BÀN TAY MẸ

(Sen Nguyễn)

Bàn tay mẹ ngày đêm vất vả

Gánh nhọc nhằn gánh cả tuổi xuân

Hy sinh cuộc sống nào ngừng

Miệt mài năm tháng chưa từng nghỉ ngơi

 

Bàn tay mẹ nào vơi sự sống

Lúc trở trời gió bổng mùa sang

Ấm lòng con trẻ lúc hàn

Đêm về giấc ngủ tay đan vỗ về

 

Trời sang hạ tay vê cánh quạt

Mang gió lành làm mát lòng con

Cơm ngon canh ngọt no tròn

Cho con no đủ héo hon tay gầy

 

Tuổi xuân trẻ đôi tay mẹ tuyệt

Da mượt mà ngòi viết búp măng

Hoa tay mười ngón thiên thần

Dệt thành cuộc sống như vầng mây xanh

 

Rồi năm tháng tay thành gân guốc

Chai sạm đi cả suốt cuộc đời

Hy sinh tất cả nào vơi

Vì đôi tay mẹ không rời gian lao.

(Theo thivien.net)

Đoạn trích Bàn tay mẹ được viết theo thể thơ nào? Chỉ ra dấu hiệu của thể thơ.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích 2 khổ thơ đầu của văn bản Bàn tay mẹ.

- Hệ thống ý:

+ Nội dung chủ đề: thể hiện tình cảm yêu thương và biết ơn của người con với mẹ.

. Bồi hồi xúc động cảm nghĩ về đôi tay mẹ vất vả, hi sinh

. Thương yêu, biết ơn đôi bàn tay mẹ đã chăm lo cho con có tuổi thơ ấm êm và no đủ.

. Tình yêu thương, biết ơn của con đối với sự hy sinh của mẹ

+ Đặc sắc nghệ thuật:

. Tác dụng của thể thơ song thất lục bát trong việc thể hiện chủ đề: mang tới một âm hưởng đặc biệt cho bài thơ: vừa mang âm hưởng trang nhã của thơ Đường, vừa mang âm hưởng da diết của thơ lục bát dân gian.

. Hoán dụ kết hợp Điệp từ “ bàn tay mẹ” => nhấn mạnh hình ảnh đôi bàn tay => khẳng định phẩm chất tốt đẹp, sự tần tảo, sự hi sinh của mẹ.

. Ẩn dụ kết hợp liệt kê “Gánh nhọc nhằn, gánh cả tuổi xuân” => Thể hiện những vất vả, lo toan, hi sinh của mẹ => Bộc lộ tình yêu thương, lòng biết ơn, sự xót xa của con với sự vất vả và hi sinh của mẹ.

. Ẩn dụ “Bàn tay mẹ nào với sự sống” => thể hiện tình yêu, sự chăm sóc và hy sinh của mẹ dành cho con.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ nội dung, nghệ thuật của 2 khổ thơ đầu của văn bản Bàn tay mẹ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề xã hội được gợi nhắc từ bài thơ.

Đoạn văn tham khảo

Hai khổ thơ đầu của bài thơ “Bàn tay mẹ” (Sen Nguyễn) là lời tri ân sâu sắc và cảm động dành cho công lao to lớn của người mẹ. Hình ảnh “bàn tay mẹ” hiện lên như biểu tượng cho sự tảo tần, hi sinh thầm lặng và vô điều kiện suốt cuộc đời người mẹ. Những từ ngữ như “vất vả”, “gánh nhọc nhằn”, “hy sinh”, “miệt mài” đã khắc họa chân thực cuộc sống gian truân, không ngơi nghỉ của mẹ vì con. Mẹ không chỉ hi sinh tuổi xuân, mà còn sẵn sàng chấp nhận mọi nỗi vất vả để con được bình yên, đủ đầy. Sang khổ thơ thứ hai, bàn tay mẹ không chỉ gánh vác mà còn chở che, vỗ về và truyền hơi ấm. Khi “trở trời”, “gió bổng mùa sang”, bàn tay ấy lại “đan vỗ về” cho giấc ngủ con thơ, là chỗ dựa tinh thần ấm áp suốt những tháng năm trưởng thành. Qua hai khổ thơ, người đọc cảm nhận được tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt và vai trò to lớn của người mẹ trong cuộc sống mỗi con người.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Bàn tay mẹ” của Sen Nguyễn Ngọc Hưng.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tình mẫu tử – một trong những đề tài thiêng liêng và bất tận trong văn học.

- Dẫn dắt và giới thiệu bài thơ “Bàn tay mẹ” của Sen Nguyễn – một tác phẩm xúc động ca ngợi tình yêu thương và sự hi sinh âm thầm của người mẹ qua hình tượng đôi bàn tay.

* Thân bài:

a. Hình tượng “bàn tay mẹ” và sự tảo tần, vất vả

- Ngay hai khổ thơ đầu, hình ảnh bàn tay gắn liền với sự hi sinh:

+ “Bàn tay mẹ ngày đêm vất vả”, “gánh cả tuổi xuân”: Mẹ làm lụng không ngơi nghỉ, dành cả tuổi trẻ vì con.

+ Hình ảnh quen thuộc mà đầy xúc động về người mẹ trong đời thường.

- Bàn tay mẹ là biểu tượng của sự lao động, của tình yêu thương âm thầm mà bền bỉ.

b. Bàn tay mẹ – biểu tượng của sự chở che và yêu thương

- Bàn tay không chỉ lao động mà còn ấp ủ, sưởi ấm và nâng niu:

+ “Ấm lòng con trẻ lúc hàn”, “giấc ngủ tay đan vỗ về”: hình ảnh ngọt ngào, giàu xúc cảm.

+ Bàn tay như cánh quạt mùa hạ mang gió mát, như người đầu bếp chăm lo từng bữa ăn – chi tiết gần gũi, đời thường mà xúc động.

c. Sự thay đổi của bàn tay theo thời gian – dấu tích của hi sinh

- So sánh đối lập giữa đôi tay thuở trẻ và đôi tay khi về già:

+ Từ “da mượt mà”, “hoa tay mười ngón” – biểu tượng của nét đẹp tuổi xuân;

+ Đến “gân guốc”, “chai sạm” – dấu ấn của tháng năm gian khổ.

- Tác giả ngợi ca sự hi sinh trọn đời không vơi của mẹ: “vì đôi tay mẹ không rời gian lao”.

d. Nghệ thuật biểu đạt và cảm xúc chân thành trong bài thơ

- Thể thơ tự do, giàu nhịp điệu, cảm xúc dịu dàng và lắng đọng.

- Ngôn ngữ giản dị, hình ảnh gần gũi nhưng sâu sắc, gợi cảm xúc mạnh mẽ về mẹ.

- Giọng điệu trìu mến, biết ơn, ngợi ca – giàu chất trữ tình.

* Kết bài

- Khẳng định vẻ đẹp và ý nghĩa thiêng liêng của hình ảnh “bàn tay mẹ” – biểu tượng của tình mẫu tử sâu nặng.

- Bài thơ là lời nhắc nhở mỗi người con hãy trân trọng, biết ơn công lao to lớn và tình yêu thương vô bờ của mẹ – người đã dệt nên cuộc đời mình bằng tất cả những gì vất vả nhất.

Bài văn tham khảo

Tình mẫu tử từ lâu đã trở thành một nguồn cảm hứng bất tận trong thi ca. Đó là thứ tình cảm thiêng liêng, cao cả, không gì có thể sánh được. Trong dòng chảy ấy, bài thơ “Bàn tay mẹ” của Sen Nguyễn đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc khi khắc họa hình ảnh đôi bàn tay của mẹ – biểu tượng của tình yêu thương, sự hy sinh thầm lặng và vĩnh cửu dành cho con.

Ngay từ hai khổ thơ đầu, hình ảnh “bàn tay mẹ” đã hiện lên gắn liền với những vất vả, nhọc nhằn không dứt:

“Bàn tay mẹ ngày đêm vất vả

Gánh nhọc nhằn gánh cả tuổi xuân”.

Đôi bàn tay ấy không chỉ làm lụng suốt ngày đêm mà còn “gánh cả tuổi xuân”, mang theo biết bao gian truân của cuộc đời mẹ. Mẹ hy sinh cả cuộc sống riêng để dành tất cả cho con, sống miệt mài, bền bỉ, “chưa từng nghỉ ngơi”. Hình ảnh bàn tay mẹ hiện lên như một biểu tượng của lao động tảo tần, của nghĩa tình lặng thầm mà mãnh liệt.

Không chỉ là công cụ lao động, bàn tay mẹ còn là nơi chở che, ủ ấm và vỗ về con:

“Ấm lòng con trẻ lúc hàn

Đêm về giấc ngủ tay đan vỗ về”.

Đôi tay ấy nâng niu từng giấc ngủ, đan vào từng cơn gió nhẹ để con được yên giấc an lành. Khi mùa hè đến, mẹ lại “vê cánh quạt”, “mang gió lành làm mát lòng con”, rồi lo từng bữa cơm, chén canh – tất cả đều được gói ghém trong đôi tay gầy, mỏi mòn vì lo toan. Những hình ảnh thơ mộc mạc, gần gũi mà sâu lắng, gợi nhớ về những ngày thơ bé được mẹ chăm sóc ân cần.

Tác giả cũng tinh tế khi khắc họa sự thay đổi của bàn tay mẹ theo thời gian – từ thuở thanh xuân đến lúc về già. Khi còn trẻ, tay mẹ “da mượt mà ngòi viết búp măng”, “hoa tay mười ngón” – một hình ảnh đẹp đẽ, mềm mại, đầy nữ tính và tươi trẻ. Nhưng thời gian trôi qua, những bàn tay ấy dần trở nên “gân guốc”, “chai sạm”, mang dấu vết của năm tháng lao động, hi sinh. Dẫu vậy, sự yêu thương của mẹ vẫn không hề vơi cạn:

“Hy sinh tất cả nào vơi

Vì đôi tay mẹ không rời gian lao”.

Câu thơ như một lời khẳng định về tình yêu bất tận của mẹ – suốt đời không ngơi nghỉ vì con, dù tuổi xuân đã phai màu, dù cơ thể đã hao mòn.

Với thể thơ tự do, giọng điệu nhẹ nhàng, trìu mến, bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh quen thuộc, gần gũi nhưng giàu sức gợi cảm. Tình cảm trong thơ không bi lụy mà sâu sắc, chân thành. Đó là tiếng lòng của người con thấm thía về sự hi sinh của mẹ, là lời tri ân lặng lẽ nhưng xúc động gửi đến người đã nuôi nấng mình khôn lớn.

Tóm lại, “Bàn tay mẹ” là một khúc ca ngợi ca tình mẫu tử, là lời nhắc nhở mỗi người con hãy biết trân trọng, gìn giữ và yêu thương người mẹ của mình – người đã dệt nên cuộc đời con bằng chính đôi bàn tay gầy guộc, nhọc nhằn nhưng ấm áp vô cùng. Bài thơ không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn gợi mở giá trị đạo đức, nhân văn sâu sắc về lòng biết ơn và yêu thương trong cuộc sống.