I. PHẦN ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau:

CHUYỆN NGƯỜI NGHĨA PHỤ Ở KHOÁI CHÂU⁽¹⁾

(Nguyễn Dữ)

Tóm tắt phần đầu: Trọng Quỳ nhà họ Phùng, Nhị Khanh nhà họ Từ được cha mẹ đôi bên ưng thuận cho kết duyên. Nhị Khanh sau khi về nhà chồng khéo biết cư xử, ai cũng khen, còn Trọng Quỳ lại dần sinh ra chơi bời lêu lổng, Nhị Khanh vẫn thường phải can ngăn. Cha của Trọng Quỳ được tiến cử vào Nghệ An dẹp giặc, Nhị Khanh khuyên chồng đi cùng cha. Ở nhà, cha mẹ Nhị Khanh tạ thế. Nàng lo việc hậu sự chu đáo rồi đến ở chung với bà cô là Lưu thị. Lưu thị rắp tâm muốn gả Nhị Khanh cho cháu họ ngoại là quan tướng quân họ Bạch song Nhị Khanh một mực chối từ, nhờ bõ già⁽²⁾ lặn lội vào xứ Nghệ tìm chồng về. Vợ chồng sum họp. Nhưng Trọng Quỳ lại trở về tính cũ, bê tha, lêu lổng, cờ bạc, Nhị Khanh khuyên nhủ cũng không nghe. Kẻ lái buôn Đỗ Tam say mê nhan sắc Nhị Khanh nên đã rủ Trọng Quỳ cùng đánh bạc, Đỗ bỏ ra trăm vạn đồng tiền còn Trọng Quỳ kí giao kèo bằng Nhị Khanh. Trọng Quỳ thua bạc, phải gọi Nhị Khanh đến để nói rõ sự tình.

Nàng liệu cơ không thể thoát khỏi, giả vờ nói tử tế rằng:

– Bỏ nghèo theo giàu, thiếp lẽ đâu từ chối. Số trời xếp đặt, há chẳng là tiền định hay sao! Nếu chồng mới không nỡ rẽ bỏ, còn đoái thu đến cái dung nhan tàn tạ này, thiếp xin sửa túi nâng khăn, hết lòng hầu hạ, như đã đối với chàng xưa vậy nhưng xin cho uống một chén rượu, mượn làm một chén tiễn biệt và cho về từ giã các con một chút.

Đỗ cả mừng, rót đầy một chén xà cừ rượu đưa mời nàng uống. Uống xong, nàng về nhà ôm lấy hai con, vỗ vào lưng mà bảo rằng:

– Cha con bạc tình, mẹ đau buồn lắm. Biệt li là việc thường thiên hạ, một cái chết với mẹ có khó khăn gì nhưng mẹ chỉ nghĩ thương các con mà thôi.

[Lược một đoạn: Nhị Khanh tự vẫn. Trọng Quỳ hối hận vô cùng, sắm đồ liệm táng tử tế rồi làm một bài văn tế nàng.]

Trọng Quỳ đã goá vợ, rất ăn năn tội lỗi của mình. Song sinh kế ngày một cùng quẫn, ăn bữa sớm lo bữa tối, phải đi vay quanh của mọi người làng xóm. Nhân nghĩ có một người bạn cũ, hiện làm quan ở Quy Hoá⁽³⁾ bèn tìm đến để mong nhờ vả. Dọc đường buồn ngủ, chàng nằm ghé xuống ngủ ở gốc cây bàng, bỗng nghe trên không có tiếng gọi rằng: “Có phải Phùng lang đấy không? Nếu còn nghĩ đến tình xưa thì ngày ấy tháng ấy xin đến chờ thiếp ở cửa đền Trưng Vương⁽⁴⁾”. Ân tình thiết tha, đừng coi là âm dương cách trở.

Sinh lấy làm lạ tiếng giống như tiếng Nhị Khanh, mở mắt ra nhìn thì chỉ thấy trên trời một đám mây đen bay về tây bắc. Sinh tuy rất lấy làm ngờ nhưng cũng muốn thử xem ra sao, bèn đúng hẹn đến trước đền ấy. Song đến nơi chỉ thấy bóng tà rọi cửa, rêu biếc đầy sân, năm ba tiếng quạ kêu ở trên cành cây xao xác. Sinh buồn rầu toan về thì mặt trời đã lặn, bèn ngả mình nằm ở một tấm ván nát trên một cái cầu. Khoảng cuối canh ba, bỗng nghe thấy tiếng khóc nức nở từ xa rồi gần; khi thấy tiếng khóc chỉ còn cách mình độ nửa trượng, nhìn kĩ thì người khóc chính là Nhị Khanh. Nàng bảo với Sinh rằng:

– Đa tạ ơn chàng, từ xa lặn lội tới đây, biết lấy gì để tặng chàng được!

Trọng Quỳ chỉ tự nhận tội lỗi của mình. Nhân hỏi đầu đuôi thì Nhị Khanh nói: Thiếp sau khi mất đi, Thượng đế thương là oan uổng bèn ra ân chỉ. Hiện thiếp được lệ thuộc vào toà đền này, coi giữ về những sổ sách văn tấu đối, không lúc nào nhàn rỗi để thăm nhau được. Bữa nọ nhân đi làm mưa, chợt trông thấy chàng nên mới gọi; nếu không thì nghìn thu dằng dặc, chẳng biết đến bao giờ được gặp gỡ nhau.

[...] Trời gần sáng, Nhị Khanh vội dậy để cáo biệt, vừa đi vừa ngoảnh đầu nhìn lại, rồi thoắt chốc thì biến đi mất.

Trọng Quỳ bèn không lấy ai nữa, chăm chỉ nuôi hai con cho nên người. Đến khi vua Lê Thái Tổ tuốt gươm đứng dậy ở Lam Sơn, hai người con trai đều đi theo, trải làm đến chức Nhập thị nội. Đến nay ở Khoái Châu hiện còn con cháu.

Lời bình:

Than ôi, người con gái có ba đạo theo, theo chồng là một. Nàng Nhị Khanh chết, có quả là đã theo chồng không? Thưa rằng không. Đời xưa bảo theo, là theo chính nghĩa chứ không theo tà dục [...] Có người vợ như thế mà để cho phải hàm oan, Trọng Quỳ thật là tuồng chó lợn. Muốn tề được nhà, phải trước tự sửa mình lấy chính, khiến cho không thẹn với vợ con, ấy là không thẹn với trời đất.

(Trích Truyền kì mạn lục, in trong Văn xuôi tự sự Việt Nam thời trung đại,

NXB Giáo dục, 2001, tr.242-250)

* Chú thích:

(1) Khoái Châu: tên huyện, nay thuộc tỉnh Hưng Yên.

(2) Bõ già: người đầy tớ già.

(3) Quy Hóa: nay thuộc tỉnh Phú Thọ.

(4) Đền Trưng Vương: nay thuộc xã Hát Môn, huyện Phúc Thọ, Hà Nội.

Truyện viết về đề tài gì?

a. Xác định được yêu cầu của kiểu bài: Nghị luận xã hội.  

0,25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Vấn đề sử dụng AI và việc phát triển giá trị của bản thân.

0,5

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận của bài viết:

– Xác định được các ý chính của bài viết.

– Sắp xếp được các ý hợp lí theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận.

* Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận: Sử dụng AI và việc phát triển giá trị của bản thân.

* Thân bài:

- Giải thích:

(1) AI (tiếng Anh: Artifical Intelligence) hay trí tuệ nhân tạo chính là trí thông minh được thể hiện bằng máy móc, phân biệt với trí thông minh tự nhiên của con người. Các ứng dụng trí tuệ nhân tạo rất phong phú, đa dạng và có thể phục vụ, hỗ trợ cho hầu hết các lĩnh vực trong đời sống của con người. Ví dụ ứng dụng ChatGPT, Google Assistant,...

(2) Giá trị của bản thân: là những yếu tố mặt thể chất và tinh thần của mỗi người được đánh giá tích cực như sức khoẻ, trí tuệ, năng lực, phẩm chất,...; “phát triển giá trị của bản thân” là làm cho những yếu tố đó được phát huy, tăng cường.

(3) Nêu quan điểm của bản thân: Có thể có một số quan điểm như sau: AI là công cụ không thể thiếu để phát triển giá trị của bản thân/ Không nhất thiết phải sử dụng AI, vẫn có thể phát triển giá trị của bản thân, AI rất hữu ích nhưng cần biết sử dụng AI đúng cách thì mới có thể phát triển giá trị của bản thân.

- Sử dụng lí lẽ, bằng chứng để phân tích, chứng minh bảo vệ quan điểm đã nêu:

Dưới đây là ví dụ về sử dụng lí lẽ, bằng chứng để phân tích, bảo vệ quan điểm: AI rất hữu ích nhưng cần biết sử dụng AI đúng cách thì mới có thể phát triển giá trị của bản thân.

(1) Sử dụng AI đem lại cơ hội phát triển giá trị bản thân rất lớn: AI hỗ trợ học tập, công việc mọi mặt thông qua các ứng dụng tìm kiếm thông tin; xử lí dữ liệu; quản lí, sắp xếp kế hoạch; giúp tiết kiệm thời gian, công sức; tạo hứng thú,... Trong một xã hội thông tin và công nghệ phát triển với tốc độ chóng mặt, con người không thể thiếu các công cụ hỗ trợ để xử lí công việc. Việc sử dụng AI cũng giống như bất kì sản phẩm, thành tựu nào của cuộc cách mạng số nằm trong xu thế tất yếu của thời đại. Không biết khai thác thế mạnh của các sản phẩm này, mỗi cá nhân không thể hoà nhịp được với dòng chảy của thời đại và bị tụt lại phía sau. Chỉ với một chiếc máy tính, với sự hỗ trợ của AI, bạn có thể tiếp cận mạng lưới thông tin đa dạng; có thể nhận sự tương tác, hỗ trợ để tự học tập ngoại ngữ hay các môn học khác... Tiềm năng hỗ trợ của AI ngày càng được khai thác tối đa trong mọi lĩnh vực của đời sống.

(2) Tuy vậy, sử dụng AI sai cách đem đến nhiều hệ luỵ: Sử dụng AI vào những mục đích không chính đáng trong học tập sẽ tạo nên những thành tích “ảo” và đánh mất cơ hội học tập thực sự; phụ thuộc vào AI để đổi lấy sự tiện nghi, dễ dãi sẽ khiến con người trở nên lười biếng, ỷ lại về tư duy, lâu dần sẽ trở nên thụ động, mất dần đi khả năng tự học hỏi, phân tích, sáng tạo, từ đó sẽ trở nên kém linh hoạt hơn trong việc xử lí các tình huống thực tế, do vậy không phát triển; sử dụng AI để thực hiện, hỗ trợ những hành vi không tốt đẹp sẽ khiến con người lún sâu hơn vào con đường phạm pháp, thậm chí tội ác. AI có thể hỗ trợ và làm thay con người rất nhiều thao tác, nhưng con người vượt xa AI bởi cảm xúc, vì thế chỉ con người mới có thể nhìn, nghe, cảm nhận rõ nhất những thay đổi trong cuộc sống. Phụ thuộc quá nhiều hoặc sử dụng AI với mục đích không chân chính sẽ kéo lùi sự phát triển và làm mất đi bản tính nhân văn của con người.

(3) Chứng minh, làm rõ ý kiến bằng các bằng chứng trong thực tế.

- Bình luận, liên hệ:

(1) Cần có quan điểm và cách thức sử dụng AI đúng đắn: cần coi AI như một công cụ để hỗ trợ quá trình phát triển bản thân chứ không phải “người” làm thay, làm hộ, đặc biệt “tư duy” hộ; sử dụng AI đúng lúc, đúng chỗ và đúng mức độ.

(2) Luôn sống có lí tưởng, có mục đích; lấy thước đo là sự tiến bộ của bản thân qua việc không ngừng học hỏi, trau dồi các kĩ năng cũng như hướng đến bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách của bản thân.

* Kết bài: Khẳng định ý nghĩa của việc biết khai thác AI đúng cách để phát triển và hoàn thiện bản thân.

1,0

d. Viết bài văn đảm bảo các yêu cầu sau:

– Triển khai ít nhất được hai luận điểm để làm rõ quan điểm của cá nhân.

– Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận.

– Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

Lưu ý: HS có thể trình bày suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.

1,5

đ. Diễn đạt: Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản.

0,25

e. Sáng tạo: Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0,5

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của đoạn văn:

Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (đoạn văn khoảng 200 chữ)

0,25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Sự sáng tạo của tác giả thể hiện qua hình tượng “gió” trong văn bản “Cởi gió”.

0,25

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận:

– Xác định được các ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận, sau đây là một số gợi ý:

* Mở đoạn: Giới thiệu vấn đề nghị luận: Sự sáng tạo của tác giả thể hiện qua hình tượng “gió” trong văn bản.

* Thân đoạn: Làm rõ vấn đề nghị luận:

(1) Sự sáng tạo trong cách xây dựng hình tượng, sử dụng ngôn từ: nhân cách hoá, hữu hình hoá ngọn gió thông qua trí tưởng tượng bay bổng, độc đáo.

(2) Sự sáng tạo trong ý tưởng, nội dung biểu đạt: gió trở thành người bạn nâng đỡ “tôi” vượt lên hiện thực để quan sát cuộc sống một cách toàn diện, nhận thức về sự tù túng của con người trong thế giới vật chất, trong những ảo tưởng bởi sự bủa vây của ngợi khen, ca tụng, trong những thói quen đến mòn đi của cảm nhận, suy nghĩ,...; gió trao cho “tôi” đôi cánh, khích lệ “tôi” dám vượt thoát bứt phá từ những gì mình đã được nâng đỡ, trao nhận, học tập,... để tự tạo ra “đôi cánh” của bản thân.

(3) Tác dụng của sự sáng tạo hình tượng “gió” trong văn bản: Khơi gợi ở người đọc những khát vọng đẹp đẽ: khát vọng vượt thoát khỏi những “quán tính” của hành động, cảm xúc, suy nghĩ, dám bứt phá bằng nội lực của tư duy,...; tạo nên sự độc đáo, hấp dẫn cho văn bản.

* Kết đoạn: Khẳng định lại vẻ đẹp độc đáo và ý nghĩa sâu sắc của hình tượng “gió” qua sự sáng tạo của nhà thơ.

0,5

d. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu sau:

– Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận.

– Trình bày rõ quan điểm và hệ thống các ý.

– Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

0,5

đ. Diễn đạt: Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn.

0,25

e. Sáng tạo: Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0,25