắc đã hết lòng với cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, qua đó bộc lộ tình yêu quê hương đất nước sâu nặng của nhà thơ Tố Hữu. Đồng thời khẳng định Việt Bắc chính là cái nôi cách mạng.
- Tính dân tộc không chỉ thể hiện qua nội dung còn được thể hiện qua hình
thức nghệ thuật với giọng điệu ngọt ngào, sâu lắng ân tình cùng thể thơ lục bát tryền thống với nhiều cách tân. Câu thơ lúc dùng dị, dân dã gần với ca dao, lúc thì cân xứng, nhẹ nhàng, trau chuốt mà trong sáng. Nổi bật là cấu tứ đối đáp quen thuộc trong ca dao, dân ca “mình – ta”.